Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 16934
w sprawie reorganizacji sądów powszechnych
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pana posła Piotra Zgorzelskiego w sprawie reorganizacji sądów powszechnych, przesłaną przy piśmie z dnia 24 kwietnia 2013 r., uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Zgodnie z art. 20 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 427) minister sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa w drodze rozporządzenia tworzy i znosi sądy oraz ustala ich siedziby i obszary właściwości. Na podstawie wskazanego przepisu wydane zostało rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 5 października 2012 r. w sprawie zniesienia niektórych sądów rejonowych (Dz. U. poz. 1121), które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Przedmiotowym rozporządzeniem zniesionych zostało 79 sądów rejonowych.
Jednocześnie na podstawie przepisów zarządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych wydziałów w sądach rejonowych oraz zmiany zarządzenia w sprawie utworzenia wydziałów w sądach rejonowych (Dz. Urz. Min. Sprawiedliwości poz. 168) z dniem 1 stycznia 2013 r. wszystkie wydziały zniesionych sądów rejonowych przekształcone zostały w wydziały zamiejscowe sąsiednich jednostek. Przedmiotowym zarządzeniem powołanych zostało 79 zamiejscowych wydziałów cywilnych, 79 zamiejscowych wydziałów karnych, 79 zamiejscowych wydziałów rodzinnych i nieletnich, 2 zamiejscowe wydziały pracy oraz 83 zamiejscowe wydziały ksiąg wieczystych - w ogółem 74 sądach rejonowych.
Celem omawianej reorganizacji jest podniesienie skuteczności organów wymiaru sprawiedliwości w płaszczyźnie orzeczniczej i funkcjonalnej. Drogą do zrealizowania wskazanego zamierzenia jest optymalne zorganizowanie sieci sądów oraz racjonalne wykorzystanie kadry orzeczniczej.
Odnosząc się do pytań zawartych w interpelacji pana posła, informuję, że w Ministerstwie Sprawiedliwości na bieżąco analizowane jest rozmieszczenie etatów sędziowskich oraz obciążenie pracą sędziów i innych pracowników sądownictwa w poszczególnych jednostkach organizacyjnych. Jednocześnie opracowywane są rozwiązania służące racjonalnej etatyzacji i organizacji pracy. Obciążenie to analizowane jest w oparciu o dane statystyczne obrazujące wpływ spraw do całej jednostki sądowej, do danego wydziału, jak też na etat orzeczniczy. Analizy te obejmują wpływ, załatwienie i pozostałość spraw oraz obciążenie sędziów orzekających w sądach apelacyjnych, okręgowych oraz rejonowych. Analizy dotyczą nie tylko wszystkich szczebli sądów, ale również wszystkich pionów orzeczniczych. Przedstawiają w różnych wersjach strukturę wpływu spraw na jednego sędziego, strukturę załatwień oraz wielkość referatów sędziowskich na koniec każdego okresu statystycznego, jaki wynika z pozostałości spraw. Dane zawarte w powyższych opracowaniach obrazują aktualny stan obciążenia pracą sędziów w poszczególnych sądach oraz pionach orzeczniczych i służą jako podstawa do dokonywania rozmieszczenia etatów orzeczniczych, jak również do dokonywania oceny przy podejmowaniu decyzji o charakterze organizacyjnym.
Z analiz Ministerstwa Sprawiedliwości i prac badawczych przeprowadzonych przez podmiot zewnętrzny wynikała konieczność uproszczenia modelu struktury organizacyjnej sądownictwa, która przyniesie liczne korzyści nie tylko dla organizacji sądownictwa i Ministerstwa Sprawiedliwości, ale też dla społeczeństwa i całej administracji państwowej. Uproszczony model struktury organizacyjnej powinien doprowadzić do likwidacji zbędnych pionów administracyjnych, a także do lepszego zagospodarowania zasobów infrastruktury poprzez uwolnienie zasobów likwidowanych sądów na potrzeby kadry orzeczniczej i ograniczonej kadry administracyjnej.
Reforma struktury organizacyjnej sądownictwa powszechnego przygotowywana była od 2007 r. Prowadząc w Ministerstwie Sprawiedliwości prace koncepcyjne, analizowano wszystkie sądy rejonowe mające podlegać reorganizacji, przy czym brano pod uwagę następujące uwarunkowania: obszar właściwości sądu, liczbę wpływających spraw, strukturę wpływu i załatwienia spraw, limity etatów we wszystkich grupach zatrudnienia, stan obciążenia pracą sędziów (w zakresie właściwego rozmieszczenia kadry), warunki komunikacyjne (pod kątem możliwości dojazdu stron do sądu), położenie terytorialne sądu, warunki lokalowe sądu (powierzchnia, liczba sal rozpraw), miejsce zamieszkania pracowników sądu we wszystkich grupach zatrudnienia (w zakresie ewentualnych utrudnień związanych z dojazdem do pracy), odległości między poszczególnymi sądami, w tym miejscowościami znajdującymi się w obszarach ich właściwości (m.in. pod kątem ewentualnych utrudnień związanych z dojazdem do sądu w sprawach odwoławczych).
Podnieść należy, że projekt rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie zniesienia niektórych sądów rejonowych w różnych wariantach reorganizacji był przedmiotem licznych konsultacji przeprowadzonych pomiędzy odpowiednimi komórkami organizacyjnymi Ministerstwa Sprawiedliwości. W prace nad reformą struktury organizacyjnej sądownictwa powszechnego zaangażowanych było wiele departamentów i biur Ministerstwa Sprawiedliwości, w których pracują zarówno sędziowie, jak i analitycy. Przedmiotem analiz było wiele obszarów i dlatego też nie ma możliwości przedstawienia precyzyjnych informacji w zakresie liczby sędziów i analityków przygotowujących zmianę struktury sądów rejonowych. Niemniej wskazuję, że w byłym Biurze Analiz i Etatyzacji Sądownictwa Powszechnego Ministerstwa Sprawiedliwości zatrudnionych było 18 osób, w tym 6 sędziów i 6 analityków.
Kierunkowo prace nad reorganizacją realizują postulat strategiczny konsolidacji organizacji sądownictwa. Pojęcie to należy rozumieć nie tylko jako zmianę struktury sądów, ale także jako działania zmierzające do wyrównywania obciążenia pracą poszczególnych jednostek czy też ujednolicenia systemów informatycznych w sądownictwie. Odnośnie do dalszej reorganizacji struktury sądownictwa powszechnego obecnie w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają jedynie prace koncepcyjne. Aktualnie nie są natomiast prowadzone prace analityczne w omawianym zakresie.
W zakresie pytania pana posła dotyczącego nowych stanowisk sędziowskich informuję, że minister sprawiedliwości od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca 2012 r. nie przydzielił ich sądom rejonowym, w których limit etatów sędziowskich wynosił od 4 do 9.
W załączeniu przedstawiam panu posłowi wymagane dane statystyczne obrazujące wpływ spraw do sądów rejonowych w 2011 r., I półroczu 2012 r. oraz 2012 r. oraz termin wyznaczenia pierwszej rozprawy/posiedzenia w sprawach cywilnych C i karnych K w wymienionym okresie (6 załączników)*).
Brak informacji za I kwartał 2013 r. wynika z faktu, iż zakres zebranych danych za wskazany okres nie może stanowić podstawy do porównania z informacją roczną czy półroczną.
W tym miejscu wskazać także należy, że z uwagi na bardzo krótki czas od daty wejścia w życie przepisów wprowadzających zmiany w strukturze sądów rejonowych nie jest możliwe przeprowadzenie właściwiej analizy porównawczej. Przekształcenie każdego sądu w wydział zamiejscowy wiązało się w początkowej fazie z koniecznością wdrożenia nowej organizacji pracy, co wpływało na sprawność postępowań, i rzetelna ocena zmiany czasu ich trwania będzie możliwa w dłuższej perspektywie.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Wojciech Hajduk
Warszawa, dnia 16 maja 2013 r.