Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 19408

w sprawie zasad udzielania kredytów przez instytucje parabankowe

   Nawiązując do interpelacji poseł Anny Bańkowskiej w sprawie zasad udzielania kredytów przez instytucje parabankowe, przesłanej przy piśmie z dnia 11 lipca 2013 r., sygn. SPS-023-19408/13, uprzejmie przekazuję następujące wyjaśnienia.

   Należy zauważyć, że pozabankowe podmioty pożyczkowe prowadzą działalność na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), a w przypadku udzielania kredytów konsumenckich są zobligowane do stosowania przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 126, poz. 715, z późn. zm.). Nadzór nad wykonywaniem przepisów ustawy o kredycie konsumenckim pozostaje we właściwości prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Pozabankowe podmioty pożyczkowe nie podlegają obowiązkowi licencyjnemu ani obowiązkowi uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej. W tym kontekście należy podkreślić, że Ministerstwo Finansów nie ma uprawnień do monitorowania działalności podmiotów udzielających pożyczek ze środków własnych.

   Niezależnie od powyższego uprzejmie informuję, że zgodnie z raportem Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych (˝Sektor firm pożyczkowych w Polsce lata 2007-2012˝, KPF, Gdańsk, maj 2013 r.) w roku 2012 wartość sprzedanych pożyczek przez sektor niebankowy wyniosła 2265 mln zł i była wyższa w porównaniu do roku 2011 o 165 mln zł. Średnie tempo wzrostu wartości sprzedaży udzielonych pożyczek w ciągu sześciu lat, tj. w latach 2007-2012, wyniosło ok. 10%.

   Odnosząc się do zagadnienia przeciwdziałania zjawisku wzrostu zadłużeń obywateli, szczególnie w parabankach, należy zwrócić uwagę na obowiązki, które winny być przestrzegane przy udzielaniu kredytów konsumentom, wynikające z ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

   Ustawa o kredycie konsumenckim zawiera szereg regulacji mających na celu ochronę kredytobiorców poprzez zapewnienie konsumentom z jednej strony możliwości podejmowania świadomych decyzji w zakresie zawierania umów o kredyt konsumencki na podstawie szczegółowych informacji przekazywanych przez kredytodawców przed zawarciem umowy, a z drugiej strony zneutralizowanie negatywnych konsekwencji zawarcia niekorzystnej umowy kredytowej poprzez wprowadzenie środków umożliwiających wycofanie się z umowy oraz przedterminową spłatę zadłużenia.

   Kredytodawca lub pośrednik kredytowy przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest obowiązany podać konsumentowi dane dotyczące kredytu konsumenckiego na specjalnym formularzu informacyjnym, którego wzór stanowi załącznik do ustawy o kredycie konsumenckim. Formularz prezentuje szczegółowe informacje na temat oferowanych kredytów konsumenckich, w tym o wszystkich kosztach związanych z kredytem, a jego jednolity charakter ma na celu ułatwienie konsumentom porównywania ofert różnych kredytodawców oraz umożliwienie dokonania wyboru oferty optymalnej. Zgodnie z treścią formularza kredytodawca ma m.in. obowiązek poinformowania konsumenta o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytu, której sposób obliczania określa załącznik do ustawy. Z powyższego wynika, że każdy kredytobiorca kredytu konsumenckiego, niezależnie od tego, czy zaciąga kredyt w banku, czy w jakimkolwiek pozabankowym podmiocie pożyczkowym, otrzymuje zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim informację na temat rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, która uwzględnia wszelkie koszty, jakie konsument jest zobowiązany ponieść w związku z zaciągnięciem kredytu.

   Ustawa o kredycie konsumenckim wprowadza również 14-dniowy okres, w którym konsument może odstąpić od umowy już po jej zawarciu, bez podania przyczyny i bez konieczności ponoszenia z tego tytułu dodatkowych kosztów. Należy ponadto wskazać na zagwarantowanie konsumentowi w ustawie możliwości dokonania przedterminowej spłaty kredytu w całym okresie trwania umowy kredytowej.

   Podkreślić trzeba, że przepisy ustawy o kredycie konsumenckim przewidują również obowiązek dokonania przez kredytodawcę, przed zawarciem umowy, oceny ryzyka kredytowego konsumenta, która rozumiana jest jako ocena zdolności konsumenta do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.

   W kontekście podejmowanych działań mających na celu przeciwdziałanie negatywnemu zjawisku wzrostu zadłużeń, szczególnie w parabankach, pragnę zauważyć, że w przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 11 lipca 2013 r. stanowisku wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym i niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 992), który obejmuje m.in. zagadnienia związane z wymianą informacji niezbędnych na potrzeby oceny zdolności kredytowej, wskazano na potrzebę nałożenia na kredytodawców (zarówno banki, jak i innych kredytodawców kredytu konsumenckiego) obowiązku zgłaszania do zewnętrznych baz danych, prowadzonych przez biura informacji gospodarczych lub rejestry kredytowe, informacji o wierzytelnościach konsumenta powstałych z tytułu zawarcia umowy kredytu konsumenckiego. Wprowadzenie ww. obowiązków pozwoliłoby na bardziej prawidłową ocenę zdolności kredytowej konsumenta, z wykorzystaniem możliwie pełnej informacji o zaciągniętych zobowiązaniach, zarówno w bankach, jak i poza sektorem bankowym. Tym samym miałoby również pozytywne oddziaływanie na zwiększenie stabilności sektora finansowego, przeciwdziałając nadmiernemu zadłużeniu konsumentów, a także realizując postulat odpowiedzialnego kredytowania oraz odpowiedzialnego zaciągania kredytów/pożyczek.

   Odnośnie do kwestii dotyczącej efektów prac grupy roboczej Komitetu Stabilności Finansowej ds. instytucji parabankowych powołanej w 2012 r. uprzejmie informuję, że grupa zakończyła swoje analizy przedstawieniem rekomendacji stanowiących zbiór propozycji zgłoszonych przez uczestników grupy, zarówno tych, których realizacja wymagałaby inicjatywy legislacyjnej, jak również działań możliwych do realizacji w drodze pozalegislacyjnej. Rekomendacje te zawarte są w ˝Raporcie - analiza działań organów i instytucji państwowych w odniesieniu do Amber Gold sp. z o.o.˝, przyjętym przez Komitet Stabilności Finansowej w dniu 18 marca br.

   Wśród działań wymagających interwencji legislacyjnej należałoby wymienić następujące kwestie:

   - nadanie KNF uprawnień do żądania informacji od podmiotów spoza sektora bankowego (np. w trybie postępowania wyjaśniającego), co do których istnieje podejrzenie, że prowadzą działalność polegającą na zbieraniu środków finansowych w celu obciążania ich ryzykiem lub inną działalność parabankową,

   - wprowadzenie obowiązku rejestracji w odrębnym rejestrze podmiotów prowadzących działalność polegającą na udzielaniu pożyczek i kredytów,

   - wprowadzenie maksymalnej wysokości odsetek za czas opóźnienia w spłacie oraz odsetek pobieranych od odsetek, jak również maksymalnej wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytu konsumenckiego (RRSO),

   - podwyższenie sankcji karnej za prowadzenie działalności bankowej bez wymaganego zezwolenia (art. 171 ustawy Prawo bankowe),

   - ujednolicenie terminologii związanej z obowiązkiem oceny zdolności kredytowej w ustawie Prawo bankowe i ustawie o kredycie konsumenckim oraz wprowadzenie regulacji dotyczących obowiązku zasilania przez kredytodawców kredytów konsumenckich zewnętrznych baz danych.

   Uprzejmie informuję, że większość proponowanych zmian prawnych przewidziana jest do objęcia zakresem projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, którego wnioskodawcą będzie minister finansów. Zespół do spraw programowania prac rządu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w związku z wnioskiem ministra finansów w dniu 12 czerwca br. podjął decyzję o uzupełnieniu wykazu prac Rady Ministrów o projekt założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Pragnę wyrazić pogląd, że regulacje przedmiotowego projektu powinny w znacznym stopniu zwiększyć poziom ochrony konsumenta oraz bezpieczeństwo i wiarygodność rynku finansowego.

   W zakresie ostatniego pytania w interpelacji poselskiej, czy ministerstwo przewiduje ustalenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytów udzielanych przez parabanki analogicznej do obowiązującej banki, co chroniłoby interes kredytobiorców, należy wskazać, zgodnie z wcześniejszymi wyjaśnieniami, iż na gruncie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim (art. 13 ust. 1 pkt 7) każdy kredytodawca lub pośrednik kredytowy przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki obowiązany jest podać konsumentowi informację dotyczącą rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, która w myśl art. 5 pkt 12 ustawy oznacza całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Mając na uwadze definicję kredytodawcy zawartą w art. 5 pkt 2 ustawy o kredycie konsumenckim (kredytodawca oznacza przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu), odnośny obowiązek informacyjny ciąży zarówno na bankach, jak i pozabankowych podmiotach udzielających kredytów.

   Sekretarz stanu

   Janusz Cichoń

   Warszawa, dnia 2 sierpnia 2013 r.