Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej
na interpelację nr 24726
w sprawie negatywnej oceny NIK dotyczącej metodologii pomiaru efektywności działań aktywizujących bezrobotnych wykorzystywanej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Szanowna Pani Marszałek! W związku z przekazaną przy piśmie z dnia 25 lutego 2014 r., znak: SPS-023-24726/14, interpelacją pana posła Kazimierza Moskala w sprawie negatywnej oceny NIK dotyczącej metodologii pomiaru efektywności działań aktywizacyjnych bezrobotnych wykorzystywanej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej uprzejmie informuję.
1. Najwyższa Izba Kontroli przedłożyła ministrowi pracy i polityki społecznej informację o wynikach kontroli pn. ˝Aktywizacja zawodowa i łagodzenie skutków bezrobocia osób powyżej 50. roku życia˝, a zatem ministrowi znana jest ocena NIK wykorzystywanej metodologii badania efektywności działań aktywizujących.
Jednakże efektywność działań realizowanych na rzecz osób powyżej 50. roku życia, o którą wnioskuje NIK, powinna być rozpatrywana w szerszym kontekście programu ˝Solidarność pokoleń˝, który oddziałuje na politykę zatrudnienia, oraz zmian wdrażanych od 2012 r. w zakresie reformy publicznych służb zatrudniania, zwiększania efektywności polityki rynku pracy oraz wprowadzania nowych instrumentów aktywizacji grupy bezrobotnych, w tym bezrobotnych powyżej 50. roku życia. Ważne są nie tylko działania aktywizacyjne, ale i instrumenty prewencji przed bezrobociem, które wzmacniają pozycję zatrudnionych osób w tym wieku na rynku pracy. Reforma zawiera szereg działań zwiększających efektywność aktywizacyjną i uzależnienie od wskaźników efektywności środków kierowanych do urzędów pracy, tak z przeznaczeniem na dodatki dla pracowników powiatowych urzędów pracy, jak i środki Funduszu Pracy na aktywną politykę rynku pracy.
2. Pragnę zapewnić, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej dostrzega problem poruszony w wynikach kontroli NIK, a dotyczący niewystarczającego monitorowania losów osób bezrobotnych po wyrejestrowaniu z urzędu pracy. Wprowadzenie efektywnego monitorowania pozwoliłoby urzędom pracy lepiej dostosować ofertę usług świadczonych do oczekiwań pracodawców i bezrobotnych. W dalszej perspektywie umożliwiłoby to wyeliminowanie działań nieskutecznych z zakresu aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu.
W związku z tym ministerstwo w 2009 r. zainicjowało projekt systemowy, którego głównym założeniem było opracowanie metodologii badania efektywności aktywnych polityk rynku pracy stosowanych przez urzędy pracy i przeprowadzenie testu opracowanej metodologii.
Projekt miał również za zadanie odpowiedzieć na pytanie, czy możliwe jest przeprowadzenie analizy efektywności netto*) na poziomie powiatu, i ewentualne zidentyfikować problemy mogące wystąpić podczas rozwijania metody lub kolejnych prób przeprowadzania takiej analizy.
Produktem końcowym z projektu jest aplikacja pozwalająca na podstawie danych z systemu Syriusz obliczyć efektywność brutto i netto konkretnych aktywnych polityk rynku pracy.
Badanie efektywności netto w projekcie zrealizowano dla siedmiu wybranych powiatów, bazując na danych z 2009 r. Badana próba obejmowała informacje o 84 404 bezrobotnych, z których 9579 uczestniczyło w aktywnych programach rynku pracy, natomiast 74 834 stanowiło pulę kontrolną. Liczba uczestników poszczególnych programów kształtowała się w następujący sposób:
- szkolenia - 2015,
- staże - 4814,
- prace interwencyjne - 486,
- prace społecznie użyteczne - 652,
- roboty publiczne - 507,
- środki na podejmowanie działalności gospodarczej - 1096.
Rozpatrując wyniki przeprowadzonego badania efektywności aktywnych programów rynku pracy w siedmiu powiatach łącznie, stwierdza się, że skuteczne w zakresie oddziaływania na zatrudnienie były środki na podjęcie działalności gospodarczej, szkolenia zawodowe i prace interwencyjne.
Najlepsze efekty generowały środki na podjęcie działalności gospodarczej. Nie ma dowodów na tezę sformułowaną w wynikach kontroli NIK, aby stosunkowo często dofinansowanie podejmowania działalności gospodarczej w obecnej formie było traktowane przez beneficjentów jako substytut świadczeń pomocy społecznej. Efekty netto wszystkich podstawowych form aktywizacji były dodatnie.
Wykres 1. Porównanie wyników efektywności brutto i netto poszczególnych aktywnych form pomocy bezrobotnym w 2009 r.
Źródło: http://crzl.gov.pl/images/01-Biblioteka/Publikacje/Projekty_Rynek_Pracy/1_13_Analiza_procesow/Publikacje/Monitorowanie_efektywnosci_polityki_rynku_pracy/Raport_koncowy.pdf
3. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli metodologia analizy efektywności nie jest dostosowania do obecnych realiów funkcjonowania rynku pracy. W związku z tym pragnę poinformować, że w ramach prac nad zmianą ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wprowadza się definicję efektywności zatrudnieniowej i kosztowej podstawowych form aktywizacji zawodowej.
W projekcie reformy znalazły się także wnioskowane przez NIK instrumenty monitorowania trwałości zatrudnienia, które poprzez udostępnienie od stycznia 2015 r. urzędom pracy informacji ZUS (okres potrzebny do integracji i udostępnienia danych pomiędzy systemami) pozwoli na monitorowanie długości okresu zatrudniania.
Jednocześnie w zakresie opracowania nowej metodologii określania efektywności działań urzędów pracy podjęto działania nad ich doskonaleniem. W celu realizacji zaleceń NIK w tym zakresie w ramach perspektywy UE 2014-2020 resort pracy będzie realizował program ˝Wypracowanie metodologii i wdrożenie monitorowania efektywności zatrudnieniowej podstawowych form aktywizacji bezrobotnych przewidzianych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od zakończenia działań urzędu pracy˝.
Należy wskazać, że realizacja wniosku NIK pociąga za sobą dodatkowe koszty po stronie ministerstwa na opracowanie wyżej wymienionych metodologii, a w związku z brakiem takich środków w budżecie ministerstwa konieczność ubiegania się o sfinansowanie projektu ze środków unijnych. Należy również zwrócić uwagę, że realizacja wniosku powodować będzie również koszty po stronie powiatowych urzędów pracy (badanie losów bezrobotnych podejmujących pracę w okresie dłuższym niż 12 miesięcy).
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Jacek Męcina
Warszawa, dnia 18 marca 2014 r.
*) Efektywność netto wymaga oddzielenia zmiany, która wystąpiła niezależnie od podjętej interwencji, od zmiany przypisanej oddziaływaniu tej interwencji. Efekt netto aktywnych polityk rynku pracy ma informować, czy i w jakim stopniu wzrost zatrudnienia w gospodarce czy podjęcie przez bezrobotnego pracy nastąpiło wskutek zastosowania konkretnych działań aktywnych.