Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -
na zapytanie nr 3525
w sprawie postępowania urzędu kontroli skarbowej wobec przedsiębiorstwa Farecla Polska sp. z o.o.
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 lutego 2013 r., znak: SPS-024-3525/13, w sprawie zapytania posła Armanda Kamila Ryfińskiego dotyczącego postępowania urzędu kontroli skarbowej wobec przedsiębiorstwa Farecla Polska sp. z o.o., uprzejmie informuję, co następuje.
Odnosząc się do sprawy prowadzonego przez dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Warszawie postępowania kontrolnego wobec Farecla Polska sp. z o.o., wskazać należy, iż dyrektor urzędu kontroli skarbowej samodzielnie prowadzi postępowanie kontrolne i jako organ kontroli skarbowej, zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214, ze zm.), w ramach obowiązującego prawa, decyduje w kwestiach dotyczących sposobu prowadzenia postępowania kontrolnego i rozstrzygnięcia spraw dotyczących stosowania przepisów prawa mających zastosowanie w sprawie. Na obecnym etapie sprawy, a więc w trakcie toczącego się postępowania kontrolnego, wszelka ingerencja organów nadzoru w kwestie będące przedmiotem oceny dokonywanej przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej jako organu podważałaby jego obiektywizm i byłaby wkraczaniem w kompetencje podległego organu. W konsekwencji naruszona zostałaby ustawowa zasada instancyjności postępowania kontrolnego, wynikająca z art. 127 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, ze zm.) - mająca także rangę zasady konstytucyjnej (art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej), w związku z art. 31 ust. 1 ustawy o kontroli skarbowej.
W sprawie wskazać też należy, że w przypadku zakończenia postępowania kontrolnego wydaniem decyzji, zgodnie z art. 26 ustawy o kontroli skarbowej, stronie będzie służyć odwołanie do właściwego organu drugiej instancji, który jest organem uprawnionym do dokonania oceny prawidłowości wydanego rozstrzygnięcia oraz przeprowadzonego postępowania kontrolnego, zarówno pod względem merytorycznym, jak i formalnoprawnym.
Ponadto w sprawie wskazać należy również, że z pism kierowanych w toku postępowania kontrolnego przez organ kontroli skarbowej do Farecla Polska sp. z o.o. wynika, że organ wszczął przedmiotowe postępowanie kontrolne na wniosek finansowego organu postępowania przygotowawczego. W związku z powyższym zauważyć trzeba, że wszczęta w toku takiego postępowania kontrolnego kontrola podatkowa jako wyjątek nie podlega rygorom określonym w rozdziale 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, ze zm.). W myśl bowiem art. 84d ww. ustawy nie jest dopuszczalne wniesienie sprzeciwu, gdy organ przeprowadza kontrolę, powołując się m.in. na przepisy art. 79 ust. 2 pkt 2, art. 80 ust. 2 pkt 2, art. 82 ust. 1 pkt 2 i art. 83 ust. 2 pkt 2 tej ustawy. Oznacza to, że w sytuacji gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia, wniesienie sprzeciwu kontrolowanemu podmiotowi nie przysługuje. Skoro w takim przypadku wniesienie sprzeciwu jest niedopuszczalne, to wydanie przez organ postanowienia w trybie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej byłoby naruszeniem prawa.
Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 18 listopada 2009 r., sygn. akt III SA/Łd 373/09, w myśl art. 84c ust. 9 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej organ może wydać postanowienie o kontynuowaniu czynności kontrolnych bądź o odstąpieniu od tych czynności, gdy strona korzysta z uprawnienia do wniesienia sprzeciwu. Z treści tego przepisu wynika, że wydanie postanowienia o kontynuowaniu czynności kontrolnych następuje po merytorycznym rozpoznaniu wniesionego przez stronę sprzeciwu. Zdaniem sądu organ po otrzymaniu sprzeciwu w sytuacji, gdy sprzeciw stronie nie przysługiwał, powinien powiadomić stronę o braku możliwości wniesienia sprzeciwu. Natomiast organ odwoławczy, rozpoznając zażalenie na postanowienie o kontynuowaniu czynności kontrolnych wydane w sprawie, gdzie stronie nie przysługiwał sprzeciw, powinien uchylić zaskarżone postanowienie jako wydane bez podstawy prawnej. Ponadto sąd w wyroku tym zauważył, iż art. 84c ust. 16 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje w postępowaniach, o których mowa w ust. 9 i 10, stosowanie przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.). Jednakże postępowania, o których mowa w ust. 9 i 10 art. 84c ustawy dotyczą merytorycznego rozpoznania sprawy po wniesieniu dopuszczalnego sprzeciwu na czynności kontrolne. Jeśli wniesienie sprzeciwu jest niedopuszczalne, to w sprawie dotyczącej niedopuszczalności sprzeciwu nie mógł znaleźć zastosowania przepis art. 84c ust. 16 ustawy przewidujący stosowanie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.
Natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 grudnia 2012 r., sygn. akt III SA/Wa 2903/12, wskazał, iż w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej stanowi się, że w zakresie nieuregulowanym w rozdziale 5 tej ustawy, dotyczącym kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców, stosuje się przepisy ustaw szczególnych (art. 77 ust. 2 u.o.s.d.g.), w tym m.in. przepisy ustawy o kontroli skarbowej i Ordynacji podatkowej. Podkreślił jednak, że jeżeli żadna z powyższych ustaw nie przewiduje uprawnienia do złożenia środka zaskarżenia, to skarżący nie mógł wnieść takiego środka zaskarżenia. W konsekwencji tego wniesione pismo zatytułowane ˝Sprzeciw˝ nie znajdowało oparcia w żadnym z przepisów dotyczących tak ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ustawy o kontroli skarbowej, jak i Ordynacji podatkowej. Organ nie miał zatem podstaw prawnych do wydania w stosunku do strony aktu prawnego, w którym mógłby ustosunkować się do zawartych w nim zarzutów. W związku z tym organ powinien pismo strony zakwalifikować jako skargę wniesioną w trybie przepisów działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego, którego rozdział 2, obejmujący przepisy art. 227-240, normuje postępowanie skargowe.
Odnosząc się zaś do pytania o możliwość instrumentalnego wykorzystywania przez dyrektora UKS wszczęcia postępowania karnego skarbowego w sytuacji zagrożenia przedawnienia zobowiązań podatkowych za kontrolowany okres, należy zwrócić uwagę, że inspektorzy kontroli skarbowej, prowadząc postępowania przygotowawcze, obowiązani są działać w oparciu o przepisy Kodeksu karnego skarbowego oraz stosowane odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. Mając na względzie dyspozycję przepisu art. 303 K.p.k., postępowanie przygotowawcze wszczyna się, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego. Jeżeli zatem posiadane przez organ procesowy materiały wskazują na uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego, organ ten zobligowany jest wszcząć postępowanie przygotowawcze, zgodnie z zasadą legalizmu wyrażoną w art. 10 K.p.k.
Postępowania przygotowawcze prowadzone przez inspektorów kontroli skarbowej podlegają nadzorowi właściwego prokuratora (w przypadku śledztw oraz dochodzeń w sytuacjach wskazanych w art. 122 § 2 zdanie 2 K.k.s.) bądź też generalnego inspektora kontroli skarbowej (gdy postępowanie przygotowawcze prowadzone jest w formie dochodzenia).
Postępowanie przygotowawcze, o którym mowa w przedmiotowym piśmie, obejmujące swym zakresem uszczuplenie należności publicznoprawnych za lata 2005 i 2006 w spółce z o. o. Farecla Polska, wszczęte zostało przez finansowy organ postępowania przygotowawczego w formie śledztwa i przekazane pod nadzór Prokuratury Rejonowej Warszawa-Żoliborz.
Śledztwo to w chwili obecnej jest zawieszone, a decyzję procesową w przedmiocie zawieszenia, wydaną przez inspektora kontroli skarbowej z Urzędu Kontroli Skarbowej w Warszawie, zatwierdził prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem. Generalny inspektor kontroli skarbowej zatem, jako że nie sprawuje nadzoru nad śledztwem prowadzonym wobec spółki z o.o. Farecla Polska, tym samym nie posiada kompetencji ustawowych do wypowiadania się w zakresie podstaw faktycznych wszczęcia tego postępowania czy też działań organu podejmowanych w jego toku. Przeciwna sytuacja w istocie wprowadzałaby dualizm kompetencji prokuratora i finansowego organu nadrzędnego w zakresie uprawnień nadzorczych, a takiej okoliczności nie dopuszczają przepisy procesowe.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Andrzej Parafianowicz
Warszawa, dnia 18 marca 2013 r.