Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 19659
w sprawie zmian w zakresie wspierania działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na pismo z dnia 24 lipca 2013 r. (znak: SPS-023-19659/13) dotyczące interpelacji poseł Iwony Kozłowskiej z dnia 10 lipca 2013 r. w sprawie zmian w zakresie wspierania działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania uprzejmie przekazuję następujące informacje.
W okresie 2004-2013 w Polsce, zgodnie z decyzją MRiRW oraz Komisji Europejskiej, podstawą kwalifikacji terenu do obszarów o niekorzystnych warunkach (ONW) był: (i) wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WWRPP) skorelowany z czynnikami demograficznymi (dotyczy to ONW typ nizinny), (ii) odsetek użytków rolnych położonych na odpowiedniej wysokości nad poziomem morza (dotyczy to ONW typ górskie) oraz (iii) kryteria dodatkowe, jak np. powierzchnia gospodarstw, grunty podatne na erozję (dotyczy ONW typ specyficzny).
Warto przypomnieć, że wskaźnik WWRPP łącznie charakteryzuje jakość i przydatność gleb, warunki klimatyczne, stosunki wodne oraz warunki rzeźby terenu, oddając wpływ tych czynników na potencjał plonowania. Wymienione czynniki (wskaźniki cząstkowe) są punktowane w odpowiedniej skali, której zakres ustalono w zależności od ich znaczenia w tworzeniu plonu.
Największą wagę w waloryzacji (liczbę punktów) ma jakość i przydatność gleb oszacowana na podstawie klas bonitacyjnych i kompleksów przydatności rolniczej gleb. Powierzchnie klas bonitacyjnych na waloryzowanym obszarze ustala się na podstawie danych ewidencji gruntów, a powierzchnie kompleksów przydatności rolniczej na podstawie map glebowo-rolniczych przetworzonych do postaci cyfrowej.
Ponadto uprzejmie informuję, że wsparcie ONW w okresie 2007-2013 jest realizowane w oparciu o podział na gminy, a także na obręby ewidencyjne w sytuacji, gdy gmina jako całość nie spełniała kryteriów, które zostały przywołane powyżej, a spełniały je wybrane obręby.
Niezależnie od powyższego informuję, że obecnie na szczeblu europejskim w fazie końcowej jest dyskusja odnośnie do nowego sposobu wyznaczenia obszarów z ograniczeniami naturalnymi (ONW typ nizinny) w całej UE (uzgodnienia w tej kwestii pomiędzy Radą Unii Europejskiej i Parlamentem Europejskim oczekują jeszcze na formalne przyjęcie w formie aktu prawnego). Projekt rozporządzenia dotyczący wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich po 2013 r. [COM (2011) 627] proponuje 3 kategorie obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, tj. (i) obszary górskie, (ii) obszary inne niż obszary górskie, charakteryzujące się znacznymi ograniczeniami naturalnymi, (iii) inne obszary charakteryzujące się szczególnymi ograniczeniami.
W projekcie ww. rozporządzenia zostały zaproponowane nowe, wyłącznie biofizyczne, kryteria wyznaczania obszarów z ograniczeniami naturalnymi - tj. dotyczące klimatu (długość okresu wegetacji, temperatura w okresie wegetacyjnym, brak wody), gleby (słaba przepuszczalność gleby, uziarnienie gleby i kamienistość, głębokość strefy korzeniowej, słabe właściwości chemiczne), gleby i klimatu (nadmierna wilgotność gleby), ukształtowanie terenu (spadki terenu) - oraz wskaźniki ekonomiczno-produkcyjne (tzw. fine tuning). Tym samym wykluczono stosowanie kryterium społecznego (demografia), które odpowiada za znaczną część obszarów obecnie określonych jako ONW w Polsce. Wartości progowe poszczególnych kryteriów określone zostały w załączniku II do projektu rozporządzenia. Zaproponowane kryteria nie są spójne z dotychczasowo stosowanym w Polsce wskaźnikiem waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WWRPP).
Propozycja odnośnie do zmiany kryteriów wyznaczania obszarów o naturalnych ograniczeniach wynika z dążenia do ujednolicenia na terenie całej UE sposobu wyznaczenia tych terenów oraz zmiany celów, jakie postawiono w 2005 r. przed tym instrumentem. Wówczas stwierdzono, że w ramach WPR oraz innych polityk wspólnotowych dostępne są bardziej ukierunkowane działania dla rozwiązywania problemów społeczno-ekonomicznych oraz wyludniania się obszarów wiejskich poprzez zwiększanie dochodów, tworzenie miejsc pracy, lepszą jakość życia na obszarach wiejskich oraz budowanie lokalnych możliwości wzrostu i zatrudnienia.
Mając powyższe na uwadze, uprzejmie informuję, że zagadnienie bonitacji gleb w ramach nowej delimitacji zasięgów ONW typ nizinny zostanie uwzględnione poprzez zastosowanie wspólnych dla całej UE-27 kryteriów odnoszących się do właściwości pokrywy glebowej (słaba przepuszczalność gleby, uziarnienie gleby i kamienistość, głębokość strefy korzeniowej, słabe właściwości chemiczne - załącznik II do ww. projektu rozporządzenia). Podejście to zostało wypracowane przez grono międzynarodowych ekspertów zajmujących się problematyką gleby i klimatu.
Jednocześnie informuję, iż projekt ww. rozporządzenia dopuszcza możliwość delimitacji obszarów z ograniczeniami naturalnymi na poziomie obrębów ewidencyjnych. Polska od początku dyskusji w zakresie nowego sposobu wyznaczenia obszarów z ograniczeniami naturalnymi opowiadała się za takim rozwiązaniem, uznając, iż małe jednostki administracyjne typu: obręb ewidencyjny charakteryzują się homogenicznością pokrywy glebowej oraz cech krajobrazu. Granice obrębów ewidencyjnych bardzo często są dopasowane do granic naturalnych i lepiej odwzorowują naturalne utrudnienia, a przez to pozwalają obiektywnie wyznaczyć obszary.
Aktualnie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wykonuje symulacje skutków zastosowania tych kryteriów w Polsce. Jest to proces wymagający złożonych prac analitycznych, które powinny zakończyć się w latach 2016-2018. Na obecnym etapie prac nie jest możliwe określenie, jakie gminy czy obręby ewidencyjne spełniają warunki zawarte w ww. projekcie rozporządzenia. Po zakończeniu prac analitycznych resort rolnictwa poinformuje, które jednostki administracyjne oraz ewidencyjne mogą zostać objęte pomocą ONW.
Jednocześnie informuję, że prowadzone na poziomie UE prace zmierzają w kierunku, aby do czasu wyznaczenia nowego ONW typ nizinny wsparcie przysługiwało terenom uprawnionym do takiej pomocy w okresie 2007-2013.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Krystyna Gurbiel
Warszawa, dnia 1 sierpnia 2013 r.