Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 23631

w sprawie wprowadzenia do prawa karnego czynu zabronionego związanego z uzyskiwaniem dopłat bezpośrednich wypłacanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na skutek bezumownego korzystania z nieruchomości

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację posła Stanisława Gawłowskiego złożoną przy piśmie z dnia 10 stycznia 2014 r., nr SPS-023-23631/14, w sprawie wprowadzenia do prawa karnego czynu zabronionego związanego z uzyskiwaniem dopłat bezpośrednich wypłacanych przez Agencję Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa na skutek bezumownego korzystania z nieruchomości, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

   Na gruncie obecnie obowiązującego stanu prawnego, zgodnie z art. 7 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, dopłaty wypłacane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przysługują posiadaczowi gruntów rolnych, a więc podmiotowi sprawującemu władztwo faktyczne nad danymi gruntami. W związku z powyższym o dopłaty bezpośrednie może ubiegać się osoba faktycznie użytkująca i uprawiająca grunty, utrzymująca je w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu określonych normami wymogów ochrony środowiska oraz wypełniająca wymogi wzajemnej zgodności. Płatności obszarowe są więc przewidziane dla osób wykonujących w sposób rzeczywisty wszelkie czynności niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa, bez konieczności wykazania tytułu prawnego do danej nieruchomości.

   W pełni rozumiejąc problem wynikający z korzystania z dopłat przez osoby nieuprawnione, należy jednak wskazać, że Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie ustala każdorazowo faktycznego użytkownika gruntów rolnych, domniemywając, iż jest nim osoba ubiegająca się o płatności bezpośrednie. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji tylko w szczególnych przypadkach przeprowadza postępowanie wyjaśniające mające na celu ustalenie, czy rolnikowi, który złożył wniosek o przyznanie płatności, rzeczywiście one przysługują.

   Warto w tym miejscu dodać, iż w celu zapobieżenia dalszemu procederowi wyłudzania dopłat obie instytucje, tj. Agencja Nieruchomości Rolnych oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji, podpisały w ubiegłym roku porozumienie, w myśl którego Agencja Nieruchomości Rolnych będzie miała dostęp do baz danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji o użytkownikach gruntów rolnych ubiegających się o dopłaty bezpośrednie. Powyższe działanie niewątpliwie przyczyni się do ukrócenia praktyk wyłudzania dopłat przez osoby do tego nieupoważnione.

   Odnosząc się zaś w sposób bezpośredni do Pańskiego pytania o możliwość penalizacji zachowania polegającego na bezprawnym objęciu w posiadanie nieruchomości w celu uzyskania dopłat i ustanowienia w związku z powyższym stosownej reakcji karnej, informuję, iż zgodnie z jedną z najważniejszych funkcji prawa karnego, jaką jest zasada subsydiarności, stanowienie i stosowanie prawa karnego jest zasadne tylko wtedy, gdy zawodzą uregulowania innych gałęzi prawa. Prawo karne, a zwłaszcza zaś stosowanie kar i środków reakcji karnej jest zatem ultima ratio i stanowi narzędzie, po które sięgać należy tylko w ostateczności. Na gruncie obecnie obowiązującego stanu prawnego istnieje zaś szereg możliwych do zastosowania instrumentów o charakterze cywilnoprawnym, które wydają się wystarczające dla rozwiązania istniejącego problemu bezumownych użytkowników w złej wierze. Przede wszystkim chodzi tu o przysługujące roszczenie wydania nieruchomości, ale także o możliwość żądania i egzekwowania opłat odszkodowawczych, takich jak równowartość aktualnie obowiązującego czynszu dzierżawnego, czy też zapłaty w formie odszkodowawczej podatku rolnego, który to Agencja Nieruchomości Rolnych odprowadza do kas urzędów gmin za dane nieruchomości. Istnieje także możliwość żądania zwrotu czy też równowartości dopłat bezpośrednich pobranych przez osoby nieuprawnione z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

   Nie negując przytoczonych w interpelacji argumentów, nie można jednak zgodzić się z tezą, iż w polskim prawie brak jest skutecznych instrumentów umożliwiających podjęcie skutecznej walki z omawianym problemem. Z uwagi na wspomnianą już specyfikę i charakter prawa karnego penalizacja niektórych zachowań i obciążanie ich sankcjami karnymi nie zawsze stanowi optymalne rozwiązanie, gdyż jest to często zbyt daleko idąca w swej formie reakcja. W związku z powyższym istniejące i aktualnie obowiązujące regulacje należy uznać za wystarczające.

   Z wyrazami poważania

   Podsekretarz stanu

   Michał Królikowski

   Warszawa, dnia 29 stycznia 2014 r.