Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 27929
w sprawie zaniechań i działań rządu w związku z koniecznością przeciwdziałania negatywnym zjawiskom demograficznym w Polsce
Szanowna Pani Marszałek! W związku z pismem, znak: SPS-023-27929/14, z dnia 7 sierpnia 2014 r. przekazującym interpelację pani poseł Marii Zuby w sprawie zaniechań i działań rządu w związku z koniecznością przeciwdziałania negatywnym zjawiskom demograficznym w Polsce przekazuję następujące informacje.
Współczynnik dzietności (total fertility rate, TFR) w Polsce spada systematycznie od 1989 r. Jednocześnie od 1997 r. przyjmuje wartości charakteryzujące zjawisko niskiej dzietności (poniżej 1.5), a od 2001 r. oscyluje wokół wartości 1.3. Niska dzietność nie jest charakterystyczna wyłącznie dla Polski. W 2012 r. średnia wartość współczynnika dzietności w krajach Unii Europejskiej wynosiła 1,58, a w wielu znajdowała się na poziomie 1,3-1,4 (np. Hiszpania - 1,32, Niemcy - 1,38, Austria - 1,44, Czechy - 1,45).
Prognoza demograficzna GUS na lata 2008-2035 wskazuje, że do 2035 r. liczba Polaków będzie się zmniejszać: według przewidywań w 2020 r. liczba ludności Polski wyniesie ok. 37,8 mln, a w 2035 r. około 36 mln. Obecnie ludność Polski liczy 38,4 mln. Wraz ze zmniejszeniem wielkości populacji zmieni się również struktura wieku. Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) będzie malał - do 2035 r. o 1,3 mln osób z obecnych 6,9 mln (2013 r.) Do 2035 r nastąpi również zmniejszenie liczby osób w wieku produkcyjnym o 3,7 mln osób w stosunku do roku 2013 (z 24,4 mln do 20,7 mln), przy czym w latach 2013-2025 prognozowany jest spadek o 2,8 mln. Jednocześnie liczba osób w wieku poprodukcyjnym wzrośnie do poziomu 9,6 mln osób w roku 2035 (o 2,5 mln osób w porównaniu do 2013 r.), przy czym największy wzrost będzie miał miejsce do roku 2025 (o 1,9 mln osób w porównaniu z rokiem 2013). Współczynnik obciążenia demograficznego - relacja pomiędzy liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym a liczbą osób w wieku produkcyjnym - według prognozy GUS wzrośnie z 58 w 2013 r. do 74 osób w wieku nieprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2035 r.
Spadek dzietności to jeden z głównych czynników zjawiska określanego przez demografa Dirka van de Kaa ˝nową demografią Europy˝. Termin ten oznacza, że kraje europejskie nie równoważą liczby urodzeń i zgonów wskutek spadku płodności i umieralności, a proces odtwarzania populacji jest poniżej prostej zastępowalności pokoleń (wartość współczynnika dzietności mniejsza od poziomu ok. 2,1). W efekcie społeczeństwa Europy podlegają procesowi ˝starzenia się˝. Głównymi czynnikami zmiany wzorców płodności, jak podkreślają demografowie, są:
- opóźnianie zakładania rodziny i decyzji o posiadaniu dzieci (w tym również spadek częstości zawierania małżeństw i wzrost popularności związków nieformalnych) oraz
- deinstytucjonalizacja i destabilizacja rodziny (przejawiające się rosnącą liczbą separacji i rozwodów) (Diagnoza Społeczna 2013 - ˝Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków˝, Warszawa 2014, s. 20).
Zjawiska demograficzne zachodzące w Polsce są podobne do tych, które kraje Europy Zachodniej przechodziły od lat 60. XX w. (prekursorem były kraje skandynawskie). Jednocześnie spadek liczby urodzeń w Polsce wzmocniony został przez przemiany związane z transformacją ustrojową, tj. zmiany na rynku pracy, zagrożenie bezrobociem czy wzrost aspiracji edukacyjnych osób młodych (Diagnoza Społeczna 2013 - ˝Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków˝, Warszawa 2014, s. 46).
W efekcie obserwuje się, że kobiety urodzone w latach 70. i 80. powoli przechodzące do funkcjonalnej grupy wieku o obniżonej aktywności prokreacyjnej (40-49 lat) w dalszym ciągu odkładają decyzję o posiadaniu pierwszego lub kolejnego dziecka. Motywy takiego zachowania są przedmiotem badań społecznych. Z najnowszego raportu Diagnoza Społeczna 2013 - ˝Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków˝ wynika, że bariery rodzicielstwa możemy podzielić na 4 główne grupy: 1) przyczyny związane ze złą sytuacją materialną i poczuciem niestabilności, 2) przyczyny obiektywne (m.in. niemożność zajścia w ciążę, ryzyko chorób genetycznych, niechętna dzieciom postawa partnera), 3) przyczyny związane z niedostatecznym wsparciem państwa dla rodziców i 4) przyczyny związane ze zmianami światopoglądowymi, indywidualizmem i dążeniem do samorealizacji (Diagnoza Społeczna 2013 - ˝Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków, Warszawa 2014, s. 101). W grupie osób, które nie mają dzieci, ale deklarują chęć ich posiadania, wśród barier wskazywano najczęściej te z grupy 1. oraz 2., tj. trudne warunki bytowe (58,3% odpowiedzi), niepłodność (50,5%), niepewną przyszłość (36,5%), złe warunki mieszkaniowe (34,6%), brak partnera/partnerki (33,5%). Przyczyny, których źródłem jest niedostateczne wsparcie państwa (grupa 3.), pojawiały się w odpowiedzi co trzeciego respondenta - trudność godzenia pracy z rodzicielstwem (29,8%), za niski zasiłek (27,9%), brak dostępności żłobków/przedszkoli (27,7%).
Analizując powyższe, można stwierdzić, że prowadzona polityka państwa, wydaje się, odpowiada na wskazywane przez respondentów bariery rodzicielstwa. Jak wskazują dane GUS, w pierwszym półroczu 2014 r. urodziło się w Polsce 186,9 tys. dzieci, czyli o 5,4 tys. więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. To pierwszy wzrost liczby urodzeń od 6 lat, czyli od szczytu ostatniego demograficznego wyżu. Jak przyznaje w artykule ˝Roczny urlop zachęcił bociany˝ (Puls Biznesu z 28 sierpnia 2014 r.) prezes Głównego Urzędu Statystycznego Zdzisław Witkowski: ˝To dobry znak. Jedno dobre półrocze to jeszcze za mało, żeby mówić, że w polskiej demografii nastąpiły fundamentalne zmiany, ale jest szansa, że sytuacja zmierza w nieco lepszym kierunku˝. Wydaje się zatem, że systematycznie wprowadzane w wielu obszarach życia społecznego rozwiązania wspierające rodzicielstwo (w tym podkreślany przez demografów urlop rodzicielski) przynoszą pierwsze pozytywne efekty.
Sukcesywnie rozszerzane są uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem. Ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz. U. Nr 219, poz. 1704), która weszła w życie w dniu 6 stycznia 2010 r., zrównano uprawnienia pracowników korzystających z dodatkowych urlopów macierzyńskich, urlopów ojcowskich, urlopów na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowych urlopów na warunkach urlopu macierzyńskiego z uprawnieniami pracowników korzystających z urlopów macierzyńskich. Uprawnieniami tymi są przede wszystkim: szczególna ochrona trwałości zatrudnienia, szczególne uprawnienia w zakresie korzystania z urlopu wypoczynkowego, a także prawo powrotu do pracy po zakończeniu urlopu, co do zasady, na stanowisko pracy zajmowane przed urlopem.
Jednocześnie w ciągu ostatnich 4 lat (2009-2013) wymiar urlopu macierzyńskiego (wliczając dodatkowy urlop macierzyński) zwiększył się z 18 do 26 tygodni. Od 1 stycznia 2009 r. (ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 237, poz. 1654) został podniesiony wymiar urlopu macierzyńskiego - z 18 do 20 tygodni (a w przypadku urodzenia większej liczby dzieci niż jedno przy jednym porodzie wymiar tego urlopu - w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie - wynosi od 31 do 37 tygodni). Począwszy od 1 stycznia 2010 r., pracownica może skorzystać także z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Pierwotnie wymiar tego urlopu wynosił do 2 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i do 3 tygodni w przypadku porodu mnogiego. Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego był w kolejnych latach podwyższany, a od dnia 17 czerwca 2013 r. wynosi on do 6 tygodni (przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie) i do 8 tygodni (przy porodzie mnogim). Obowiązująca od 17 czerwca 2013 r. ustawa z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675) wprowadziła również urlop rodzicielski w wymiarze do 26 tygodni niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Należy przy tym podkreślić, że w okresie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego rodzicowi przysługuje zasiłek macierzyński. Zatem łączny wymiar płatnych urlopów związanych z urodzeniem dziecka wynosi 52 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, a w przypadku porodów mnogich wymiar ten wynosi od 65 do 71 tygodni, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
Sukcesywnie wprowadzane są też rozwiązania mające zachęcać ojców do opieki nad małymi dziećmi. Zgodnie z Kodeksem pracy pracownica po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi - ojcu. Od 1 stycznia 2009 r. wprowadzono możliwość przejęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika - ojca wychowującego dziecko w przypadku, gdy pracownica uprawniona do tego urlopu wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem (po wykorzystaniu przez matkę obowiązkowych 8 tygodni urlopu po porodzie). Od 1 stycznia 2010 r. wprowadzono urlop ojcowski, zarezerwowany wyłącznie dla ojca. Wymiar urlopu ojcowskiego w pierwszym i drugim roku obowiązywania wynosił 1 tydzień, a od roku 2012 zwiększył się do 2 tygodni. Ojciec może go wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Ojcowie mogą również korzystać - zamiast matek - z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Powyższe rozwiązania wychodzą naprzeciw oczekiwaniom uelastycznienia zasad korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem i potrzebie większego zaangażowania ojca dziecka w opiekę nad nim.
Rodzice mogą łączyć korzystanie z urlopów z pracą: na część etatu u pracodawcy, który udzielił urlopu rodzicielskiego, a także na zlecenie, na umowę o dzieło i w ramach prowadzenia działalności gospodarczej w czasie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Należy podkreślić, że wprowadzone zmiany są oparte na zasadzie elastyczności - do rodziców dziecka należy decyzja o tym, czy wykorzystać dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski, czy i w jaki sposób podzielić się tymi urlopami. Możliwe jest także łączenie tych urlopów z wykonywaniem pracy. Oprócz urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy (przy czym do 6-miesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia) ma także prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Po nowelizacji Kodeksu pracy w 2013 r. wymiar urlopu wynosi do 36 miesięcy i jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5. roku życia (przed nowelizacją do 4. roku życia).
Jednocześnie warto dodać, że do zasiłków macierzyńskich oprócz osób zatrudnionych na etacie uprawnieni są ci, którzy do ubezpieczenia chorobowego przystąpili dobrowolnie, a więc osoby pracujące na umowę zlecenia oraz samozatrudnieni. Dla tych osób zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.
Ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 983) rozszerzony został krąg osób, za które budżet państwa opłaca składki emerytalne, rentowe i zdrowotne w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Składki te, tak jak w przypadku osób przebywających na urlopach wychowawczych (pracowników), finansuje w całości budżet państwa. Ustawa objęła te osoby, które w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem zawiesiły wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej, zaprzestały wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych albo są duchownymi bądź rolnikami.
Osobom uprawnionym do zasiłku rodzinnego przysługuje dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Od listopada 2014 r. podwyższone zostaną kwoty kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych z 539 zł na osobę w rodzinie oraz 623 zł na osobę w rodzinie, w której jest dziecko niepełnosprawne, do odpowiednio 574 zł i 664 zł. W ustawie budżetowej na 2014 r. na realizację świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego zarezerwowano 10,2 mld zł.
Przebywający na urlopie wychowawczym rodzic może wykonywać pracę zarobkową (na umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, na umowę zlecenia, o dzieło, prowadząc działalność gospodarczą), jeżeli nie uniemożliwia mu to sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Od 1 stycznia 2009 r. objęto szczególną ochroną stosunek pracy pracowników uprawnionych do urlopu wychowawczego, którzy jednak nie przebywają na tym urlopie, ale łączą opiekę nad dzieckiem z pracą, korzystając z obniżenia wymiaru czasu pracy. Pracownicy ci są chronieni przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę przez okres 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy.
Mechanizmy wspierające rodzicielstwo zostały uwzględnione także w przepisach odnoszących się do osób bezrobotnych i powracających na rynek pracy po przerwie związanej z opieką nad dzieckiem. Od czerwca 2013 r. obowiązuje zapis chroniący przed pozbawieniem statusu bezrobotnego kobiety po urodzeniu dziecka (ustawa z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675). Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 14 marca 2014 r. (Dz. U. poz. 598) przyznała też prawo do refundacji kosztów opieki nad dzieckiem do kwoty w wysokości połowy kwoty zasiłku dla bezrobotnych na dziecko dla każdego bezrobotnego wychowującego dziecko do 6. roku życia lub dziecko niepełnosprawne do 7. roku życia, jeżeli bezrobotny ten podejmie zatrudnienie lub inną pracę zarobkową lub zostanie skierowany na staż, przygotowanie zawodowe dorosłych lub szkolenie oraz pod warunkiem osiągania z tego tytułu miesięcznie przychodów nieprzekraczających minimalnego wynagrodzenia za pracę (wcześniej prawo do refundacji mieli jedynie bezrobotni wychowujący dziecko samotnie). Ta sama ustawa wprowadza także dwa rozwiązania wspierające bezrobotnych rodziców powracających na rynek pracy: grant na telepracę i świadczenie aktywizacyjne. Grant na telepracę to środki dla pracodawcy na utworzenie stanowiska pracy w formie telepracy dla skierowanego bezrobotnego rodzica posiadającego co najmniej jedno dziecko w wieku do 6 lat, który w okresie 3 lat przed rejestracją w urzędzie pracy jako bezrobotny zrezygnował z zatrudnienia z uwagi na konieczność wychowywania dziecka. Świadczenie aktywizacyjne to środki dla pracodawcy za zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy skierowanego bezrobotnego rodzica.
Wynikiem prac podjętych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w zakresie umożliwienia rodzicom (w szczególności kobietom) godzenia pracy zawodowej z opieką nad dzieckiem oraz stworzenia warunków do rozwoju zróżnicowanych form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 jest ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2013 r., poz. 1457). Ustawa ta jest pierwszym aktem prawnym, który kompleksowo reguluje system opieki nad małymi dziećmi. Regulacje w niej zawarte ułatwiają zakładanie żłobków i innych form opieki przez ograniczenie barier administracyjnych, przy jednoczesnym podwyższeniu standardu usług opiekuńczych świadczonych dotychczas w ramach zwykłej działalności gospodarczej. Ustawa wprowadziła nowe, alternatywne wobec żłobków, formy opieki nad małymi dziećmi - klub dziecięcy, dzienny opiekun, oraz uregulowała formę zatrudnienia niań. Dodatkowo ustawa rozszerzyła zakres podmiotów, które mogą tworzyć żłobki i kluby dziecięce, o gminy, osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Wprowadzono również zachętę do legalizacji zatrudnienia niań w postaci opłacania z budżetu państwa składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za nianię, z którą zawarto umowę uaktywniającą. Obecnie składki opłacane są za 9 tys. niań.
W dniu 13 lipca 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 747). Celem nowelizacji był jeszcze bardziej dynamiczny rozwój instytucji opieki nad małymi dziećmi. Najważniejsze zmiany wprowadzone ustawą to:
- zmniejszenie wkładu własnego gminy z 50% do 20% kosztów realizacji zadania przy ubieganiu się o środki finansowe z budżetu państwa na utworzenie i funkcjonowanie instytucji opieki,
- rozszerzenie katalogu podmiotów, które mogą ubiegać się o środki finansowe z budżetu państwa na utworzenie i funkcjonowanie instytucji opieki, o podmioty niepubliczne, tj. poza gminami również osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne,
- poszerzenie katalogu podmiotów mogących zatrudniać dziennych opiekunów o osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej,
- możliwość organizowania przez instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 wspólnej obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej ze szkołami i innymi placówkami oświatowymi,
- umożliwienie zatrudnienia niani, za którą opłacane są składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne ze środków budżetu państwa, przez osoby prowadzące działalność rolniczą,
- delegacja do zebrania i do ujęcia w jednym rozporządzeniu wymagań sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych,
- stworzenie podmiotom organizującym opiekę nad dziećmi możliwości przeprowadzenia procedury rejestracji żłobka i klubu dziecięcego przez Internet.
W celu zwiększenia dostępności usług opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 i wsparcia podmiotów w realizacji zadania związanego z dostarczaniem tych usług, począwszy od 2011 r. realizowany jest resortowy program rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 ˝Maluch˝. W ramach programu możliwe jest dofinansowanie z budżetu państwa kosztów tworzenia nowych miejsc opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3. W latach 2011-2014 przeznaczono z budżetu państwa środki na dofinansowanie tworzenia i funkcjonowania już istniejących miejsc opieki nad małymi dziećmi w łącznej kwocie ok. 318 mln zł, w tym ok. 210 mln zł w ramach programu ˝Maluch˝. Środki przeznaczone na rozwój opieki w ramach programu ˝Maluch˝ systematycznie rosły: w 2011 r. wynosiły ok. 15,2 mln zł, w 2012 r. - ok. 22,3 mln zł, w 2013 r. - ok. 70,4 mln zł, a w 2014 r. - 101 mln zł.
Szacuje się, że od 2011 r. dzięki programowi powstało dodatkowo ponad 9000 nowych miejsc opieki nad małymi dziećmi, a odsetek dzieci do lat 3 objętych opieką instytucjonalną wzrósł z 2,6% w 2010 r. do 5,6% na koniec 2013 r. Planuje się, że w 2014 r. wskaźnik ten będzie zwiększony do wartości 6,1%. Od wejścia w życie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, czyli od 2011 r., można zaobserwować systematyczny wzrost liczby instytucji opieki nad małymi dziećmi. Ich liczba wzrosła blisko trzykrotnie w latach 2011-2013, z 571 w 2011 r. do 1511 w 2013 r.
Tabela 1. Liczba instytucji i miejsc opieki nad dziećmi do lat 3 w latach 2011-2014.
Liczba instytucji Liczba miejsc opieki żłobek klub
dziecięcydzienny
opiekunRAZEM żłobek klub
dziecięcydzienny
opiekunRAZEM stan na 31 grudnia 2011 r. 523 48 0 571 31 844 209 0 32 053 stan na 31 grudnia 2012 r. 791 105 30 926 39 236 652 79 39 967 stan na 31 grudnia 2013 r. 1243 212 56 1511 53 032 2890 120 56 042 stan na 30 czerwca 2014 r.*) 1471 324 246 2041 59 855 4995 315 65 165 *) Dane w trakcie weryfikacji.
Dodatkowo w ramach Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝ (PO KL), w działaniu 1.5: Wspieranie rozwiązań na rzecz godzenia życia zawodowego i rodzinnego, zrealizowano dwa konkursy, których celem było m.in. wsparcie tworzenia i funkcjonowania żłobków oraz klubów dziecięcych oraz wsparcie usług świadczonych przez dziennego opiekuna. Do dnia 31 grudnia 2013 r. podpisano 212 umów o dofinansowanie realizacji projektu na kwotę kontraktacji o wartości 207 mln zł. Projekty w ramach działania 1.5 PO KL i programu ˝Maluch˝ uzupełniają się - program ˝Maluch˝ wspiera finansowo tworzenie nowych miejsc opieki nad dziećmi, natomiast konkurs w ramach PO KL przede wszystkim wspomaga funkcjonowanie nowo utworzonych form opieki.
W przypadku opieki przedszkolnej najpełniejsze informacje na ten temat posiada Ministerstwo Edukacji Narodowej. Wśród wprowadzonych w ostatnim czasie rozwiązań warto zwrócić uwagę m.in. na obniżenie od września 2013 r. opłat rodziców za pobyt dzieci w przedszkolu (każda kolejna godzina ponad określony przez gminę czas bezpłatnego pobytu dziecka w przedszkolu nie może kosztować więcej niż 1 zł).
W czerwcu bieżącego roku wprowadzono ogólnopolską Kartę Dużej Rodziny, której celem jest wspieranie wielodzietnych rodzin. Członkowie rodzin z trojgiem i większą liczbą dzieci posiadający kartę mają możliwość korzystania ze zniżek w instytucjach podległych właściwym ministrom (np. obiektach sportowo-rekreacyjnych) oraz w innych podmiotach (także niepublicznych), które przystępują do niniejszego programu. Aktualnie w wykazie partnerów programu publikowanym na stronie internetowej www.rodzina.gov.pl znajduje się ponad 100 podmiotów - liczba ta będzie systematycznie się zwiększać. Do końca lipca (w ciągu 1,5 miesiąca od wprowadzenia karty) złożonych zostało 240 tys. wniosków o wydanie kart. Z szacunków wynika, że docelowo z kart będzie mogło korzystać około 3,5 mln członków rodzin wielodzietnych.
W działania na rzecz dużych rodzin wpisała się również nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z 24 października 2012 r. (Dz. U. poz. 1278), zmieniająca zasady ulgi na dzieci. Od 1 stycznia 2013 r. ulga na trzecie dziecko uległa zwiększeniu o 50% i wynosi miesięcznie 139,1 zł (rocznie 1668,12 zł). Zwiększeniu uległa też ulga na czwarte (i kolejne) dziecko - od 2013 r. wynosi ona 185,34 zł miesięcznie (2224,08 zł rocznie).
W ramach działań rządu wpisujących się w politykę rodzinną od stycznia 2014 r. funkcjonuje program ˝Mieszkanie dla młodych˝, który przewiduje możliwość uzyskania dofinansowania wkładu własnego przy nabyciu pierwszego mieszkania. W przypadku rodzin bezdzietnych kwota dofinansowania wkładu własnego może wynieść 10% kwoty określonej jako iloczyn średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych obowiązującego w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie w gminie, na terenie której położone jest mieszkanie. Nabywca wychowujący przynajmniej 1 dziecko może ubiegać się o 15-procentowe dofinansowanie, a w przypadku rodzin, w których pojawi się trzecie lub koleje dziecko, o dodatkowe wsparcie finansowe w formie spłaty części kredytu w wysokości 5% wartości odtworzeniowej mieszkania.
Państwo stara się wspierać nie tylko rodziny z dziećmi, ale także pary borykające się z problemem niepłodności. Działania te realizowane są w ramach rządowego ˝Programu leczenia niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego na lata 2013-2016˝, koordynowanego przez Ministerstwo Zdrowia. Polityka rodzinna jest obszarem obejmującym działania wielu instytucji rządowych, nie tylko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Dobrym źródłem informacji w tym temacie jest portal internetowy www.rodzina.gov.pl. Strona zawiera szczegółowe i kompleksowe informacje o wszelkich rozwiązaniach, z których mogą korzystać obecni i przyszli rodzice.
Łączę wyrazy szacunku
Podsekretarz stanu
Małgorzata Marcińska
Warszawa, dnia 29 sierpnia 2014 r.