Interpelacja nr 22629
do ministra spraw wewnętrznych
w sprawie dyskryminacji małżeństw Polaków z obcokrajowcami pochodzącymi z krajów spoza UE
Żyjemy w demokratycznym państwie prawnym, w którym zgodnie z konstytucją każdy powinien być równo traktowany. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny należy do katalogu podstawowych praw obywatelskich, co znajduje odzwierciedlenie w szczególności w aktach prawa międzynarodowego, których Rzeczpospolita Polska jest bądź to sygnatariuszem, bądź to obowiązują ją one bezpośrednio.
Zgodnie z treścią art. 18 Konstytucji RP małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.
Kluczowy w sprawie jest fakt, że ochrona instytucji małżeństwa i rodziny nie znajduje jednakowego zastosowania, w szczególności w odniesieniu do sytuacji zawarcia małżeństwa przez Polaka z obcokrajowcem pochodzącym z kraju poza UE. Paradoksem jest sytuacja, w której małżeństwo, które spodziewa się dziecka, jest kontrolowane pod kątem fikcyjności małżeństwa, jakie to sytuacje nie należą do rzadkości.
W związku z powyższym uzasadniona jest wątpliwość co do racjonalności aktualnego uregulowania zawartego w treści art. 53 ust. 1 pkt 6 i art. 55 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, w zakresie, w jakim przewidują wyłącznie czasowe zezwolenie na pobyt będącego cudzoziemcem małżonka obywatela polskiego na terytorium RP, jak również nie ustanawiają jednoznacznego wyłączenia poddawania takiej rodziny kontroli w zakresie braku fikcyjności małżeństwa.
Zaznaczyć należy, że nie sposób zakładać, aby zawierane fikcyjnie małżeństwo decydowało się na posiadanie dzieci, bowiem taki stan rzeczy jednoznacznie prowadzi do powstania rodziny powiązanej więzami emocjonalnymi, jak również prawnymi.
Zwrócić należy nadto uwagę na fakt, że obowiązująca obecnie regulacja przywołanej wyżej ustawy zawiera istotną lukę prawną w zakresie, w jakim nie przewiduje w katalogu okoliczności uzasadniających udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na czasowy pobyt w RP posiadania małoletnich dzieci mających obywatelstwo RP. Bezsporny bowiem jest fakt, że dziecko urodzone w związku obywatela polskiego i cudzoziemca, na mocy art. 14 ustawy o obywatelstwie polskim, z mocy prawa jest obywatelem polskim. Jednocześnie zwrócić należy uwagę, że w wyniku zdarzeń losowych może dojść do sytuacji, w której cudzoziemiec rodzic zostanie sam z małoletnim dzieckiem czy dziećmi będącymi obywatelami RP, nie dysponując przesłanką dla przedłużenia zezwolenia na pobyt na terenie RP. Zaznaczyć należy, że w takim stanie rzeczy dochodziłoby do kuriozalnej sytuacji, w której małoletni obywatel Polski byłby faktycznie zmuszony do opuszczenia terenu kraju, bowiem jego opiekun i przedstawiciel ustawowy w osobie rodzica nie miałby prawa do legalnego przebywania na terytorium RP, bowiem nie sposób zakładać, że w sytuacji takiej małoletni taki byłby pozostawiany bez opiekuna prawnego w związku z wyjazdem pozostającego mu rodzica - cudzoziemca. Ustawa o cudzoziemcach nie przewiduje w ogóle takiego stanu faktycznego, co stanowi o istotnej wadzie przedmiotowej regulacji.
Niezależnie od powyższego zwrócić należy uwagę na istotny problem kontaktów cudzoziemca pozostającego w związku małżeńskim w Polsce z członkami rodziny mieszkającymi poza UE. Zaznaczyć należy, że art. 3 ust. 1 dyrektywy Parlamentu UE i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich został implementowany do polskiego systemu prawnego przez ustawę z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium RP, pobycie oraz wyjeździe obywateli państw członkowskich UE i członków, ustanawiając szereg uprawnień na rzecz obywateli UE oraz członków ich rodzin - niezależnie od ich obywatelstwa. Kluczowy w sprawie jest fakt, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest analogicznej regulacji obejmującej obywateli RP i członków ich rodzin niebędących obywatelami UE, jeżeli zamieszkują w Polsce. Mając na uwadze powyższe, w obecnym stanie prawnym kuriozalna jest sytuacja, w której aby skorzystać z przepisów UE lub wydanych na ich podstawie przepisów krajowych, obywatel RP musiałby wyemigrować z rodziną do innego państwa UE, uzyskując jego obywatelstwo, albo zostać w Polsce, zrzec się polskiego obywatelstwa i przyjąć obywatelstwo innego państwa UE.
Zaznaczyć należy, że wskazany wyżej brak legislacyjny ma wymierne skutki dla wielu rodzin w Polsce, a co za tym idzie - zasadne wydaje się podjęcie niezbędnych działań, zmierzających w szczególności do zapewnienia obywatelom RP równego traktowania przez państwo polskie z obywatelami krajów UE. Istniejący bowiem stan rzeczy prowadzi do dyskryminacji na terytorium RP obywateli polskich w porównaniu do znajdujących się w analogicznej sytuacji obywateli państw obcych, co stanowi swoisty paradoks.
Kluczowy w sprawie jest fakt, że braki legislacyjne wskazane powyżej mają istotne znaczenie również w odniesieniu do możliwości realizacji obowiązków i uprawnień wynikających z powszechnie obowiązujących na terenie RP przepisów prawa.
Należy także zwrócić uwagę, że obowiązujący art. 1136 K.ro. w związku ze stosowanym odpowiednio art. 113 § 1 K.r.o. ustanawia szeroki ustawowy krąg osób uprawnionych i obowiązanych do kontaktu z dzieckiem. Zaznaczyć należy, że celem wskazanej regulacji było umożliwienie budowania więzi wielopokoleniowych w rodzinie oraz zapewnienie dziecku prawidłowego rozwoju i wychowania przy udziale innych niż rodzice członków rodziny. Mając na uwadze powyższe, podnieść należy, że obowiązujący stan prawny wyklucza pełną realizację powołanych praw i obowiązków w przypadku rodzin mieszanych, a w szczególności prowadzi do znaczącego utrudnienia w ich wykonywaniu, co pozostaje sprzeczne z zasadą ochrony rodziny wyrażoną w przytoczonym uprzednio art. 18 Konstytucji RP.
W szczególności zwrócić należy uwagę na fakt, że ograniczenia wskazane powyżej mają również charakter ściśle fiskalny, wynikający z tego, że członkowie rodzin dziecka będącego obywatelem RP zmuszeni są ponosić pełne opłaty wizowe i nie mają żadnych ulg w tym zakresie. O ile rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 810/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Wizowy w art. 16 ust. 4 i 5 nie przewiduje zwolnienia podmiotowego w tym zakresie, o tyle w treści ust. 6 ustanawia możliwość zwolnienia z opłaty wizowej lub obniżenia jej wysokości, jeżeli ma to służyć w dziedzinach ważnych z punktu widzenia interesu publicznego lub z przyczyn humanitarnych.
Pozostaję w przekonaniu, że w świetle uregulowania Konstytucji RP oraz podstawowych zasad odnoszących się do wspierania rodziny oraz stania przez państwo na straży zasady ochrony dobra dziecka, w przytoczonych w niniejszej interpelacji okolicznościach spełniona jest przesłanka co najmniej ważnego interesu publicznego związanego z koniecznością zapewnienia obywatelom RP możliwości realizacji swoich praw i obowiązków w zakresie utrzymywania kontaktów między członkami rodziny.
W związku z tym zwracam się z następującymi pytaniami:
1. Czy zamierza Pan podjąć działania zmierzające do nowelizacji przepisów ustawy o cudzoziemcach prowadzącej do wyeliminowania konieczności poddawania kontroli cudzoziemców, którzy założyli rodziny w RP, pod kątem fikcyjności zawartych związków?
2. Czy zamierza Pan podjąć działania zmierzające do nowelizacji przepisów ustawy o cudzoziemcach prowadzącej do wyeliminowania luki prawnej w zakresie prawa do uzyskania zgody na pobyt na terenie RP cudzoziemca będącego jedynym rodzicem obywatela polskiego?
3. W jaki sposób zmierza Pan do usunięcia stanu dyskryminacji obywateli polskich wobec obywateli innych krajów UE w zakresie prawa do przebywania na terenie RP?
4. Czy kierowane przez Pana ministerstwo zamierza podjąć kroki zmierzające do wprowadzenia ulg w opłatach wizowych na rzecz będących cudzoziemcami spoza UE członków rodzin obywateli polskich?
Z poważaniem
Poseł Barbara Bartuś
Warszawa, dnia 20 listopada 2013 r.