Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 6589
w sprawie wykorzystania potencjału Poczty Polskiej SA po wejściu w życie dyrektywy unijnej otwierającej polski rynek usług pocztowych
Szanowna Pani Marszałek! W nawiązaniu do pisma z dnia 13 lipca 2012 r. (sygn. SPS-023-6589/12) dotyczącego interpelacji posła na Sejm RP pana Piotra Tomańskiego w sprawie wykorzystania potencjału Poczty Polskiej SA po wejściu w życie dyrektywy unijnej otwierającej polski rynek usług pocztowych uprzejmie przedstawiam następujące informacje.
Na wstępie wskazać należy, iż dzień 1 stycznia 2013 r. jest planowaną datą wprowadzenia regulacji w pełni uwalniającej rynek usług pocztowych w Polsce. Poczta Polska SA przygotowuje się do działania w rygorze nowych warunków prawnych, a tym samym rynkowo w pełni konkurencyjnych, poprzez wdrożenie kompleksowej strategii rozwoju spółki. Efektywne biznesowo działanie w nowych warunkach otoczenia regulacyjnego i rynkowego nie będzie możliwe bez strategicznie ukierunkowanych i skoordynowanych zmian w funkcjonowaniu praktycznie całego przedsiębiorstwa.
Posiadany potencjał Poczty Polskiej SA predestynuje ją do skutecznej walki konkurencyjnej i mimo negatywnych trendów rynkowych (oczekiwany spadek wartości rynku tradycyjnych usług listowych jako efekt cyfryzacji komunikacji i zjawiska e-substytucji) skuteczne wdrożenie strategii w kilkuletniej perspektywie pozwala oczekiwać pozytywnych wyników finansowych spółki. Warto w tym miejscu podkreślić najmocniejsze strony spółki:
1. Największa sieć punktów obsługi w Polsce: 8252 czynnych placówek pocztowych w całym kraju, także tam, gdzie nie ma agend administracji rządowej i sieci komercyjnych, 25 tys. listonoszy odwiedzających regularnie praktycznie wszystkie gospodarstwa domowe i firmy.
2. Marka Poczty Polskiej: postrzegana jako instytucja zaufania społecznego, potwierdzenia wykonanych operacji mają moc wiążącą prawnie, np. data stempla pocztowego ma moc urzędową, obecność w kodzie społeczno-kulturowym (˝moja poczta˝, ˝mój listonosz˝), jedna z najstarszych polskich marek (ponad 450-letnia historia).
3. Rozbudowana ogólnopolska sieć logistyczna: system dystrybucyjny, zasoby transportowe, centra ekspedycyjno-rozdzielcze (fabryki przesyłek), zasoby magazynowe, systemy teleinformatyczne, zasoby umożliwiające masową elektronizację i archiwizację dokumentów.
4. Tradycyjny i sprawdzony partner państwa: narodowy operator pocztowy wypełniający w imieniu państwa obowiązek świadczenia usług powszechnych, doświadczenia i rozwój współpracy z administracją państwową i samorządową (sądy i prokuratury, policja, urzędy skarbowe, ZUS, MEN).
5. Poczta Polska jest zarządzana centralnie i ma jednolite struktury w całym kraju, unikatowe połączenie operatora usług pocztowo-logistycznych i usług finansowych: infrastruktura systemu płatniczego umożliwiającego dokonywanie wpłat i wypłat gotówkowych i bezgotówkowych, jedyna instytucja w Polsce niebędąca bankiem uprawniona do wykonywania czynności bankowych.
Dotychczasowa (przyjęta w 2010 r.) strategia Poczty Polskiej na lata 2010-2015 r. zawierała się w przesłaniu ˝Restrukturyzacja dla rozwoju˝. Około rok po rozpoczęciu jej wdrożenia Poczta Polska dokonała przeglądu jej efektów i odnosząc się do aktualnej sytuacji rynkowej, kluczowych zmian w otoczeniu, dotychczasowych doświadczeń i bieżącej sytuacji spółki, przygotowała skonsolidowane kierunki strategiczne dla Poczty Polskiej. Nowe ˝Kierunki strategiczne Poczty Polskiej SA do 2015 r.˝ zostały przyjęte uchwałą Zarządu Poczty Polskiej SA z dnia 11 października 2011 r. i pozytywnie zaopiniowane przez Radę Nadzorczą Poczty Polskiej SA I kadencji uchwałą nr 54/2011 w dniu 19 października 2011 r.
Najważniejsze elementy nowego podejścia wiążą się ze zdecydowaną intensyfikacją działań rozwojowych, przy jednoczesnym zachowaniu tempa działań restrukturyzacyjnych - dotychczasowy pakiet działań restrukturyzacyjnych jest kontynuowany oraz uzupełniony o nowe inicjatywy. Kluczowymi obszarami wzrostu dla spółki z perspektywy 2015 r. są przede wszystkim rynek paczkowo-kurierski (w tym obszar usług logistycznych) oraz rynek nowoczesnych usług finansowych (bankowo-ubezpieczeniowych), na którym źródłem sukcesu ma być rozwój usług m.in. Banku Pocztowego i Pocztowego Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych oraz nowy model sieci sprzedaży tych usług zarządzany bezpośrednio przez Pocztę Polską SA. Odpowiedzią spółki na postępującą elektronizację komunikacji i prognozy malejącego rynku tradycyjnej korespondencji jest rozwój oferty tzw. e-usług, łączących tradycyjne sposoby komunikacji z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Poczta Polska SA chce dokonać zmian w swojej sieci placówek, tak by stały się atrakcyjnymi miejscami sprzedaży usług pocztowych i finansowych, funkcjonującymi tam, gdzie oczekują tego klienci i wg standardów zgodnych z ich potrzebami.
Kompleksowe podejście do wdrożenia strategii odzwierciedla przyjęta metodyka - zarówno najważniejsze działania rozwojowe (związane z dopasowaniem oferty usługowej do potrzeb klientów, wprowadzaniem nowych produktów i technologii) oraz restrukturyzacyjne (przede wszystkim optymalizacje procesów operacyjnych i całego systemu zarządzania) prowadzone są w strukturze 14 programów strategicznych obejmujących w sumie ponad 100 projektów strategicznych.
Poprawa jakości realizacji usług, w tym w szczególności szybkości i terminowości najważniejszych usług pocztowych, jest już odczuwalna z perspektywy klientów, czego odzwierciedlenie widoczne jest przy porównaniu podstawowych parametrów jakościowych usług pomiędzy 2011 a 2010 r.
LISTY STANDARD CEL 2010 r. 2011 r. Listy zwykłe krajowe priorytetowe D+1 82% 76,35% 82,74% Listy zwykłe krajowe ekonomiczne D+3 85% 70,88% 84,37% Listy polecone krajowe priorytetowe D+1 82% 80,49% 84,23% Listy polecone krajowe ekonomiczne D+3 85% 87,84% 90,16%
KEP STANDARD CEL 2010 r. 2011 r. Paczki krajowe priorytetowe D+1 80% 80,29% 87,60% Paczki krajowe ekonomiczne D+3 90% 95,70% 98,12% Usługi kurierskie POCZTEX - - 99,79% 99,93% Standardy dla krajowych listów zwykłych i paczek pocztowych są wyznaczone przez ministra właściwego ds. łączności
Najważniejszymi elementami wachlarza działań ukierunkowanych na poprawę jakości usług pocztowych są przede wszystkim zmiany w technologii świadczenia usług (uproszczenie i sukcesywne usprawnienie poszczególnych procesów operacyjnych, zarówno na poziomie węzłów ekspedycyjno-rozdzielczych, jak i na poziomie placówek pocztowych i służb doręczeniowych), inwestycje w pocztowy system logistyczny (m.in. dalsze umaszynowienie węzłów ekspedycyjno-rozdzielczych) i optymalizację środków transportu (m.in. odnowienie floty pojazdów, zmiany w organizacji zarządzania transportem), dalsze wprowadzanie nowoczesnych technologii wspierających realizację usług (modernizacje i nowe systemy informatyczne wspierające operacje, ale również zarządzanie). Wprowadzane zmiany dokonywane są z zachowaniem podstawowego biznesowego kryterium rentowności - poprawie jakości świadczonych przez Pocztę Polską SA usług pocztowych towarzyszy również staranie o ograniczenie kosztów realizacji tych usług, tak by zachować rynkową konkurencyjność prowadzonej działalności. Potwierdzenie tego kierunku znajdujemy w dobrym wyniku finansowym spółki (wzrost dochodu względem 2010 r.), co było możliwe również dzięki niższym kosztom spółki od poniesionych rok wcześniej.
Zgodnie z realizowanymi kierunkami strategicznymi sukces rynkowy firmy i jej rozwój są wprost zależne od spełnienia oczekiwań klientów, a zatem także dobrego dopasowania oferty usługowej i przygotowania produktów odpowiadających ich potrzebom. To w sposób naturalny zazwyczaj oznacza rozbudowę katalogu oferowanych usług - spółka planuje wdrożenie portfela innowacyjnych e-usług, usług o charakterze logistycznym, usług finansowych (zarówno łączących tradycyjne formy gotówkowe z nowymi technologiami, tak jak w przypadku oferty przekazowej, ale również usług z obszaru bankowo-ubezpieczeniowego realizowanych wspólnie ze spółkami należącymi do grupy Poczty Polskiej). Wprowadzenie modyfikacji i nowych produktów dotyczy oczywiście również obszaru listowego i rynku KEP, z którym Poczta Polska SA wiąże szczególne oczekiwania. Warto w tym przypadku zauważyć, że rozszerzanie katalogu usług nie zawsze jest jedyną poprawną odpowiedzią na potrzeby klientów i rynku. Rzecz jasna klienci usług paczkowych i kurierskich oczekują nowych rozwiązań, które wprowadziła już (np. przesyłka biznesowa i przesyłka gabarytowa) lub zamierza wprowadzić Poczta Polska SA, część oczekiwań klientów wiąże się jednak z uproszczeniem i uczytelnieniem oferty usługowej, co może być pozornie odczytane jako zawężenie katalogu usług. Dla spółki podstawową wytyczną w tym zakresie pozostanie jednak niezmiennie klient - jego konkretne oczekiwania i satysfakcja z usług wykonywanych przez Pocztę Polską. Spółka uznaje tę drogę za podstawowe źródło przyszłych pozytywnych wyników finansowych.
Ze względu na funkcję i rolę, jaką pełni Poczta Polska SA na rynku pocztowym jako operator publiczny (od 1 stycznia 2013 r. przez okres 3 lat jako operator wyznaczony), nie można traktować pewnych uregulowań prawnych związanych z realizacją zadań szczególnego rodzaju operatora, jakim jest Poczta Polska, jako przyznanych jej przywilejów.
Zgodnie z dyrektywą pocztową 97/67 każde państwo członkowskie UE zostało zobowiązane do zapewnienia wszystkim obywatelom, na terenie całego kraju, przystępnych cenowo usług powszechnych świadczonych w określony przepisami prawa sposób.
Realizowanie tego obowiązku państwa zostało w Polsce powierzone Poczcie Polskiej SA jako operatorowi publicznemu. Tym samym operator ten został obciążony obowiązkiem m.in. utrzymywania określonej sieci placówek pocztowych, bez względu na ich rentowność. Należy przy tym zaznaczyć, że ponad połowa placówek pocztowych Poczty Polskiej SA, zwłaszcza na obszarach wiejskich, jest deficytowa.
W związku z powyższym państwo, nakładając na operatora publicznego obowiązki, zostało zobowiązane, mocą wspomnianej wyżej dyrektywy, do zapewnienia źródeł finansowania tego obowiązku. Takim źródłem finansowania jest aktualnie obszar zastrzeżony, a także zagwarantowanie w przepisach prawa dotacji z budżetu państwa w sytuacji, gdyby przychody z obszaru zastrzeżonego nie pokryły strat na usługach powszechnych. Jest nim również wyłączne prawo operatora publicznego do przyjmowania przekazów pocztowych na terenie całego kraju rekompensujące realizowanie nałożonego na niego obowiązku w zakresie przyjmowania i doręczania tych przekazów na terenie całego kraju. Przychody z obszaru zastrzeżonego systematycznie, z roku na rok, maleją przede wszystkim poprzez akceptowalną powszechnie praktykę operatora pocztowego ˝Inpost˝ doczepiania do przesyłek listowych metalowych blaszek lub innych obciążeń. A mimo tego Poczta Polska SA przez okres ostatnich wielu lat nie korzystała z dotacji z budżetu państwa, samodzielnie ponosząc nałożone obciążenie w zakresie świadczenia usług powszechnych.
Z chwilą uwolnienia rynku pocztowego, tj. z dniem 1 stycznia 2013 r., na mocy III dyrektywy pocztowej zniesiony zostanie obszar zastrzeżony jako źródło finansowania obowiązku w zakresie usługi powszechnej. W miejsce tego źródła, jako rekompensata obowiązku, zostanie stworzony fundusz kompensacyjny pochodzący z wpłat wszystkich operatorów pocztowych, z wyłączeniem firm kurierskich. Należy jednak podkreślić, że głównym i największym źródłem tego funduszu będzie udział finansowy operatora wyznaczonego, a więc Poczty Polskiej SA, wnoszony nie tylko od przychodów z usług powszechnych, ale i pozostałych pocztowych usług umownych (poza kurierskimi). Tym samym Poczta Polska weźmie na siebie niemal cały ciężar realizowania obowiązku w zakresie usługi powszechnej, który to obowiązek, mimo pełnego uwolnienia rynku, pozostaje nadal i obciąża operatora wyznaczonego. Co prawda Poczta Polska SA po 1 stycznia 2013 r. traci prawo do przyjmowania przekazów pocztowych na terenie całego kraju i zachowuje je wyłącznie na obszarach wiejskich, ale jest to związane z jednoczesnym ograniczeniem obowiązku w zakresie przyjmowania i doręczania przekazów pocztowych do tychże obszarów wiejskich i stanowi rekompensatę za ten obowiązek. Utrzymana zostanie także zasada, że potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego wydane przez placówkę operatora wyznaczonego ma moc dokumentu urzędowego. Zasada ta będzie miała więc zastosowanie nie tylko do Poczty Polskiej SA, ale do każdego operatora wyznaczonego, jeśli przestanie nim (np. po upływie 3 lat) być Poczta Polska. Kwestii tej również nie należy traktować jako określonego przywileju, a jako realizowanie przez tego operatora misji publicznej państwa i konieczności zapewnienia m.in. dla celów dowodowych wagi dokumentu urzędowego dla realizacji tej misji.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Andrzej Ręgowski
Warszawa, dnia 6 sierpnia 2012 r.