Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -
na zapytanie nr 1099
w sprawie likwidacji Szkoły Podstawowej w Świerkach
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na zapytanie pana posła Macieja Jana Łopińskiego (SPS-024-1099/12) w sprawie likwidacji Szkoły Podstawowej w Świerkach, uprzejmie informuję.
Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) szkoła publiczna, może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego przez organ prowadzący szkołę, po zapewnieniu przez ten organ uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także odpowiednio o tym samym lub zbliżonym profilu kształcenia ogólnozawodowego albo kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie. Organ prowadzący jest obowiązany, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły: rodziców uczniów (w przypadku szkoły dla dorosłych - uczniów), właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu. Stosownie do art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, ze zm.) samorząd ma również obowiązek powiadomienia związków zawodowych.
Przed podjęciem uchwały o likwidacji szkoły jednostka samorządu terytorialnego ma obowiązek zasięgnięcia w tej kwestii opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, czyli kuratora oświaty. Opinia ta powinna być wydana w formie pisemnej w ciągu 14 dni. Kurator oświaty, wydając opinię, bierze pod uwagę przepisy nakładające na organ prowadzący obowiązki związane z zapewnieniem uczniom odpowiednich warunków nauki, wychowania i opieki, w tym okoliczności, o których mowa w art. 17 ust. 3 i 3a ustawy o systemie oświaty, dotyczące zapewnienia dzieciom transportu do szkoły.
Zgodnie z art. 85 i 86 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem. Organami nadzoru są prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa. Każda uchwała jednostki samorządu terytorialnego powinna być przedłożona wojewodzie w terminie 7 dni od jej podjęcia.
Uchwała sprzeczna z prawem jest nieważna. O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia tej uchwały (art. 90 i 91 ustawy o samorządzie gminnym). Jeśli upłynie 30-dniowy termin do uchylenia uchwały, to wojewoda nie może już we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały, ma jednak możliwość zaskarżenia jej do sądu administracyjnego. Skuteczne poinformowanie rodziców o likwidacji szkoły jest obowiązkiem organu prowadzącego, w przeciwnym razie uchwała narusza prawo.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia z dnia 3 kwietnia 2007 r. (sygn. akt I OSK 66/07, publikowany: Legalis) stwierdził, że: ˝Informacja o zamiarze likwidacji szkoły powinna zostać imiennie skierowana do każdego z rodziców i musi do niego dotrzeć. Forma, w jakiej to nastąpi, nie ma istotnego znaczenia. Powiadomienie może nastąpić w każdej formie, ważne jest jednak, aby faktycznie miało miejsce. O tym, czy dany rodzic został zawiadomiony o zamiarze likwidacji szkoły, nie można domniemywać np. na tej podstawie, że sprawa została nagłośniona w lokalnym społeczeństwie. Przepis art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ma charakter bezwzględny w tym znaczeniu, że nie przewiduje odstępstw od zasady w nim wyrażonej, a dotyczącej obowiązku organu zawiadomienia wszystkich rodziców o zamiarze likwidacji szkoły˝. Ponadto warto przypomnieć, że zgodnie z uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 listopada 2010 r. (znak: I OPS 2/10) uchwała o zamiarze likwidacji szkoły i uchwała o likwidacji szkoły, podjęte na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy z o systemie oświaty, są aktami prawnymi podejmowanymi w sprawie objętej opiniowaniem przez odpowiednie władze statutowe związku zawodowego, stosownie do art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych z tym, że przedstawienie do zaopiniowania projektu jednej z nich oznacza dopełnienie obowiązku przez samorząd. Szkoła, wobec której podjęto uchwałę intencyjną o zamiarze likwidacji do czasu, w którym zostanie ostatecznie podjęta decyzja o jej likwidacji, ma obowiązek realizować wszystkie swoje zadania.
O zakresie, sposobie i źródle finansowania zadań oświatowych przesądzają przepisy art. 5a ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), w myśl których środki niezbędne na realizację zadań oświatowych zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego - zgodnie z art. 167 ust. 2 Konstytucji RP - są: dochody własne, subwencje ogólne (w tym część oświatowa tej subwencji) oraz dotacje celowe z budżetu państwa. Warto zauważyć, iż żaden z powyższych przepisów nie wskazuje ani też nie zapewnia, że subwencja z budżetu państwa ma pokrywać w całości wydatki oświatowe jednostek samorządu terytorialnego. Stanowi ona jedno ze źródeł finansowania tych zadań, obok dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego.
Stosownie do art. 27 i art. 28 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526, z późn. zm.) sposób ustalania subwencji oświatowej jest wprost przesądzony ustawą, a kwota subwencji określana jest corocznie w ustawie budżetowej. Podziału subwencji oświatowej - po odliczeniu rezerwy ustawowej - między gminy, powiaty i województwa samorządowe dokonuje się według kryteriów ustalonych przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania, zgodnie z zasadami przyjmowanymi w rozporządzeniu w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w danym roku.
Algorytm podziału subwencji oświatowej jest metodą statystyczną podziału tej subwencji i nie może uwzględniać wszystkich lokalnych problemów występujących w jednostkach samorządu terytorialnego oraz w poszczególnych szkołach i placówkach, bowiem zatraciłby swój uniwersalny charakter. Głęboko zindywidualizowane decyzje podejmowane przez organy samorządowe, determinujące łączny skutek finansowy zadań oświatowych, w zasadniczy sposób różnicują te skutki w poszczególnych samorządach, sprawiając, iż w części jednostek samorządu terytorialnego subwencja oświatowa jest równa wydatkom, w innych jest mniejsza, a w jeszcze innych subwencja oświatowa wystarcza na szereg innych wydatków niż wydatki bieżące w oświacie. Niezależnie jednak od sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej naliczona dla danego samorządu subwencja oświatowa stanowi jedną kwotę, o wydatkowaniu której - zgodnie z postanowieniami art. 7 ust. 3 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego - decyduje organ stanowiący tej jednostki samorządu terytorialnego. Ponadto warto podkreślić, że pomimo trudnej sytuacji w budżecie państwa nie wprowadzono żadnego programu oszczędnościowego w zakresie subwencjonowania szkół i placówek oświatowych.
Zgodnie z ustawą budżetową na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r. (Dz. U. z dnia 15 marca 2012 r., poz. 273) zaplanowana na rok 2012 kwota części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego wynosi 38 711 095 tys. zł. W stosunku do planowanego wykonania subwencji oświatowej w roku 2011 (36 924 829 tys. zł) wzrasta ona o 1 786 266 tys. zł, tj. o 4,8%. Zwiększenie - w stosunku do roku 2011 - planowanej na rok 2012 kwoty części oświatowej subwencji ogólnej związane jest ze skutkami przechodzącymi na rok 2012 wdrożonej od 1 września 2011 r. podwyżki wynagrodzeń nauczycieli o 7% oraz podwyżką wynagrodzeń nauczycieli o 3,8% planowaną do wdrożenia od 1 września 2012 r. a także ze skutkami zmian w strukturze zatrudnienia nauczycieli - w podziale na stopnie awansu zawodowego - w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Ponadto w ustawie budżetowej na rok 2012 w rezerwie celowej (poz. 74) zaplanowano dodatkowe środki w wysokości 450 000 tys. zł na zwiększenie części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego z tytułu wzrostu składki rentowej po stronie pracodawcy.
Ostateczna kwota części oświatowej subwencji ogólnej przypadająca w roku 2012 na 1 ucznia przeliczeniowego w skali ogólnokrajowej (tzw. finansowy standard ˝A˝) wyliczona została jednolicie dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego i wynosi 4942,42 zł w stosunku rocznym. Jest ona wyższa od przyjętej w kalkulacji na rok 2011 kwoty subwencji przypadającej na 1 ucznia przeliczeniowego (4717,01 zł) o 4,8%.
Należy tu zaznaczyć, że kwota subwencji oświatowej w 2012 r. w porównaniu do kwoty subwencji w roku 2000 (19 367 363 tys. zł) zwiększyła się o 19 343 732 tys. zł, tj. o 99,9%, przy jednoczesnym spadku liczby uczniów (z 7477 tys. - stan na 30.09.1999 r. do 5391,9 tys. - stan na 30.09.2011 r.) o 2085,1 tys., tj. o 27,9%. Natomiast finansowy standard A zwiększył się w porównaniu do roku 2000 (1932,97 zł) o 3009,45 zł, tj. o 155,7%.
Ostateczna kwota części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2012 dla miasta i gminy Nowy Staw ustalona została w wysokości 6 170 261 zł. Kwota ta jest wyższa od kwoty subwencji oświatowej na rok 2011 o 136 616 zł, tj. o 2,26% pomimo spadku liczby uczniów rzeczywistych w roku szkolnym 2011/2012 - w porównaniu do roku szkolnego 2010/2011 - o 10 uczniów (tj. o 1,30%) a przeliczeniowych o 31 uczniów (tj. o 2,42%) w szkołach prowadzonych i dotowanych przez miasto i gminę Nowy Staw. Jednocześnie warto zauważyć, że kwota subwencji oświatowej przypadająca na jednego ucznia rzeczywistego w roku 2012 - w porównaniu do roku 2011 - uległa zwiększeniu o 283,37 zł (tj. o 3,61%) i wynosi 8129,46 zł.
Ostateczne kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla poszczególnych gmin, powiatów i województw samorządowych na rok 2012 naliczone zostały zgodnie z postanowieniami rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2012 (Dz. U. Nr 288, poz. 1693). Naliczone dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego kwoty części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2012 będą mogły być zwiększone ze środków rezerwy subwencji, o której mowa w art. 28 ust. 2 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Kryteria podziału 0,25% rezerwy subwencji oświatowej na rok 2012 zostały ustalone po przeprowadzeniu uzgodnień z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ze stroną samorządową Zespołu ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego na posiedzeniu w dniu 8 maja br. Kryteria te zostały zamieszczone na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej (www.men.gov.pl). W związku z powyższym zainteresowane jednostki samorządu terytorialnego mogą występować do MEN z wnioskami - spełniającymi wymogi określone w kryteriach podziału rezerwy subwencji oświatowej - o zwiększenie części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2012.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Mirosław Sielatycki
Warszawa, dnia 29 maja 2012 r.