Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 26232
w sprawie przebiegu prac nad ograniczeniem sprzedaży e-papierosów młodzieży
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pana posła Kazimierza Moskala, przesłaną przy piśmie pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 maja 2014 r., znak: SPS-023-26232/14, w sprawie przebiegu prac nad ograniczeniem sprzedaży e-papierosów, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.
Obecnie oferowane na rynku inhalatory, zwane potocznie e-papierosami, nie należą do wyrobów tytoniowych w związku z tym nie podlegają przepisom ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.), używanie e-papierosów nie jest tożsame z paleniem wyrobów tytoniowych. Urządzenia te i stosowane w nich roztwory występują na rynku jako przedmioty użytku na zasadach wynikających z ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. Nr 229, poz. 2275) i są ogólnie dostępne. Ponadto art. 13 ww. ustawy stanowi, że organem sprawującym nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów w zakresie określonym ustawą jest prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Odnosząc się do pytania pierwszego, pragnę poinformować, iż z informacji zawartych w raporcie z ogólnopolskiego badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu zrealizowanego przez TNS Polska na zlecenie Głównego Inspektoratu Sanitarnego do palenia e-papierosów przyznaje się 3% ogółu dorosłych Polaków. Ponadto Ministerstwo Zdrowia nie posiada informacji na temat wielkości sprzedaży e-papierosów wśród nieletnich. Należy jednak podkreślić, iż elektroniczne papierosy powodują uzależnienie od nikotyny, w związku z czym mogą również przyczynić się do wzrostu palenia tytoniu wśród młodzieży.
Globalny Sondaż Dotyczący Używania Tytoniu Przez Osoby Dorosłe (GATS) zrealizowany przy współpracy Ministerstwa Zdrowia w latach 2009-2010 wykazał, że w grupie osób w wieku 15-19 lat eksperymentowanie z paleniem tytoniu zadeklarowało 32,7% mężczyzn i 26,9% kobiet. Dodatkowo w wieku 11-17 lat regularnie palić tytoń rozpoczęło obecnie palących 39,6% mężczyzn i 28,6% kobiet. Należy również zwrócić uwagę na łatwiejszy dostęp do wyrobów tytoniowych u osób niepełnoletnich mieszkających w miastach, prawie dwie piąte osób (37,7%), które w wieku 14 lat rozpoczęły palenie było mieszkańcami dużych aglomeracji.
Ponadto uprzejmie informuję, iż w dniu 29 kwietnia 2014 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej została opublikowana ostateczna wersja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów. Przewiduje ona możliwość poddania kontroli takich wyrobów, jak e-papierosy, w skali całej Unii Europejskiej. Ponadto wspominany projekt pozostawia państwom członkowskim swobodę w zakresie regulowania ograniczeń wiekowych w odniesieniu do sprzedaży papierosów elektronicznych. W ocenie Ministerstwa Zdrowia takimi regulacjami powinny zostać objęte wszystkie produkty zawierające nikotynę, z uwagi na jej udowodnioną bardzo silną toksyczność dla organizmu ludzkiego, a także konieczność podejmowania działań utrudniających (szczególnie osobom młodym) wchodzenie w nałóg nikotynizmu. Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do skoordynowanych działań mających na celu wdrożenie postanowień wspomnianej dyrektywy do dnia 20 maja 2016 r.
Odnosząc się do pytań dotyczących regulacji prawnych związanych z używaniem elektronicznych papierosów, uprzejmie informuję, że zgodnie z prezentowanym przez Polskę stanowiskiem w sprawie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów rząd RP popierał rozważania proponowane przez Komisję Europejską wprowadzające przepisy stanowiące, że wyroby zawierające nikotynę mogą być wprowadzane do obrotu tylko po uzyskaniu pozwolenia zgodnie z dyrektywą 2001/83/WE z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi. Jednak w toku prac nad projektem tzw. nowej dyrektywy tytoniowej przepis ten został zmieniony. W ostatecznym kształcie omawianej dyrektywy stwierdzono, że papierosy elektroniczne i pojemniki zapasowe do tych papierosów powinny zostać uregulowane w niniejszej dyrektywie, chyba że - ze względu na ich prezentację lub funkcję - podlegają dyrektywie 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady lub dyrektywy Rady 93/42/EWG. Z uwagi na fakt, że między państwami członkowskimi istnieją rozbieżne przepisy i praktyki dotyczące tych wyrobów, w tym wymogi związane z bezpieczeństwem, należałoby podjąć działania na poziomie Unii celem poprawienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Ustanawiając przepisy dotyczące tych wyrobów, należy mieć na uwadze wysoki poziom ochrony zdrowia publicznego. Aby umożliwić państwom członkowskim wykonywanie ich funkcji w zakresie nadzoru i kontroli, na producentów i importerów papierosów elektronicznych i pojemników zapasowych należy nałożyć wymóg zgłaszania odpowiednich wyrobów przed ich zamierzonym wprowadzeniem do obrotu. Ustalono również, że państwa członkowskie zapewniają, aby płyn zawierający nikotynę był wprowadzany do obrotu wyłącznie w specjalnie przeznaczonych do tego pojemnikach zapasowych, których pojemność nie przekracza 10 ml, a w przypadku papierosów elektronicznych jednorazowego użytku lub kartridżach jednorazowych ich pojemność nie przekracza 2 ml, jak również że zawartość nikotyny w płynie nie przekraczała 20 mg/ml.
Pragnę zwrócić uwagę na fakt, że w związku z koniecznością nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych wynikającej z obowiązku implementacji omawianej dyrektywy do przepisów prawa krajowego obecnie w Ministerstwie Zdrowia trwają stosowne prace dotyczące opracowania odpowiednich rozwiązań polegających na skutecznej i efektywnej walce ze zjawiskiem inhalacji nikotyny, które w przypadku przyjęcia projektu przez kierownictwo Ministerstwa Zdrowia skierowane zostaną do opinii i konsultacji publicznej.
Odnosząc się do pytania czwartego, pragnę poinformować, że zgodnie z przepisami ˝nowej dyrektywy tytoniowej˝ państwa członkowskie zapewniają, aby przekazy handlowe, mające na celu promowanie papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych lub których bezpośrednim lub pośrednim skutkiem jest takie promowanie, były zabronione w ramach usług społeczeństwa informacyjnego, w prasie i innych wydawnictwach, z wyłączeniem wydawnictw przeznaczonych wyłącznie dla osób zajmujących się zawodowo handlem papierosami elektronicznymi lub pojemnikami zapasowymi i w przypadku wydawnictw drukowanych i publikowanych w państwach trzecich, które nie są zasadniczo skierowane na rynek unijny. Pragnę zapewnić, że przepisy te będą również przedmiotem prac wynikających z konieczności nowelizacji wspominanej ustawy.
Odpowiadając na pytanie ostatnie, uprzejmie informuję, że zgodnie z informacjami przekazanymi przez Parlament Europejski w marcu 2013 r. w Unii Europejskiej dziewięć państw członkowskich nie posada odpowiednich regulacji prawnych dotyczących elektronicznych papierosów (Bułgaria, Cypr, Czechy, Irlandia, Włochy, Łotwa, Słowenia, Hiszpania, Wielka Brytania). W dwóch krajach (Belgia i Luksemburg) uważane są za produkt tytoniowy, jeśli zawierają ekstrakt tytoniowy, oraz za produkt leczniczy, jeśli zawierają nikotynę, a nie zawierają ekstraktu tytoniowego. W 11 krajach traktowane są jako produkty lecznicze (Austria, Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Węgry, Holandia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Szwecja). We Francji uważane są za produkt tytoniowy, a sprzedaż produktu możliwa tylko przez licencjonowanych właścicieli sklepów tytoniowych. Natomiast w Grecji i Litwie są zabronione jako sztuczne wyroby tytoniowe, niezależnie od zawartości nikotyny. W Stanach Zjednoczonych tylko papierosy elektroniczne, które wprowadzono na rynek dla celów leczniczych, są regulowane przez Agencję ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration) w Centrum Badań z Obszaru Narkotyków (Center for Drug Evaluation and Research). Obecnie w Stanach Zjednoczonych trwają pracę nad regulacjami prawnymi, które określą status elektronicznego papierosa jako produkt tytoniowy, co spowoduje kontrolę wyrobów i odpowiedzialność dostawców, a równocześnie ureguluje dostępność (tylko dla osób pełnoletnich).
Reasumując, pragnę podkreślić, że zmniejszenie strat społecznych i ekonomicznych powodowanych epidemią tytoniową możliwe jest jedynie przez stworzenie warunków koniecznych dla zmniejszenia rozpowszechnienia palenia tytoniu - m.in. warunków podejmowania przez obywateli świadomych decyzji dotyczących konsumpcji wyrobów tytoniowych na podstawie wiarygodnych informacji o skutkach używania tytoniu. Biorąc zaś pod uwagę fakt, że 70% osób palących obecnie tytoń rozpoczęło palenie w wieku młodzieńczym (przed ukończeniem 18 r.ż.) jednym z ważniejszych elementów wydaje się ochrona młodego pokolenia przed uzależnieniem od tytoniu.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Igor Radziewicz-Winnicki
Warszawa, dnia 10 czerwca 2014 r.