opis sprawy

Odpowiedź na interpelację nr 32141

w sprawie kontroli dystrybutorów na stacjach paliw

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Grażyna Henclewska

Warszawa, 04-05-2015

Odpowiadając na pismo z dnia 10 kwietnia 2015 r., przy którym przekazana została interpelacja nr 32141 Pana Posła Wojciecha Szaramy w sprawie kontroli dystrybutorów na stacjach paliw uprzejmie informuję, że kwestie podniesione w przedłożonej przez Najwyższą Izbę Kontroli Informacji o wynikach kontroli realizacji zadań okręgowego urzędu miar w Łodzi w zakresie legalizacji i kontroli urządzeń pomiarowych do odmierzania paliw płynnych stanowiły przedmiot szczegółowej analizy zarówno w Ministerstwie Gospodarki, jak też w Głównym Urzędzie Miar. Stanowisko Ministerstwa w odniesieniu do postulowanych w przedmiotowym dokumencie wniosków de lege ferenda zostało przekazane do Prezesa NIK pismem znak: BDG-III-0911-17/3/15, z dnia 14 kwietnia 2015 r. Prezes GUM przekazał stosowne wyjaśnienia w skierowanym do Prezesa NIK piśmie znak: BN.071.2.2.2015, z dnia 2 kwietnia br.

Odnosząc się do zawartych w interpelacji szczegółowych pytań, przekazuję poniżej następujące wyjaśnienia.

1. Należy podkreślić, że administracja miar nie sprawuje nadzoru nad rynkiem sprzedaży paliw. Organy administracji miar sprawują nadzór nad wykonaniem przepisów ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1069), stanowiącej podstawowy akt prawny dotyczący funkcjonowania administracji miar, regulujący m.in. kwestie legalnych jednostek miar, państwowych wzorców jednostek miar, prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych.

Przyrządy pomiarowe, które mogą być stosowane m.in. w ochronie praw konsumenta i w obrocie, wymienione w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli (Dz. U. z 2014 r., poz. 1066), w tym również odmierzacze paliw – podlegają prawnej kontroli metrologicznej. Prawna kontrola metrologiczna odmierzaczy paliw polega m.in. na okresowym przeprowadzaniu legalizacji ponownej tych przyrządów. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 7 stycznia 2008 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych (Dz. U. Nr 5, poz. 29, z późn. zm.) okres ważności legalizacji dla odmierzaczy paliw ciekłych wynosi 25 miesięcy, a odmierzaczy gazu LPG to 13 miesięcy. Legalizacja to zespół czynności obejmujących sprawdzenie, stwierdzenie i poświadczenie dowodem legalizacji, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania techniczne i metrologiczne. W trakcie czynności związanych z wykonywaniem legalizacji odmierzacze poddawane są m.in. czasochłonnym badaniom metrologicznym, których celem jest sprawdzenie czy przyrządy spełniają wymagania, którym powinny odpowiadać instalacje pomiarowe do ciągłego i dynamicznego pomiaru ilości cieczy innych niż woda, w tym czy błędy pomiarowe nie przekraczają błędów granicznych dopuszczalnych. Należy podkreślić, że legalizacja odbywa się na wniosek użytkownika lub wykonawcy naprawy lub instalacji przyrządu pomiarowego i w tym zakresie administracja miar w pełni realizuje obowiązki wynikające z ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach. Tytułem przykładu, w 2014 r. organy administracji miar wykonały łącznie 1.349.417 legalizacji przyrządów pomiarowych, z czego 54.059 legalizacji odmierzaczy paliw ciekłych oraz 9.129 legalizacji odmierzaczy gazu LPG.

Niezależnie od wykonywanych okresowo legalizacji, dodatkowo administracja miar, w ramach sprawowanego nadzoru nad wykonywaniem przepisów ustawy – Prawo o miarach, wykonuje również kontrole planowe i doraźne przyrządów pomiarowych znajdujących się w użytkowaniu, a więc także kontrole przyrządów pomiarowych znajdujących się na stacjach paliw. Kontrole przeprowadzane są zgodnie z wytycznymi określonymi w „Zasadach sprawowania nadzoru przez Prezesa Głównego Urzędu Miar nad przestrzeganiem ustaw: Prawo o miarach, Prawo probiercze, o towarach paczkowanych, o systemie tachografów cyfrowych”. Ilość kontroli przyrządów pomiarowych przeprowadzanych pomiędzy okresowymi legalizacjami determinowana jest jednak w znacznej mierze możliwościami kadrowymi i niezbędnym do przeprowadzania kontroli sprzętem pomiarowym. Dlatego też, podnoszenie efektywności działania, także w obszarze nadzoru i kontroli, jest jednym z priorytetowych działań w planach strategicznych administracji miar od 2010 roku. Działania te ukierunkowane są na dobrą organizację pracy wszystkich terenowych organów administracji miar, właściwą alokację środków finansowych na zakup sprzętu pomiarowego i środków transportu, niezbędnych do prowadzenia kontroli przyrządów pomiarowych”. Z informacji przekazanych przez Główny Urząd Miar wynika, że w 2014 r. pracownicy terenowych organów administracji miar skontrolowali łącznie 14.993 podmioty w zakresie przestrzegania ustawy – Prawo o miarach, w tym 1.558 stacji paliw ciekłych oraz 560 stacji gazu LPG. Podczas tych kontroli sprawdzono 45.835 sztuk przyrządów pomiarowych, w tym 17.288 odmierzaczy paliw ciekłych oraz 1.624 odmierzacze gazu LPG. Z zestawienia liczby wykonanych kontroli w 2014 r. w stosunku do liczby działających w kraju stacji paliw podawanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że rocznie, w ten sposób, kontrolowanych jest przez administrację miar ponad 23% stacji paliw (liczba stacji w kraju 9.053).

2. W ramach nadzoru sprawowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Miar nad organami terenowej administracji miar, Okręgowe Urzędy Miar (w liczbie 9) są kontrolowane przez Prezesa GUM co dwa lata, a Obwodowe Urzędy Miar (w liczbie 58) co cztery lata, oraz co roku przez dyrektora właściwego Urzędu Okręgowego. Zakres kontroli obejmuje m.in.

1) realizowanie zadań w zakresie sprawowania nadzoru nad wykonywaniem przepisów ustawy oraz współdziałanie z administracją publiczną w tym zakresie,

2) badanie przyrządów pomiarowych w celu zapewnienia wykonania zadań, dotyczących prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych, a w szczególności legalizacja przyrządów pomiarowych,

3) wykonywanie innych zadań powierzonych przez Prezesa Głównego Urzędu Miar, a w szczególności sprawowanie nadzoru nad podmiotami prowadzącymi warsztaty w zakresie instalacji, w tym aktywacji, napraw lub sprawdzenia pod względem zgodności z wymaganiami rozporządzenia Komisji (WE) nr 1360/2002 tachografów cyfrowych, w tym ich kalibracji, na podstawie art. 12, ust. 3, pkt. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych (Dz. U. Nr 180, poz. 1494, z późn. zm.),

4) realizowanie zadań, o których mowa w art. 4, ust. 1 ustawy z dnia 07 maja 2009 r. o towarach paczkowanych (Dz. U. Nr 91, poz. 740, z późn. zm.), a w szczególności systemu kontroli wewnętrznej ilości towaru paczkowanego,

5) wykonywanie innych prac metrologicznych, zgodnie z kompetencjami i możliwościami technicznymi, w tym wzorcowanie i ekspertyzy przyrządów pomiarowych.

Sporządzane przez Biuro Nadzoru GUM szczegółowe, coroczne sprawozdania z realizacji zadań nadzorczych i kontrolnych są przekazywane do Ministerstwa Gospodarki, jak również zamieszczane na stronie internetowej Urzędu.

3. Postulowany przez Najwyższą Izbę Kontroli wniosek dotyczący dokonania nowelizacji ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U z 2014 r. poz. 1645, z późn. zm.), polegającej na rozszerzeniu kręgu podmiotów właściwych do kontroli spełniania przez wyroby wymagań o organy administracji miar jest obecnie realizowany. W Ministerstwie Gospodarki prowadzone są zaawansowane prace legislacyjne nad projektem nowej ustawy w omawianym zakresie. Zgodnie z projektowanymi przepisami, organy administracji miar włączono do systemu nadzoru rynku, a w konsekwencji ich uprawnienia zostaną odpowiednio rozszerzone. Rozwiązania te nie budzą wątpliwości i nie są kwestionowane w ramach trwających uzgodnień przedmiotowej ustawy. Projektowana regulacja wejdzie w życie z dniem 20 kwietnia 2016 r.

Odnośnie wniosku NIK dotyczącego wprowadzenia regulacji, zobowiązujących przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą związaną z użytkowaniem odmierzaczy paliw do zgłaszania właściwemu organowi administracji miar faktu rozpoczęcia, zaprzestania, lub ewentualnego zawieszenia tej działalności, w tym również o liczbie i rodzaju używanych dystrybutorów paliw należy podkreślić, że wprowadzenie takiego obowiązku drogą ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1069), musiałoby dotyczyć każdej działalności gospodarczej, w której wykorzystywane są przyrządy pomiarowe, podlegające prawnej kontroli metrologicznej, wymienione w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli. Odmierzacze paliw nie są jedynymi strategicznymi przyrządami z punktu widzenia, m.in. bezpieczeństwa obrotu i w związku z tym trudno wyobrazić sobie różnicowanie ich znaczenia w różnych obszarach. Dlatego też, należałoby rozważyć możliwość ewentualnego wprowadzenia proponowanych rozwiązań w obowiązujących aktach prawnych w taki sposób, aby przedmiotowy obowiązek odnosił się wyłącznie do przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą związaną z użytkowaniem odmierzaczy paliw. Niezależnie od powyższego, rozważenia wymaga, na ile uciążliwy byłby dla przedsiębiorców nałożony na nich obowiązek, jak również czy zamiarem ustawodawcy byłoby obarczenie ich takim ciężarem. Biorąc pod uwagę powyższe, przedmiotowa kwestia wymaga pogłębionej analizy, w tym również konsultacji wewnątrzresortowych. Odnośnie wniosku NIK dotyczącego wprowadzenia do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.) kompetencji dla organów administracji miar do prowadzenia kontroli metrologicznych odmierzaczy paliw bez obowiązku wcześniejszego zawiadamiania przedsiębiorców o planowanej kontroli uprzejmie informuję, że instytucja zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli została wprowadzona do ustawy SDG w 2009 r. na wniosek środowiska przedsiębiorców. Zakres jej stosowania stanowi wyraz wyważonego interesu przedsiębiorstw i interesu publicznego. Wyłączenia z obowiązku zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli dotyczą najistotniejszych obszarów, jak przestrzegania zobowiązań międzynarodowych, ochrony zdrowia, życia i środowiska naturalnego, przeciwdziałania przestępstwom. Należy zauważyć, że w regulacjach prawnych dotyczących nadzoru nad detalicznym rynkiem paliw stworzony został system kontroli angażujący obok organów administracji miar także inne organy kontroli, w szczególności Inspekcję Handlową, zgodnie z art. 22 ustawy – Prawo o miarach. W tym obszarze kontroli organy kontroli posiadają stosowne uprawnienia. Zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się m. in. w przypadku, gdy kontrola przeprowadzana jest na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy SDG), a także w przypadku kontroli polegającej na zakupie produktów lub usług sprawdzającym rzetelność usługi, na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (art. 84a pkt 6 ustawy SDG). Jak wskazała NIK w przedmiotowej Informacji, Inspekcja Handlowa jest również właściwa do przeprowadzania kontroli metrologicznej odmierzaczy paliw, zgodnie z art. 38 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oceny zgodności.

Odpowiednia współpraca tych organów powinna zapewniać należytą kontrolę przedsiębiorcy. Powinna także umożliwiać wykonywanie niezapowiedzianych kontroli, między innymi po otrzymaniu od innej inspekcji sygnału o stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowościach. W takich przypadkach organy administracji miar mogą korzystać w niezbędnym zakresie z wyłączenia z obowiązku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, przewidzianego w art. 79 ust. 2 pkt 2 ustawy SDG (przeciwdziałanie popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia i zabezpieczenie dowodów jego popełnienia). Należy podkreślić, że zwolnienia z obowiązku zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli zawarte w art. 79 ust. 2 ustawy SDG nie mają charakteru podmiotowego. Nie przewiduje się zmiany charakteru przedmiotowego tych zwolnień na podmiotowy. Natomiast propozycja NIK ma charakter podmiotowy, dotyczy bowiem wniosku o wyłączenie organów administracji miar z obowiązku zawiadamiania przedsiębiorcy o zamiarze przeprowadzenia kontroli metrologicznych odmierzaczy paliw.

Reasumując, w obecnym stanie prawnym do poprawy zabezpieczenia interesów podmiotów korzystających z usług stacji paliw należałoby dążyć w drodze podejmowania przede wszystkim działań organizacyjnych przez uprawnione organy kontroli, mających na celu zapewnienie skuteczności nadzoru nad odmierzaniem paliw płynnych, jak i w drodze zmiany ustaw szczegółowych, np. poprzez wprowadzenie w tych ustawach przepisów umożliwiających przeprowadzanie wspólnych kontroli w podobnym zakresie przedmiotowym.

4. Uprzejmie informuję, że kwestia kontroli jakości sprzedawanych na stacjach paliw uregulowana została ustawą z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1278), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zadania związane z zarządzaniem systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw realizowane są przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a kontrola jakości paliw prowadzona jest przez Inspekcję Handlową.

5. Jak wynika z wyjaśnień przekazanych przez Główny Urząd Miar, konieczność zintensyfikowania działań kontrolnych odmierzaczy LPG została dostrzeżona przez Urząd już w 2008 r. w związku ze wzrastającym zapotrzebowaniem na to paliwo ze strony użytkowników samochodów. W 2009 r. w GUM opracowane zostały zasady kontroli odmierzaczy LPG. Ustalono, że efektywny nadzór nad tym obszarem będzie możliwy, jeżeli urzędy miar będą dysponowały własnym sprzętem kontrolnym, by przeprowadzenie kontroli było możliwe bez konieczności współpracy z serwisami przyrządów pomiarowych. W związku z powyższym, niezbędne okazały się inwestycje w sprzęt oraz szkolenia dla pracowników. Przyjęto założenie, że początkowo każdy Okręgowy Urząd Miar powinien dysponować minimum jedną kolbą pomiarową oraz jednym przepływomierzem kontrolnym. Z przeprowadzonych analiz wynikało, że aby nadzór nad tym obszarem był efektywny, w podobny sprzęt powinny zostać wyposażone również niektóre z pięćdziesięciu ośmiu Obwodowych Urzędów Miar. Odpowiednio do poziomu posiadanych środków finansowych część pracowników terenowej administracji miar brała udział w stosownych szkoleniach umożliwiających podnoszenie efektywności wykonywanych kontroli. W planach inwestycyjnych administracji miar na kolejne lata przewidziano zakupy wyposażenia niezbędnego do przeprowadzania czynności kontrolnych. Należy podkreślić, że uzupełnienie wyposażenia niezbędnego do wykonywania czynności z zakresu prawnej kontroli metrologicznej i nadzoru jest podstawowym kryterium oceny celowości zakupów planowanych na każdy rok budżetowy.

Obecnie Prezes GUM zobowiązał dyrektorów Okręgowych Urzędów Miar do pogłębionej analizy treści wystąpienia pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli w celu wykorzystania zawartych w nim wniosków i ocen przy podejmowaniu działań nakierowanych na optymalizację realizacji zadań w przedmiotowym obszarze, w tym do zapewnienia efektywnego wykorzystywania stanowisk pomiarowych do kontroli odmierzaczy LPG w kontrolach obejmujących cały zakres terytorialny właściwy dla

danego urzędu (pismo znak: BN.071.2.2015, z dnia 2 kwietnia br.). Z przekazanych przez Główny urząd Miar informacji wynika, że podjęte zostały również działania organizacyjne ukierunkowane na pogłębienie współpracy pomiędzy GUM, a Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, która przewiduje dalsze wzmocnienie nadzoru administracji państwowej nad stacjami paliw.