Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 11248
w sprawie nadzoru nad funkcjonowaniem żłobków oraz punktów żłobkowo-przedszkolnych
Odpowiadając na wystąpienie Pani Marszałek z dnia 9 listopada 2012 r., znak: SPS-023-11248/12, dotyczące interpelacji posłanki Jadwigi Zakrzewskiej w sprawie nadzoru nad funkcjonowaniem żłobków oraz punktów żłobkowo-przedszkolnych, uprzejmie informuję.
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235, z późn. zm.), która weszła w życie 4 kwietnia 2011 r., uregulowała zasady tworzenia i funkcjonowania żłobków, klubów dziecięcych, dziennego opiekuna i niani. Przed 4 kwietnia 2011 r. organizacje i funkcjonowanie żłobków regulowała ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89) i leżała w zakresie kompetencji ministra zdrowia.
Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 żłobki działające na podstawie przepisów ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (do dnia 4 kwietnia 2011 r.) stały się żłobkami w rozumieniu ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 z dniem jej wejścia w życie.
Prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 i Nr 239, poz. 1593) i wymaga wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych (art. 26 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3).
Zatem zarówno żłobki i kluby dziecięce utworzone przez gminę w formie gminnych jednostek budżetowych, jak i żłobki i kluby dziecięce utworzone przez osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej podlegają wpisowi do rejestru żłobków i klubów dziecięcych prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wpisu dokonuje się na podstawie pisemnego wniosku o wpis do rejestru złożonego przez podmiot zamierzający prowadzić żłobek lub klub dziecięcy (art. 28 ust. 1 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3). Natomiast żłobki, które funkcjonowały zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej, w związku z art. 75 ust. 1 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 są rejestrowane z mocy samego prawa.
Art. 75 ust. 2 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 uregulował okres przejściowy dla podmiotów prowadzących, do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, działalność gospodarczą polegającą na sprawowaniu opieki nad dziećmi. Podmioty te mogą prowadzić tę działalność na podstawie dotychczasowych przepisów, nie dłużej jednak niż przez okres 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Niniejsza regulacja była podyktowana obowiązkiem respektowania konstytucyjnej zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z dnia 19 grudnia 2008 r., sygn. K 19/07) ˝bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia (...) przewidywalność działań organów państwa, a także prognozowanie działań własnych. (...) Zakaz stanowienia prawa w sposób, który zaskakiwałby jego adresatów, odbierając im możliwość pokierowania własnymi działaniami w sposób uwzględniający zakładane przez nową regulację skutki prawne, winien być łączony przede wszystkim z dyrektywami wiążącymi ustawodawcę w procesie dokonywania zmian w systemie prawa˝.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że trwają obecnie prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zważywszy na ostatnie sygnały o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, w projekcie zawarto zmianę polegającą na skróceniu okresu przejściowego do dnia 31 sierpnia 2013 r. dla podmiotów, w których sprawowana jest opieka nad małymi dziećmi jako działalność gospodarcza.
W dniu 8 listopada 2012 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Projekt ustawy został przesłany do Sejmu RP.
Ponadto uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 54 ustawy wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego albo miejsce sprawowania opieki przez dziennego opiekuna sprawuje nadzór nad żłobkiem, klubem dziecięcym oraz dziennym opiekunem w zakresie warunków i jakości świadczonej opieki. Nadzór sprawowany jest na podstawie planu nadzoru przyjętego przez radę gminy w drodze uchwały (art. 55 ust. 1 ustawy).
Jednakże zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.), prowadzenie polityki prorodzinnej na terenie gminy należy do jej zadań własnych. Zatem minister pracy i polityki społecznej wystosował pismo do wszystkich wojewodów o przypomnienie gminom ich obowiązków rejestrowych polegających na prowadzeniu rejestru działalności gospodarczej oraz rejestru żłobków i klubów dziecięcych oraz o egzekwowaniu od podmiotów tworzących instytucje opieki nad małymi dziećmi obowiązku zgłaszania tego rodzaju działalności do wyżej wymienionych rejestrów, które prowadzi wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Ponadto aby w przyszłości uniknąć sytuacji, jaka miała miejsce np. we Wrocławiu, został przypomniany obowiązek nadzoru, jaki gminy powinny sprawować nad żłobkami i klubami dziecięcymi oraz reagować na sygnały o nieprawidłowościach w prowadzeniu i organizacji żłobków i klubów dziecięcych.
Sekretarz stanu
Jacek Męcina
Warszawa, dnia 11 grudnia 2012 r.