Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 5221
w sprawie fatalnej kondycji polskiej służby zdrowia
Szanowna Pani Marszałek! W związku z interpelacją pani Anny Sobeckiej, posłanki na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przesłaną przy piśmie z dnia 30 maja 2012 r. (SPS-023-5221/12), w sprawie fatalnej kondycji polskiej służby zdrowia, uprzejmie proszę o przyjęcie odpowiedzi na pytania zawarte w przedmiotowym oświadczeniu.
Punktem wyjścia do pytań zadanych przez panią poseł jest europejski ranking pn. ˝Europejski konsumencki indeks zdrowia˝, sporządzany przez firmę Health Consumer Powerhouse.
Z analizy wartości wskaźników wykorzystanych w ˝Euro Health Consumer Index˝ 2012 wynika, że polski system opieki zdrowotnej jest oceniany na niższym niż dotychczas poziomie (tabela 4.1. str. 16), jednak oceny te w ostatnich latach wyraźnie poprawiają się, zgodnie z wykresami dotyczącymi lat 2006-2012 (str. 25) i nie różnią się od oceny Węgier. Rzeczywiście, zgodnie z najnowszymi dostępnymi danymi Polska wydaje mniej środków na ochronę zdrowia, nie tylko w porównaniu z zamożnymi krajami Unii Europejskiej, ale także w porównaniu z pozostałymi krajami Grupy Wyszehradzkiej: Czechami, Słowacją i Węgrami, jednak mniejsze wydatki na zdrowie w Polsce wynikają z uwarunkowań makroekonomicznych powodujących, że kraje o niższym PKB per capita przeznaczają mniej środków na ochronę zdrowia. Z najnowszych danych wynika, że w 2011 r. poziom zamożności w Polsce wynosił 65% średniej unijnej. Niższy poziom zamożności odnotowano w przypadku Litwy (62%), Łotwy (58%), Rumunii (48%) i Bułgarii (45%). W przypadku pozostałych krajów Grupy Wyszehradzkiej wskaźnik ten wynosił: Czechy (80%), Słowacja (73%), Węgry (66%)*)(tabela 1 i 2).
Tabela 1. Łączne wydatki na ochronę zdrowia w 2009 r.
| Lp. | Kraj | Łączne wydatki | Łączne wydatki per capita |
Różnice w wydatkach per capita |
Udział wydatków publicznych w łącznych wydatkach |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| % PKB | USD w PKB PPP | % | % | ||
| 1. | Polska | 7,4 | 1394 | 100 | 72,2 |
| 2. | Czechy | 8,2 | 2108 | 151 | 84 |
| 3. | Słowacja | 9,1 | 2084 | 149 | 65,7 |
| 4. | Węgry | 7,4 | 1511 | 108 | 69,7 |
Źródło: Baza danych OECD z 2011 r. - kraje Grupy Wyszehradzkiej nie przekazały OECD danych za rok 2010
Mimo niższych wydatków na ochronę zdrowia należy jednak odnotować stały ich wzrost (tabela 3):
Tabela 3. Przychody NFZ (mld zł) - wartości nominalne
| Lata | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przychody | 22,5 | 25,0 | 27,9 | 29,2 | 29,2 | 31,7 | 34,3 | 37,6 | 44,0 | 52,8 | 57,0 | 57,7 | 60,4 | 64,5*) |
| Wzrost (%) | 100 | 111 | 124 | 130 | 139 | 141 | 152 | 167 | 196 | 250 | 253 | 256 | 268 | 287 |
*) Przewidywane przychody; Źródło: Ministerstwo Finansów
Należy także wskazać, iż niskie wydatki na świadczenia opieki szpitalnej nie zawsze oznaczają, że liczba wykonywanych świadczeń jest mała w porównaniu z innymi krajami: w przedstawionym poniżej przykładowym konkretnym przypadku liczba wykonanych procedur medycznych na 100 000 osób w Polsce jest także znacznie większa niż np. w: Wielkiej Brytanii (138), Szwajcarii (175), Kanadzie (187) czy Finlandii (201).
Tabela 4. Zabiegi rewaskularyzacji angioplastyki przezskórnej na 100 000 mieszkańców w krajach Grupy Wyszehradzkiej, 2008 r.
| Lp. | Kraj | Liczba procedur medycznych |
Różnice w liczbie wykonanych procedur (%) |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
| 1. | Polska | 252 | 100 |
| 2. | Czechy | 310 | 123 |
| 3. | Słowacja | Brak danych | - |
| 4. | Węgry | 205 | 81 |
Źródło: Value for Money in Health Care: Analysing Variations in Medical Practices (maj 2011), (DELSAHEA (2011) 10.
Uznając zawarte w przywołanym raporcie informacje i dane za relatywnie wiarygodnie, należy także wskazać, iż treść i wyniki raportu mogą być ściśle związane z trwającymi zmianami organizacyjnymi w ochronie zdrowia.
Na sytuację w systemie ochrony zdrowia wpływa szereg różnych czynników o charakterze zewnętrznym, jak i wewnętrznym, należy więc wskazać zwłaszcza te elementy, które związane są ze zmianami organizacyjnymi i funkcjonowaniem podmiotów ochrony zdrowia wykonujących działalność leczniczą. Na wynik działania systemu wpływają również takie jego elementy jak: sposób finansowania opieki i polityka kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej, polityka lekowa i refundacja leków, działania na rzecz promocji zdrowia, edukacji zdrowotnej i profilaktyki.
Niezaprzeczalnym jest fakt, iż konieczne jest poprawienie sposobu i poziomu finansowania świadczeń zdrowotnych, dostosowanie zmian w tym zakresie do prognoz demograficznych związanych ze starzeniem się społeczeństwa oraz oczekiwanymi zmianami społeczno-ekonomicznymi. Jednakże poprawa wskaźników epidemiologicznych i demograficznych w Polsce, głównie w zakresie spadku umieralności okołoporodowej oraz spadku umieralności z powodu chorób układu krążenia i wydłużenia życia, zaowocowała włączeniem Polski do grupy krajów wysokorozwiniętych. W tym zakresie minister zdrowia podejmuje działania mające na celu poprawę organizacji opieki zdrowotnej, w tym dostosowanie infrastruktury ochrony zdrowia do zmieniających się potrzeb zdrowotnych i realiów ekonomicznych. Podstawowe cele tych działań to upowszechnienie i poprawa dostępności opieki zdrowotnej rozumiane jako: lepszy dostęp do świadczeń ochrony zdrowia na równych prawach dla wszystkich; lepsza koordynacja opieki; kompleksowość opieki poprzez całościowe rozwiązywanie problemów w interdyscyplinarnej współpracy zespołów medycznych z uwzględnieniem specyficznych potrzeb zdrowotnych; lepsza jakość opieki poprzez zastosowanie standardów fachowej wiedzy; właściwe finansowanie opieki poprzez podjęcie długofalowych działań poprawiających finansowanie opieki zdrowotnej, zwłaszcza poprawienie finansowania niezbędnych procedur i form opieki, adekwatne do potrzeb finansowanie świadczeń zdrowotnych oraz lepsze finansowanie istniejącej i proponowanej do wdrożenia infrastruktury opieki zdrowotnej, w tym właściwe zarządzanie polityką lekową. Wśród priorytetów szczegółowych znajdują się zwłaszcza zadania związane ze stałym poprawianiem opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem, pacjentami onkologicznymi oraz pacjentami geriatrycznymi.
W ocenie ministra zdrowia główne problemy systemu ochrony zdrowia dotyczą takich kwestii jak: nieefektywna forma prawna funkcjonowania zakładów leczniczych, ciągle niewystarczające kwalifikacje kadr zarządzających publicznymi jednostkami opieki zdrowotnej, a także ograniczona odpowiedzialność podmiotów tworzących za zobowiązania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Sukcesywnie prowadzone są więc działania zmierzające do poprawy funkcjonowania jednostek opieki zdrowotnej - zwłaszcza szpitali. Początkowe działania ministra zdrowia miały na celu pomoc w oddłużeniu zakładów opieki zdrowotnej i - w wybranych przypadkach - przekształcenie ich w bardziej elastyczne formy funkcjonowania, tj. formy prawne przewidziane przez Kodeks spółek handlowych, a także wsparcie w realizacji planów inwestycyjnych w tych jednostkach. Na te cele zabezpieczane były systematycznie środki finansowe w budżecie państwa. Wsparcie finansowe zakładów opieki zdrowotnej realizowano m.in. poprzez: ustawę z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (łącznie 2,4 mld zł), program wieloletni ˝Wzmocnienie bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli˝ (150 mln zł), w latach 2009-2011 tzw. Plan B (na ten cel były zaplanowane środki finansowe w wysokości 1381 mln zł - z tego wykorzystano 754,95 mln zł).
Ponieważ wszystkie przywołane propozycje wsparcia finansowego zakładów opieki zdrowotnej i jednostek samorządu terytorialnego nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, zdecydowano się na zmiany prawne w zakresie zasad organizacji i funkcjonowania jednostek opieki zdrowotnej. Zmiany te wprowadzono ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.). Przedmiotowa ustawa wprowadziła zmiany zasad organizacji systemu ochrony zdrowia i funkcjonowania podmiotów prowadzących działalność leczniczą. Celem regulacji było uporządkowanie i ujednolicenie form prawnych, w jakich udzielane są świadczenia zdrowotne oraz kompleksowe unormowanie zasad prowadzenia działalności leczniczej. Wprowadzona nową ustawą forma spółki, bez likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, sprzyjać powinna efektywniejszemu zarządzaniu, otwierając jednocześnie nowe możliwości uzyskiwania przychodów, oraz racjonalizuje gospodarowanie środkami finansowymi. Powołanie spółki daje wiele korzyści, w szczególności przejrzysty nadzór właścicielski, efektywny sposób zarządzania, lepszą dyscyplinę finansową, przejrzystą gospodarkę finansową zarówno w zakresie zarządzania wewnątrz jednostki, jak i jej funkcjonowania w otoczeniu. Ponieważ samo przekształcenie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową nie zapewnia polepszenia sytuacji finansowej, w wielu przypadkach konieczna jest konsekwentna restrukturyzacja podmiotu. Ustawa zakłada więc fakultatywność przekształceń samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, a decyzje w tej sprawie podejmują organy tworzące podmioty wykonujące działalność leczniczą. Zbyt krótki czas obowiązywania ustawy o działalności leczniczej uniemożliwia jednak dokonanie pełnej oceny skuteczności jej funkcjonowania na tym etapie.
Dodatkowo, Ministerstwo Zdrowia stale podejmuje prace mające na celu zwiększenie środków finansowych przeznaczonych na zdrowie, m.in. poprzez propozycję wprowadzenia dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych. Projektowane przepisy mają na celu uregulowanie funkcjonowania prywatnych ubezpieczycieli oraz stworzenie warunków ich rozwoju. Pozostałymi celami projektu ustawy jest:
- zwiększenie poziomu finansowania świadczeń,
- wprowadzenie mechanizmów ekonomicznych motywujących świadczeniodawców do podnoszenia poziomu i jakości realizacji świadczeń opieki zdrowotnej.
Wszystkie opisane powyżej działania i inicjatywy realizowane są przez właściwe komórki resortu oraz instytucje podległe i nadzorowane przez ministra zdrowia, jak również rady i zespoły opiniodawczo-doradcze przy ministrze zdrowia oraz krajowych konsultantów i ekspertów w poszczególnych dziedzinach medycyny. W toku dalszych prac mających na celu poprawę funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w Polsce, a także w przypadku konieczności zasięgnięcia dodatkowych opinii i informacji minister zdrowia nie wyklucza dodatkowych inicjatyw mających na celu uzupełnienie przedstawionej diagnozy i poszukiwanie dodatkowych rozwiązań.
Łączę wyrazy szacunku
Podsekretarz stanu
Igor Radziewicz-Winnicki
Warszawa, dnia 18 lipca 2012 r.
*) Anna Cieślak Wróblewska, Wciąż wśród najuboższych, "Rzeczpospolita" z 21 czerwca 2012 r. s B4.