Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 20557
w sprawie depenalizacji wykroczenia stypizowanego w art. 133 ustawy Kodeks wykroczeń
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelacje pana posła Krzysztofa Brejzy:
1) przesłaną przy piśmie z dnia 30 sierpnia 2013 r., nr SPS-023-20557/13, w sprawie depenalizacji wykroczenia stypizowanego w art. 133 Kodeksu wykroczeń,
2) przesłaną przy piśmie z dnia 30 sierpnia 2013 r., nr SPS-023-20559/13, w sprawie depenalizacji wykroczenia stypizowanego w art. 135 Kodeksu wykroczeń,
3) przesłaną przy piśmie z dnia 30 sierpnia 2013 r., nr SPS-023-20558/13, w sprawie depenalizacji wykroczenia stypizowanego w art. 138 Kodeksu wykroczeń
- uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Nie ulega wątpliwości fakt, że wymienione przez pana posła przepisy zostały wprowadzone do Kodeksu wykroczeń w odpowiedzi na panujące w latach 70. realia gospodarcze, a ich celem było zwalczanie niepożądanych zjawisk społecznych występujących w ustroju socjalistycznym, i z tego punktu widzenia mogą być one uznane za relikt. Jednakże analiza dzisiejszej rzeczywistości społeczno-gospodarczej prowadzi do wniosku, że nie są to przepisy martwe.
Potwierdzają to dane statystyczne zawarte w sprawozdaniu Ministerstwa Sprawiedliwości z orzecznictwa w sprawach o wykroczenia za I półrocze 2013 r., z dnia 20 sierpnia br. Rubryka nr 34 przedmiotowego sprawozdania zawiera zbiorczą statystykę prawomocnych orzeczeń sądów rejonowych wydanych na podstawie przepisów art. 133, 135, 137 oraz 138 Kodeksu wykroczeń. Dane w tej materii przedstawiają się następująco: w sprawach z wymienionych artykułów Kodeksu wykroczeń w I półroczu 2013 r. zapadło łącznie 145 prawomocnych orzeczeń, w tym 124 wyroki skazujące na karę grzywny, 8 - na karę nagany oraz 3 - na karę pozbawienia wolności. Ponadto 7 postępowań zakończyło się wyrokiem uniewinniającym, 2 - odstąpieniem od wymierzenia kary, zaś 1 - umorzeniem. Podkreślić należy również, że w wymienionych 145 postępowaniach nie zapadł żaden wyrok skazujący na karę aresztu.
Z powyższych danych wynika, ze zjawiska penalizowane w przedmiotowych przepisach Kodeksu wykroczeń, mimo niewielkiej liczby, nadal występują. Statystyka obejmuje łącznie cztery wymienione przepisy i brak jest szczegółowych danych odnośnie do postępowań przeprowadzonych w oparciu o każdy z nich, jednakże można przypuszczać, że największa liczba orzeczeń zapadła w sprawach o wykroczenie z art. 133, w którym stypizowano tzw. spekulację biletami wstępu.
Ustawodawca w art. 133 Kodeksu wykroczeń wyróżnił bilety na imprezy artystyczne, rozrywkowe oraz sportowe, mając na względzie szczególnie wysoki popyt na tego rodzaju imprezy z powodu szerokiego zainteresowania społecznego oraz często wielokrotnie wyższe ceny tychże biletów w porównaniu z cenami biletów do muzeum czy na wyciąg narciarski. Niewątpliwie proceder ten mimo zmiany realiów społeczno-gospodarczych nadal ma miejsce, choć zmniejszyła się jego skala. Za przykład mogą posłużyć ostatnie doświadczenia z organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie, kiedy to nagminne były przypadki handlu biletami na mecze piłkarskie, zarówno w Internecie, jak i pod stadionami czy też na dworcach kolejowych, zaś ceny biletów u tzw. koników i mniejszych sprzedawców potrafiły osiągać kilka tysięcy złotych w dniu danego meczu. Spekulacja biletami godzi w interesy zarówno konsumenta, który - chcąc zobaczyć interesujące go wydarzenie - musi zapłacić znacznie wyższą cenę, jeśli w oficjalnej sprzedaży wszystkie bilety zostały wykupione, jak i państwa, ponieważ sprawca czynu osiąga ze swojej działalności (często niemały) realny zysk, który jest nieopodatkowany i trudny do wykazania. W związku z powyższym uznać należy, że społeczna szkodliwość przedmiotowego wykroczenia jest bezsporna. Uzasadnieniem zaś karalności form zjawiskowych podżegania i pomocnictwa do popełnienia tegoż wykroczenia jest zapobieganie rozszerzaniu się omawianych zjawisk i powstawaniu zorganizowanych grup zajmujących się tego rodzaju działalnością.
Analiza art. 138 Kodeksu wykroczeń wskazuje, że również ten przepis wydaje się aktualny. Przepis ten ma na celu ochronę interesów konsumentów. Czynność wykonawcza sprawcy polega na żądaniu i pobieraniu za świadczenie zapłaty wyższej od obowiązującej.
Zwrócić należy uwagę, że ze względu na funkcjonowanie gospodarki wolnorynkowej, co do zasady, wysokość ceny za świadczoną usługę ustalają strony, z tym że czasami pojawia się cena urzędowa. W myśl art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r o cenach (Dz. U. z 2013 r. poz. 385) w razie szczególnych zagrożeń dla właściwego funkcjonowania gospodarki państwa Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, określić wykaz towarów lub usług, na które ustala się ceny urzędowe i marże handlowe urzędowe. Aktualnie nie ma takiego rozporządzenia, natomiast są ceny urzędowe na produkty lecznicze i wyroby medyczne. Nadto rada gminy może ustalać ceny urzędowe za usługi przewozowe transportu zbiorowego oraz za przewozy taksówkami na terenie gminy. Dodatkowo rada gminy określa strefy cen (stawki taryfowe) obowiązujące przy przewozie osób i ładunków taksówkami (art. 8 ustawy o cenach). Ceny urzędowe i marże handlowe urzędowe ustalone w ten sposób mają charakter cen maksymalnych (art. 9 ustawy o cenach).
W praktyce zjawisko spenalizowane w art. 138 K.w. nadal występuje. Jako przykład można wskazać nieuczciwych kierowców taksówek oraz podobnych usługodawców, którzy mimo obowiązujących ich stawek za usługę, określonych przez pracodawcę, a także często przez akty prawa miejscowego, niejednokrotnie żądają wyższej zapłaty, np. od turystów z zagranicy niepotrafiących czytać ani mówić w języku polskim. Szkodliwość społeczna takich zachowań jest również niewątpliwa, ponieważ godzi w podstawy gospodarki wolnorynkowej oraz zasady uczciwej konkurencji. Wolny rynek nie może oznaczać dowolności. Można natomiast podzielić pogląd pana posła, że ukrywanie towaru przed nabywcą jest obecnie zjawiskiem marginalnym (art. 135 K.w.).
Ministerstwo Sprawiedliwości nie przewiduje aktualnie opracowania projektu nowelizacji prawa wykroczeń zmierzającej w kierunku zakreślonym w interpelacjach. Jednocześnie informuję, że opracowanie reformy prawa wykroczeń stanowi jedno z zamierzeń działającej przy ministrze sprawiedliwości Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego.
W oparciu o wypracowane przez komisję kodyfikacyjną założenia reformy prawa wykroczeń przygotowane zostaną konkretne zapisy normatywne, przybierające postać bądź nowej kodyfikacji materialnego prawa wykroczeń, zastępującej obecny, od ponad 40 lat obowiązujący kodeks, bądź kompleksowej nowelizacji obecnej ustawy.
Z wyrazami poważania
Podsekretarz stanu
Michał Królikowski
Warszawa, dnia 18 września 2013 r.