Interpelacja nr 2723
do ministra rozwoju regionalnego
w sprawie rozwoju obszarów metropolitalnych i aglomeracyjnych Polski południowej, z uwzględnieniem aglomeracji rybnickiej i Ostrawskiego Obszaru Metropolitalnego
Szanowna Pani Minister! Polska należy do najsłabiej zurbanizowanych krajów Europy, ponieważ jedynie ok. 63% ludności żyje w naszym kraju w miastach. Sposobem na dorównanie Zachodowi jest stworzenie systemu metropolii. Jak wynika z raportu ˝Polska 2030˝, do najbardziej liczących się w naszym kraju metropolii należą Warszawa, Kraków, Poznań, Wrocław oraz Trójmiasto. Są jednak mało konkurencyjne na arenie międzynarodowej w porównaniu z takimi ośrodkami jak Londyn czy Paryż.
Od II połowy XX w. obserwujemy szybki wzrost znaczenia cywilizacyjnego, gospodarczego i kulturalnego metropolii. Obszary metropolitalne i aglomeracyjne Polski południowej (z obszaru województw śląskiego, małopolskiego i dolnośląskiego z uwzględnieniem Ostrawskiego Obszaru Metropolitalnego - Kraj morawsko-śląski, Republika Czeska) odgrywają w chwili obecnej stosunkowo małą rolę. Stanowią głównie centra o charakterze regionalnym, posiadając ograniczone oddziaływanie o charakterze interregionalnym wewnątrz Polski, i żaden z tych obszarów oddzielnie nie jest w stanie odegrać większej roli w skali europejskiej, a tym bardziej globalnej. Rośnie natomiast wpływ metropolii berlińskiej, Centropy (Wiedeń - Bratysława), trójkąta saksońskiego. Ściślejsza współpraca między obszarami metropolitalnymi i aglomeracyjnymi Polski może znacząco wpłynąć na zwiększenie znaczenia tych regionów na mapie europejskiej.
Metropolizacja jest jednym z najważniejszych wyznaczników współczesnego modelu rozwoju. Metropolie stają się ośrodkami nowoczesnej, wysoko wydajnej gospodarki o dominacji usług, w tym naukowych, doradczych, finansowych, publikacyjnych i medialnych. Jednak umocowanie ustrojowe obszarów metropolitalnych w strukturze administracyjnej kraju wymaga uchwalenia tzw. ustawy metropolitalnej bądź też wprowadzenia gruntownych zmian w obecnie obowiązujących ustawach samorządowych.
Obszary metropolitalne Polski południowej miałyby szanse na uzyskanie silniejszej pozycji, gdyby wypracowały wspólne kierunki rozwoju i dokonały specjalizacji. Konieczne jest współdziałanie prezydentów miast, samorządów województw oraz funkcjonujących już form współpracy metropolitalnej w celu wzmocnienia pozycji obszarów wzdłuż III transeuropejskiego korytarza transportowego (w układzie: Krakowski Obszar Metropolitalny, Metropolia Silesia, Wrocławski Obszar Metropolitalny) z włączeniem współpracy w ramach VI transeuropejskiego korytarza transportowego (w układzie aglomeracje częstochowska, rybnicka, bielska oraz Ostrawski Obszar Metropolitalny). Łącznie taki skonsolidowany obszar liczyłby ok. 7 mln mieszkańców i miałby szanse w perspektywie kilkunastu lat na zbudowanie silnej pozycji w Europie Środkowej.
Krokiem naprzód może być realizacja dużych projektów o charakterze ogólnopolskim i ogólnoeuropejskim oraz wspólne pozyskiwanie strategicznych inwestycji zagranicznych. Ze swoim dużym, choć wciąż jakościowo niższym, potencjałem edukacyjnym i badawczym nowa metropolia środkowoeuropejska mogłaby także budować swoją pozycję na mapie innowacyjności Europy oraz w sferze zaawansowanych prac badawczo-rozwojowych.
W poprzedniej kadencji Sejmu ówczesne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji prowadziło prace nad projektem ustawy o polityce miejskiej i współpracy jednostek samorządu terytorialnego w tym zakresie, które jednak w wyniku rozbieżności, jakie wystąpiły pomiędzy stroną samorządową a stroną rządową, zostały wstrzymane. Projektowana regulacja była przedmiotem uzgodnień międzyresortowych, jak również omawiano ją na posiedzeniach zespołu ustrojowego Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego z udziałem m.in. przedstawicieli Unii Metropolii Polskich, Związku Miast Polskich oraz Związku Województw Rzeczypospolitej Polskiej. Odbywały się także bilateralne spotkania z organizacjami i przedstawicielami samorządu terytorialnego, np. kilkakrotnie z Konwentem Marszałków Województw Rzeczypospolitej Polskiej.
Szerokie konsultacje ze stroną samorządową wynikały z podstawowego założenia, iż projekt ten powinien być wypracowany wspólnie z organizacjami samorządowymi reprezentującymi podmioty, które będą realizowały zadania wynikające z tej regulacji. W toku tych uzgodnień pojawiły się różnice zdań co do propozycji niektórych rozwiązań i pomimo licznych spotkań i dyskusji nie udało się wypracować kompromisowego stanowiska. Przygotowany przez ówczesne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji projekt ustawy miał dać podstawy ustrojowe do prowadzenia polityki miejskiej i stanowić element działań zmierzających do dokończenia reformy decentralizacyjnej.
W najbliższych miesiącach zostanie oddany do użytku odcinek autostrady A1 do granicy z Czechami. Będzie to symboliczny moment, ponieważ subregion zachodni województwa śląskiego zostanie połączony bezpośrednim i szybkim połączeniem drogowym z Ostrawskim Obszarem Metropolitalnym. Już teraz samorządowcy regionu rybnickiego dostrzegają możliwe korzyści, jakie niesie ze sobą współpraca pomiędzy tymi dwoma regionami. Należy także podkreślić, że Rybnik (także w układzie z konurbacją Ostrawy w Czechach) został wpisany do ˝Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝.
W związku z powyższym mam do Pani Minister następujące pytania:
1. Jaką rolę będą spełniały w Polsce subregiony, które w ramach województw nie weszły w skład powstających metropolii, np. 650-tysięczna aglomeracja rybnicka, subregion zachodni województwa śląskiego?
2. Czy polski rząd przewiduje opracowanie i wdrożenie specjalnego programu wsparcia i pomocy dla projektów współpracy euroregionalnej, które są ważnym instrumentem umacniania stosunków międzypaństwowych i międzyregionalnych?
3. W jaki sposób planuje się doceniać działania miast i gmin, które dążą wraz ze swoimi partnerami zagranicznymi do powstania silnych regionów w skali europejskiej i jakie korzyści z tego tytułu mogą wzajemnie osiągnąć?
4. Dziś w dalszym ciągu obszarem głównym dla realizacji polityki europejskiej jest region, ale z punktu widzenia wyzwań, które stają przed Unią Europejską, zwraca się uwagę coraz silniej na miasta, dlatego w tym kontekście jakie są propozycje Unii Europejskiej wobec finansowania przyszłych projektów rozwojowych?
Z wyrazami szacunku
Poseł Marek Krząkała
Rybnik, dnia 1 marca 2012 r.