Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 28132
w sprawie bilateralnej współpracy transgranicznej pomiędzy Polską a Białorusią, z uwzględnieniem współpracy Białegostoku i Grodna
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację posła Damiana Raczkowskiego (pismo nr SPS-023-28132/14 z dnia 27 sierpnia br.) w sprawie bilateralnej współpracy Białegostoku i Grodna uprzejmie przekazuję poniższą informację.
Zwracam uwagę, że współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw jest jednym z zadań własnych gminy. W odniesieniu do zasad finansowania i sposobów wydatkowania przeznaczonych na ten cel środków mają więc zastosowanie ogólne zasady dotyczące prowadzenia gospodarki finansowej gminy. Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku finansowania współpracy zagranicznej samorządów powiatowych i wojewódzkich.
Przepisy ustawy z dnia z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594, z późn. zm.) nie wprowadzają obowiązku uzyskania zgody ministra spraw zagranicznych na podpisywanie umów partnerskich miast czy podejmowanie wspólnych projektów z partnerami zagranicznymi.
Z informacji, które MSZ uzyskało od Urzędu Miejskiego w Białymstoku, wynika, że współpraca między Białymstokiem i Grodnem odbywa się w oparciu o umowę o współpracy z 2000 r. odnowioną 16 grudnia 2009 r. Organizacja i udział przedstawicieli białostockich władz samorządowych w wydarzeniach kulturalnych, wizytach studyjnych czy forach biznesowych odbywających się w ramach współpracy partnerskiej z Grodnem są każdorazowo finansowane ze środków własnych gminy.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że poszczególne projekty dotyczące współpracy transgranicznej, w szczególności współpracy polsko-białoruskiej, mogą zostać dofinansowane w ramach konkursów dotacyjnych ogłaszanych przez ministra spraw zagranicznych. W takim przypadku przyznana dotacja może zostać wykorzystana jedynie na cele ściśle określone w umowie, a sposób wydatkowania środków podlega kontroli ze strony MSZ. Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej MSZ odpowiada za dwa konkursy dotacyjne, które mogą być źródłem finansowania projektów w zakresie polsko-białoruskiej współpracy transgranicznej. W ramach tych konkursów nie była finansowana współpraca zagraniczna miasta Białegostoku.
Ze środków przyznawanych w konkursie z zakresu ˝Wsparcia samorządowego i obywatelskiego wymiaru polskiej polityki zagranicznej˝ w ostatnich latach nie został zrealizowany żaden projekt dotyczący bilateralnej współpracy polsko-białoruskiej. Natomiast jednym z najciekawszych przedsięwzięć zrealizowanych w 2013 r. był projekt Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego dotyczący wypracowania trójstronnej polsko-białorusko-ukraińskiej strategii transgranicznej na lata 2014-2020 wspólnie przez województwo lubelskie, obwód lwowski, obwód wołyński i obwód brzeski.
W 2013 r. i 2014 r. w konkursie MSZ pt. ˝Wspólne działania polsko-białoruskie˝ nie były finansowane działania samorządów terytorialnych. Część podmiotów pozarządowych otrzymała dofinansowanie na projekty, które można uznać za mieszczące się w formule współpracy transgranicznej, nie odnoszą się one jednak bezpośrednio do współpracy miast Białegostoku i Grodna. W dwóch ostatnich latach w ramach tego konkursu dofinansowanie uzyskali m.in.:
- Stowarzyszenie Archiwistów Polskich na realizację projektów ˝Kresy północno-wschodnie. Wspólne dziedzictwo historyczne˝ i ˝Polska - Białoruś. Wspólne dziedzictwo historyczne˝;
- Gdańska Fundacja Oświatowa na realizację projektu ˝Podniesienie jakości pracy szkół białoruskich poprzez doskonalenie pracy nauczycieli w sferze edukacji obywatelskiej i prodemokratycznej oraz w kształtowaniu postaw obywatelskich i samorządowych w społeczeństwie białoruskim˝;
- organizatorzy Festiwalu Muzyki Młodej Białorusi Basowiszcza w 2013 r. i 2014 r.;
- Stowarzyszenie Przyjaciół Nowicy na projekt dotyczący udziału twórców z Białorusi w V edycji Międzynarodowych Warsztatów Ikonopisów i prezentacji poplenerowej wystawy w Grodnie;
- Opera i Filharmonia Podlaska - Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku na realizację projektu ˝TUZIN.NIEMAULA - wydanie i promocja białoruskiej kinematografii lat 20.˝;
- Muzeum Podlaskie w Białymstoku na realizację warsztatów ˝Przeszłość dla teraźniejszości - najnowsze metody badań nad dziejami pogranicza polsko-białoruskiego˝;
- Stowarzyszenie Edukacji i Dialogu Fontis et Futura na realizację projektu ˝80 km niepamięci - spotkania z historią pogranicza polsko-białoruskiego˝;
- Kolegium Europy Wschodniej na realizację projektu pn. ˝Polsko-białoruski program wydawniczy - Biblioteka Grodzieńska˝.
Łączna kwota dotacji przyznana w 2013 r. w ramach konkursu ˝Wspólne działania polsko-białoruskie˝ to 1 399 951 zł (dla 18 projektów), a w 2014 r. - 1 085 404,40 zł (dla 16 projektów).
Poza wymienionymi źródłami finansowania projekty polsko-białoruskie mogły ubiegać się również o wsparcie z programu współpracy transgranicznej Polska - Białoruś - Ukraina 2007-2013 (program), który stanowi inicjatywę Komisji Europejskiej. Cel ten jest realizowany poprzez dofinansowywanie projektów przynoszących korzyści regionom przygranicznym w następujących dziedzinach: poprawa warunków dla przedsiębiorczości, rozwój turystyki, poprawa dostępności regionu, ochrona środowiska, sprawne i bezpieczne granice, rozwój regionalnych i lokalnych możliwości współpracy transgranicznej, inicjatywy społeczności lokalnych. Każdy projekt powinien obejmować partnerstwo transgraniczne, tzn. powinien być złożony wspólnie przez co najmniej dwóch partnerów - jednego z Polski i drugiego z Białorusi lub Ukrainy. Budżet programu ze środków UE wynosi 186,2 mln EUR. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju RP (MIR) pełni funkcję wspólnej instytucji zarządzającej (WIZ) programu. W ramach programu MIR podpisało łącznie 117 umów o dofinansowanie, w tym 6 umów z udziałem partnerów z Białegostoku i Grodna. Kontraktacja w ramach programu została zakończona 31 grudnia 2013 r.
Dofinansowanie każdego projektu wynosi maksymalnie 90% kosztów kwalifikowanych, pozostałe 10% stanowi wkład własny beneficjentów i partnerów. MIR nie prowadzi ewidencji źródeł pochodzenia środków wykazywanych jako wkład własny.
Reguły wydatkowania środków w projektach programu określone są w dokumencie programowym Practical guide to contract procedures for the external actions (http://ec.europa.eu/europeaid/work/procedures/implementation/practical_guide/index_en.htm) oraz umowach grantowych zawartych pomiędzy WIZ a poszczególnymi beneficjentami.
Cele programu w zakresie przedmiotowej współpracy są realizowane poprzez niekomercyjne projekty w ramach następujących priorytetów:
- wzrost konkurencyjności obszaru przygranicznego;
- poprawa jakości życia;
- współpraca sieciowa oraz inicjatywy społeczności lokalnych.
Bieżąca współpraca pomiędzy Polską a Białorusią co do zasady przebiega poprawnie. Na etapie kontraktowania występowały jednak problemy związane z długotrwałym procesem zatwierdzania projektów z udziałem partnerów białoruskich. Zgodnie z ustawodawstwem Republiki Białoruś międzynarodowe projekty z udziałem podmiotów białoruskich przed rozpoczęciem ich realizacji wymagają zatwierdzenia przez odpowiednie władze państwowe. Wieloetapowość i złożoność procedur białoruskich doprowadziła do kilkumiesięcznych opóźnień w podpisywaniu umów grantowych. W kilku przypadkach MSZ wystosował noty do strony białoruskiej z prośbą o przyspieszenie procesu akceptacji do strony białoruskiej.
Obecnie trwają przygotowania do uruchomienia nowej edycji programu w ramach perspektywy finansowej 2014-2020. Resortem wiodącym w tej sprawie jest Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.
Z wyrazami szacunku
Podsekretarz stanu
Henryka Mościcka-Dendys
Warszawa, dnia 17 września 2014 r.