Interpelacja nr 26475
do ministra środowiska
w sprawie podjęcia pilnych działań hydrotechnicznych na rzecz ustabilizowania stosunków gruntowo-wodnych w kompleksach siedlisk hydrogenicznych północnej części Puszczy Niepołomickiej (Uroczysko Koło, Uroczysko Grobla - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Koło Grobli PLH 120008), terenów o charakterze fluwiogenicznym ściśle uzależnionych od stabilnego poziomu wód w rzece Wiśle
Szanowny Panie Ministrze! Z przyczyny drastycznego obniżenia się poziomu wód gruntowych spowodowanego postępującą erozją denną koryta Wisły kompleksy siedlisk hydrogenicznych północnej części Puszczy Niepołomickiej (Uroczysko Koło i Uroczysko Grobla) narażone są na długie okresy posuchy i utratę dotychczasowego naturalnego charakteru. Powstało niebezpieczeństwo bezpowrotnej utraty specyficznych warunków siedliskowych zapewniających duże zróżnicowanie gatunków chronionych roślin i zwierząt (z tego względu ustanowiony został tu Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Koło Grobli PLH 120008).
Zanikają zbiorowiska łąk wilgotnych zasiedlające pasmowo ciągnące się obniżenia w dnie doliny Wisły oraz śródleśne bagna i małe rozlewiska. Natomiast torfowiska oraz starorzecza w następstwie odwodnienia ulegają degradacji.
W tej części Puszczy Niepołomickiej utworzono rezerwat przyrody Koło oraz - zaliczany do najcenniejszych leśnych rezerwatów w kraju rezerwat przyrody Lipówka - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Lipówka PLH120010 Natura 2000. Głównym obiektem ochrony jest tu grąd niski porastający dawniej zalewową terasę rzeki Wisły.
Szczególnie niepokojące jest to, że akwen rezerwatu przyrody o charakterze ścisłym Wiślisko Kobyle utworzonego w starorzeczu, gdzie jeszcze w latach 80. XX w. istniał strefowy układ zbiorowisk roślinnych, w którym można było obserwować naturalne procesy sukcesyjne, skurczył się z ok. 1500 m długości i szerokości do 50 m do kilku izolowanych oczek wodnych.
Ta w przeszłości niezwykle cenna ostoja bagiennych zespołów roślinnych oraz ornitofauny w Małopolsce stopniowo ulega zagładzie.
Powyższe obszary reprezentują bardzo dużą różnorodność przyrodniczą rzadkich i szczególnie chronionych roślin i zwierząt, są to tereny o charakterze fluwiogenicznym ściśle uzależnione od stabilnego poziomu wód w rzece Wiśle.
W tym względzie podzielam stanowisko Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Niepołomickiej w kwestii zapewnienia różnorodności przyrodniczej przez odtworzenie i zachowanie siedlisk naturalnych flory i fauny w stanie sprzyjającym ochronie. Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego dna doliny rzeki Wisły i ciągłości liniowej drogi wodnej górnej Wisły może nastąpić tylko i wyłącznie pod warunkiem kontynuowania budowy kaskady górnej Wisły, która w obecnym stanie pilnie wymaga podparcia priorytetowymi stopniami wodnymi Niepołomice i Podwale.
W następstwie oddziaływania zasięgu cofek piętrzenia powyższych stopni wodnych nastąpi ustabilizowanie stosunków gruntowo-wodnych na terenach przyległych do Wisły oraz zwiększy się także bioróżnorodność hydrobiontów. Największą barierą na górnej Wiśle dla migracji ryb łososiowatych i wędrownych nie są stopnie wodne, lecz jakość wody w rzece, gdyż ryby te są wyjątkowo wrażliwe na zanieczyszczenia. Dzięki pracy turbozespołów przystopniowych elektrowni wodnych wzrośnie natlenienie wody, zwiększając jej zdolności samooczyszczenia się biologicznego.
Uzyskane zostaną korzystne następstwa o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, co jest zgodne z celami ramowej dyrektywy wodnej 2000/60/WE.
Przedstawione działania, które mają na celu również ochronę unikatowej przyrody, nie są sprzeczne z zapisami:
- dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory,
- dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, gdzie szczególną uwagę poświęca ochronie różnorodności biologicznej poprzez zagwarantowanie właściwego stanu ochrony gatunków ptaków, ich siedlisk oraz przywracania i tworzenia biotopów.
Dyrektywy powyższe stanowią podstawę europejskiego systemu ochrony przyrody Natura 2000.
Komisja Europejska wydała w 2012 r. wytyczne w sprawie żeglugi śródlądowej i ochrony przyrody pt. ˝Guidance document on Inland waterway transport and Natura 2000˝ (˝ Transport wodny śródlądowy i sieć Natura 2000 - zrównoważony rozwój śródlądowych dróg wodnych i zarządzanie nimi w kontekście dyrektywy ptasiej i siedliskowej˝).
Zdaniem Komisji Europejskiej wytyczne dotyczące stosowania unijnego prawodawstwa mają być użytecznym narzędziem dla lepszego porozumienia między inwestorami, planistami, decydentami i osobami działającymi na rzecz ochrony przyrody, umożliwiając im opracowywanie projektów odpowiadających celom ekologicznego transportu śródlądowego, przy jednoczesnym poszanowaniu walorów środowiskowych rzek.
W związku z powyższym interpeluję:
1. Dlaczego Ministerstwo Środowiska nie wprowadzi w trybie ratunkowym na listę planowanych inwestycji budowy stopni wodnych Niepołomice i Podwale w celu ocalenia kompleksów siedlisk hydrogenicznych północnej części Puszczy Niepołomickiej (Uroczysko Koło, Uroczysko Grobla), czyli terenów o charakterze fluwiogenicznym ściśle uzależnionych od stabilnego poziomu wód w rzece Wiśle?
2. Czy istnieją prawne przeszkody zakazujące współpracy na rzecz realizacji inwestycji celu publicznego - budowy stopni wodnych Niepołomice i Podwale - pomiędzy Ministerstwem Środowiska a Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Niepołomickiej, a jeśli nie, to czy i w jakim trybie taka współpraca zostanie podjęta?
Będę wdzięczna za udzielenie mi wyczerpującej odpowiedzi.
Z poważaniem
Poseł Elżbieta Achinger
Warszawa, dnia 22 maja 2014 r.