Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi - z upoważnienia ministra -
na zapytanie nr 7150
w sprawie dopłat bezpośrednich dla rolnictwa na terenie podlegającym Zachodniopomorskiemu Oddziałowi ARiMR
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na przekazane przy piśmie z dnia 31 lipca 2014 r., znak: SPS-024-7150/14, zapytanie pana posła Michała Jacha w sprawie dopłat bezpośrednich dla rolnictwa na terenie podlegającym Zachodniopomorskiemu Oddziałowi Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Odnosząc się do kwestii możliwości zarejestrowania grupy producentów przez kilka spółek należących do jednego właściciela, pragnę poinformować, że w świetle art. 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 88, poz. 983, z późn. zm.) członkami grupy producentów rolnych mogą być osoby fizyczne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby prawne prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub prowadzące działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej. Zgodnie zaś z załącznikiem do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 9 kwietnia 2008 r. w sprawie wykazu produktów i grup produktów, dla których mogą być tworzone grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz minimalnej liczby członków grupy producentów rolnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 642 oraz z 2014 r. poz. 648), co do zasady minimalna liczba członków grupy producentów rolnych, utworzonej ze względu na określony produkt lub grupę produktów, wynosi 5.
Mając na uwadze powyższe, członkami grupy producentów rolnych mogą być np. spółki kapitałowe, w tym członkiem grupy może być jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w której udziały skupione są w ręku jednego wspólnika - osoby fizycznej. Przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030) wskazują, iż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (w tym jednoosobowa spółka z o.o.) występuje w obrocie prawno-gospodarczym jako samodzielny podmiot i należy ją traktować jako odrębny podmiot. Przepisy art. 151 § 1 K.s.h. umożliwiają tworzenie spółki z o.o. przez jedną osobę w każdym celu prawnie dopuszczalnym (chyba że ustawa stanowi inaczej). Spółka ta działa jako odrębna firma, posiada osobowość prawną, może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, może pozywać i być pozywaną, ma więc zdolność sądową, posiada także wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe od wspólników - majątek spółki tworzą wkłady wnoszone przez wspólników (pieniężne oraz niepieniężne), a także składniki nabyte przez spółkę (np. baza produkcyjna) - powyższe świadczy o funkcjonalnej odrębności takiego podmiotu. Ponadto wspólnicy spółki z o.o. mogą posiadać udziały w innej spółce czy prowadzić inną, odrębną działalność gospodarczą - taką możliwość wprowadzają przepisy Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przepis zawarty w art. 49 TFUE definiuje swobodę przedsiębiorczości, która odnosi się do osób fizycznych i spółek w rozumieniu art. 54 i obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek, jak i zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami, zwłaszcza spółkami. Artykuł ten ustanawia również ogólny zakaz ograniczania swobody przedsiębiorczości. Należy zatem zwrócić uwagę na pierwotną zasadę swobody prowadzenia działalności gospodarczej w ramach jednolitego rynku. Zatem do praw każdego przedsiębiorcy, w każdym kraju członkowskim, należy możliwość wyboru formy prawnej. Również przepisy krajowe, w szczególności ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, z późń. zm.), ustanowiły swobodę podejmowania działalności gospodarczej, a także swobodę jej organizacji (co do formy organizacyjno-prawnej) i samego sposobu prowadzenia.
Mając na uwadze powyższe, przyjąć należy, iż podmioty tworzone w formie spółek przez poszczególnych obywateli państwa członkowskiego w ramach obowiązujących przepisów i zgodnie z określonymi zasadami są odrębnymi jednostkami organizacyjnymi posiadającymi odrębnie określone zdolności prawne oraz sformułowany zakres odpowiedzialności, a także mogącymi w sposób swobodny dokonywać transakcji handlowych i finansowych.
Ponadto wskazać należy, iż marszałek województwa, który zgodnie z przepisami ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw sprawuje nadzór nad działalnością grupy, jako organ administracji publicznej zobligowany jest działać w granicach prawa. O powyższym obowiązku stanowią w szczególności przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267, z późń. zm.), zgodnie z którymi w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz są zobowiązane w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 7 oraz 77 § 1 K.p.a.). Podkreślić w tym miejscu należy, iż jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny czy też protokół z kontroli.
Należy zaznaczyć, iż marszałek województwa w ramach sprawowanego nadzoru nad działalnością grupy przeprowadza kontrole w zakresie spełniania przez grupę warunków, o których mowa w art. 3 lub art. 3a, oraz warunków określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 6 ustawy. Elementem tego nadzoru mogą być również ˝kontrole na miejscu˝. Przeprowadzane czynności kontrolne powinny obejmować sprawdzenie spełniania przez grupę warunków określonych w ustawie o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw, w szczególności pod względem wymogu sprzedaży przez członków grupy całości produktów lub grupy produktów za pośrednictwem grupy (zgodnie z ww. ustawą istnieje możliwość wprowadzenia odstępstw od tej zasady), osiągniętych przychodów ze sprzedaży produktów lub grup produktów, dokonania zmian aktu założycielskiego grupy w świetle przepisów ww. ustawy, ustalonych warunków członkostwa w grupie, w tym warunku dotyczącego liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników (mając na względzie demokratyczne podejmowanie decyzji w grupie producentów rolnych), dostarczania przez członków do grupy informacji dotyczących wielkości sprzedaży i cen uzyskiwanych za produkty, z uwagi na które grupa została powołana, a które były sprzedawane poza grupą. Kontrola przeprowadzana jest również pod względem sprawdzenia spełniania warunków określonych w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie wykazu produktów i grup produktów, dla których mogą być tworzone grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz minimalnej liczby członków grupy producentów rolnych. Przeprowadzane czynności kontrolne powinny mieć na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności grupy poddanej kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny wykonywanej działalności pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jednocześnie dokumenty sporządzone w ramach kontroli powinny zawierać ślad rewizyjny obrazujący sposób dojścia do wyciągniętych wniosków, a także ewentualne zalecenia sformułowane w oparciu o poczynione ustalenia. Przedmiotowe rekomendacje powinny prowadzić do wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości lub wprowadzenia odpowiednich procedur, które w przyszłości zapobiegać będą wystąpieniu niepożądanych zjawisk.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że ustawa o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw nie reguluje szczegółowo postępowania podczas kontroli w grupie. Zadanie dotyczące rejestracji i prowadzenia nadzoru nad grupami producentów rolnych realizowane jest przez marszałka województwa jako zadanie z zakresu administracji rządowej. Wobec powyższego instytucja wykonująca zadania z zakresu administracji rządowej powinna posiadać regulamin wewnętrzny dotyczący trybu przeprowadzania kontroli. Wszelkie procedury tworzone przez instytucję nadzorującą, jaką jest marszałek województwa, powinny wskazywać, w jaki sposób należy przeprowadzić kontrolę. Niemniej jednak ustalanie stanu faktycznego podczas kontroli, w tym administracyjnej, w zakresie spełniania przez grupę producentów rolnych przepisów ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw powinno opierać się również o zgodność z innymi regulacjami prawnymi związanymi bezpośrednio z funkcjonowaniem grupy. Należy zaznaczyć, że szczególne znaczenie w powyższym zakresie powinno mieć ustalenie, czy podmiot prawny wpisany do rejestru grup producentów rolnych lub osoby będące jego udziałowcami lub członkami nie podjęły działań skutkujących stworzeniem sztucznych warunków w celu uzyskania statusu grupy producentów rolnych. Niemniej jednak każdy taki przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, mając na uwadze w szczególności racjonalność i celowość działalności grupy.
Odnosząc się natomiast do samej istoty przeprowadzania postępowania dowodowego, przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie zawierają zamkniętego katalogu dowodów i to do organu prowadzącego takie postępowanie należy przeprowadzenie wszelkich dowodów niezbędnych do wszechstronnego i rzetelnego wyjaśnienia sprawy. Natomiast prawidłowość przeprowadzonego postępowania przez organ I instancji może być oceniana przez organ odwoławczy w ramach postępowania odwoławczego.
Natomiast w kwestii możliwości przyznania pomocy w ramach systemu wsparcia bezpośredniego grupom producentów pragnę poinformować, że beneficjentami płatności bezpośrednich mogą być rolnicy w rozumieniu art. 2 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/2007 oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 (Dz. Urz. UE L 30 z 31.01.2009, str. 16, z późn. zm.), zgodnie z którym ˝rolnik˝ oznacza osobę fizyczną lub prawną lub grupę osób fizycznych lub prawnych, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego, których gospodarstwo znajduje się na terytorium Wspólnoty określonym w art. 299 traktatu oraz która prowadzi działalność rolniczą. Przepisy unijne nie upoważniają państw członkowskich do wprowadzania dodatkowych elementów do przytoczonej definicji.
Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że rolnikiem uprawnionym do otrzymania płatności bezpośrednich może być zarówno spółka, jak i grupa spółek niezależnie od jej statusu w świetle polskich przepisów prawnych. Kwestia spełniania definicji rolnika ustalana jest indywidualnie w odniesieniu do każdego wnioskującego o przyznanie płatności, a ocena w tym zakresie obejmuje wyłącznie aspekty ujęte w przytoczonym przepisie unijnym.
Odnosząc się natomiast do pytania pana posła w sprawie możliwości ubiegania się o wsparcie dla grup producentów rolnych w ramach działania 142: Grupy producentów rolnych objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (142 PROW 2007-2013), uprzejmie informuję, iż każda grupa producentów rolnych zarejestrowana do dnia 31 grudnia 2013 r. przez marszałka województwa mogła ubiegać się o wsparcie w ramach przedmiotowego działania. Należy przy tym zaznaczyć, iż zasady organizowania się producentów rolnych w grupy producentów rolnych i ich związki reguluje ustawa z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 88, poz. 983, z późn. zm.). Zgodnie z art. 7 ust. 1 ww. ustawy marszałek województwa stwierdza, w drodze decyzji administracyjnej, spełnienie przez grupę określonych w ustawie warunków i dokonuje jej wpisu do rejestru.
Natomiast warunki i tryb przyznawania pomocy finansowej dla grup producentów rolnych zostały określone w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania: Grupy producentów rolnych objętej Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 81, poz. 550 oraz Dz. U. z 2008 r. Nr 72, poz. 425 i z 2010 r. Nr 219, poz. 1446).
Na podstawie ww. przepisów pomoc w ramach działania 142 PROW 2007-2013 była przyznawana zarejestrowanej grupie producentów rolnych na podstawie złożonego przez nią wniosku o przyznanie pomocy, do którego załącznikiem było zaświadczenie od marszałka województwa o wpisie do rejestru grup producentów rolnych.
Informacje o kwotach wsparcia wypłaconych w ramach płatności bezpośrednich i innych instrumentów wspólnej polityki rolnej poszczególnym podmiotom będącym osobami prawnymi można uzyskać za pomocą ˝Wykazu beneficjentów wspólnej polityki rolnej˝, który jest zamieszony na stronie internetowej http://beneficjenciwpr.minrol.gov.pl/.
Zgodnie z powyższym wykazem wskazane w zapytaniu pana posła spółki, tj. Lubuskie Oil sp. z o.o. (NIP 5941563985), Mazury sp. z o.o. (NIP 5941563979), Gorzowskie sp. z o.o. (NIP 5941568215), Pomorze sp. z o.o. (NIP 5941568103) oraz Żuławy sp. z o.o. (NIP 5941570583), od 2008 r. nie były beneficjentami płatności bezpośrednich*).
Jednocześnie pragnę poinformować, iż wszystkie z wymienionych w piśmie pana posła grup przez okres pierwszych pięciu lat działalności otrzymywały wsparcie w ramach działania 142 PROW 2007-2013.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Tadeusz Nalewajk
Warszawa, dnia 22 sierpnia 2014 r.
*) Wglądu do wykazu dokonano w dniu 13 sierpnia 2014 r.