Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 29527

w sprawie specjalistycznej jednostki wodnej Zdroje

   W odpowiedzi na interpelacje posłów Piotra Chmielowskiego i Marka Niedbały (znak: SPS-023-29526/14), w sprawie specjalistycznej jednostki wodnej Czelin oraz (znak: SPS-023-29527/14) w sprawie specjalistycznej jednostki Zdroje, poniżej przesyłam stosowne wyjaśnienia przygotowane na podstawie informacji przekazanych przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie (RZGW w Szczecinie).

   1. Jakie jest przeznaczenie specjalistycznych jednostek wodnych Czelin i Zdroje? Czy jednostki te posiadają wyposażenie dostosowane do ich przeznaczenia? Jakie jest to wyposażenie i czemu ma służyć?

   Zakres czynności wykonywanych przy użyciu sprzętu pływającego, w tym jednostek pływających Czelin oraz Zdroje, przez pracowników nadzorów wodnych wynika z obowiązków jakie spoczywają na RZGW w Szczecinie w zakresie utrzymania wód i utrzymania szlaku żeglownego w sposób zapewniający bezpieczną żeglugę, co wynika m.in. z:

   - ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2013 r. poz.1458),

   - ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz.145, z późn. zm.),

   - zarządzenia dyrektora Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie z dnia 4 grudnia 2009 r. w sprawie uprawiania żeglugi na wodach granicznych rzeki Odry, rzeki Odry Zachodniej i rzeki Nysy Łużyckiej (Dziennik Urzędowy Woj. Zachodniopomorskiego, 09.94.2704),

   - umowy z dnia 8 listopada 1991 r. między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o żegludze śródlądowej,

   - porozumienia administracyjnego o organizacji i współpracy w zakresie bezpieczeństwa ruchu żeglugowego na wodach granicznych rz. Odry od km 542,4 do 704,1 i rz. Odry Zachodniej od km 0,0 do km 17,1 z dnia 8 listopada 1995 r.

   Szczegółowy zakres czynności poszczególnych nadzorów wodnych (polskich i niemieckich) uregulowany jest pomiędzy stronami oby państw dokumentem pn. ˝Instrukcja oznakowania szlaku żeglownego granicznego odcinka rzeki Odry od km 542,4 do km 704,1 oraz Odry Zachodniej od km 0,0 do km 17,1˝ z dnia 26 listopada 2014 r., który jest zbiorem procedur obowiązujących w ramach utrzymania szlaku żeglownego.

   W ramach utrzymania szlaków żeglownych z użyciem sprzętu pływającego przez cały sezon nawigacyjny na granicznym i dolnym odcinku odrzańskiej drogi wodnej, wykonywane są następujące czynności:

   - trałowanie szlaku żeglownego przy użyciu sonaru lub lin trałowych w celu sprawdzenia szlaku żeglownego pod kątem przeszkód podwodnych;

   - sondowanie głębokości szlaku żeglownego w celu określenia głębokości tranzytowych szlaku żeglownego oraz sondowanie związane z utrzymaniem i remontami zabudowy regulacyjnej;

   - oznakowanie szlaku żeglownego znakami nawigacyjnymi (pływającymi i lądowymi), w tym wytyczenie szlaku żeglownego i utrzymanie oznakowania, oznakowanie przeszkód nawigacyjnych i ostróg pławami ostrogowymi;

   - usuwanie napływów, powalonych drzew z drogi wodnej w celu utrzymania bezpiecznej żeglugi na szlaku żeglownym;

   - pozycjonowanie GPS oznakowania nawigacyjnego w celu prawidłowego wystawiania i utrzymania, w tym ustalania pozycji do elektronicznego informatora nawigacyjnego oraz do przekazania do Centrum RIS (River Information Services) zajmującego się przygotowaniem i dystrybuowaniem cyfrowych map nawigacyjnych ECDIS (Electronic Chart Display and Information System);

   - inspekcja dróg wodnych dla potrzeb żeglugi nocnej;

   - wykonywanie obowiązkowych kontroli infrastruktury hydrotechnicznej znajdującej się na stanie administracji dróg wodnych.

   Do wyżej wymienionych podstawowych zadań jednostki pływające Czelin i Zdroje wyposażone są m.in. w:

   - pokład roboczy do przewozu pław ostrogowych, pław nawigacyjnych z linami i kotwicami, znaków lądowych znaków nawigacyjnych i przenośnych urządzeń technicznych wykorzystywanych w terenie z rampą hydrauliczną do dłużyc z możliwością wjazdu specjalistycznego sprzętu technicznego;

   - obszerną nadbudówkę, w której zlokalizowane są stanowiska sternika, operatora sprzętu hydrograficznego, stanowisko socjalne i toaleta;

   - system hydrograficzny (jednowiązkowa echosonda hydrograficzna, urządzenie GPS) przystosowany również do pracy z przenośnym sonarem bocznym skonfigurowany z komputerem pokładowym;

   - radar rzeczny wraz z wymaganym osprzętem służący do pracy i utrzymania szlaku żeglownego w warunkach całodobowych;

   - obligatoryjne urządzenia nawigacyjne i łączności radiotelefonicznej;

   - system identyfikacji statków AIS (Automatic Identification System), wymagany na drogach wodnych objętych międzynarodowym systemem RIS;

   - żuraw hydrauliczny typu HDS (wersja morska);

   - hak holowniczy do trałowań z użyciem liny stalowej.

   Sezon żeglugowy na wodach granicznej i dolnej Odry z uwagi na zapotrzebowanie przewoźników ładunków oraz europejskie standardy utrzymania drogi wodnej (od km 542,4 do km 704,1 i Odra Zachodnia od km 0,0 do km 17,1) trwa cały rok i zgodnie z regulacjami w granicznych przepisach żeglugowych obu krajów - w warunkach całodobowych. Przerwa w żegludze występuje jedynie w sytuacjach, w których utrzymanie szlaku żeglownego staje się niemożliwe, co może być wywołane zlodzeniem lub przejściem wód powodziowych i wezbrań przekraczających stany wielkiej wody żeglownej (WWŻ). W związku z tym zgodnie z polsko-niemieckimi regulacjami oznakowanie nawigacyjne skutkujące zamknięciem żeglugi zdejmowane jest dopiero przy pojawieniu się pierwszych zjawisk lodowych, a ponownie przywrócone bez zbędnej zwłoki, po spełnieniu wymaganych procedur bezpieczeństwa. Tym samym oznakowanie nawigacyjne jest zdejmowane i wystawiane w trudnych warunkach meteorologicznych, niejednokrotnie w warunkach wykształcających się lub zanikających zjawisk lodowych, do czego ww. jednostka jest przystosowana technicznie, co pozwala na prowadzenie pracy zgodnie z zasadami BHP.

   Utrzymywane przez RZGW w Szczecinie drogi wodne stanowią połączenie krajowego i niemieckiego (dalej zachodnioeuropejskiego) systemu śródlądowych dróg wodnych z zespołem morskich portów ujścia Odry.

   W załączeniu*⁾ przekazuję zdjęcia typowych prac wykonywanych przy użyciu statków typu Czelin oraz Zdroje, które zostały przekazane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie.

   2. Jaki jest jej obszar działania operacyjnego?

   Jednostki pływające RZGW w Szczecinie są rozlokowane w nadzorach wodnych, skąd realizują zadania na odcinkach dróg wodnych pozostających w kompetencjach poszczególnych nadzorów. Są to jednostki wielozadaniowe, co oznacza, że w razie potrzeb mogą być czasowo przenoszone pomiędzy nadzorami wodnymi w zależności od potrzeb.

   Jednostka pływająca Czelin obecnie wykonuje swoje zadania na III i IV(a, b) odcinku eksploatacyjnym rzeki Odry (od ujścia rzeki Warty w km 617,6 do km 683, gdzie kończy się regulacja ostrogami), czyli łącznie na długości 65,4 km. Natomiast jednostka Zdroje obecnie wykonuje swoje zadania na I i II odcinku eksploatacyjnym rzeki Odry (od ujścia rzeki Nysy Łużyckiej w km 542,4 do ujścia rzeki Warty w km 617,6), czyli łącznie na długości 75,2 km. Łączna długość dróg wodnych administrowanych przez RZGW w Szczecinie to blisko 280 km.

   3. W którym roku została zbudowana i w której stoczni? Jaki był koszt zakupu tej jednostki?

   Zakup jednostki Czelin oraz jednostki Zdroje został zrealizowany w ramach projektu pt. ˝Zakup specjalistycznych jednostek pływających oraz specjalistycznego wyposażenia na potrzeby RZGW Szczecin, niezbędnego do prac przy utrzymaniu śródlądowych dróg wodnych˝ w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013.

   Zakupu dokonano w ramach zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego. Statki Czelin i Zdroje zostały wybudowane i dostarczone przez Stocznię Rzeczną Centromost, odpowiednio w grudniu i listopadzie 2012 r. Koszt jednej jednostki wyniósł 3 665 400,00 zł.

   Zakup nowych jednostek wynikał z faktu, że do roku 2012 żaden ze statków roboczych RZGW w Szczecinie nie posiadał radaru rzecznego ani żurawia typu HDS. Posiadane wówczas echosondy nie spełniały wymogów i nie pozwalały na zapis cyfrowy pomiarów. Wszelkie prace na drodze wodnej wykonywane były ręcznie, a statki nie mogły pływać przy utrudnionej widoczności, a także w nocy, pomimo konieczności przygotowania szlaku żeglownego do warunków całodobowych.

   4. Jaki jest całkowity roczny koszt utrzymania tej jednostki? Uprzejmie proszę o wyszczególnienie wszystkich kosztów, w tym załogi, eksploatacji, amortyzacji, ubezpieczenia i paliwa.

   Roczny koszt utrzymania jednostek pływających (w tym także statku typu Czelin i Zdroje) w dużej mierze zależy od intensywności pracy jednostki na rzece w danym roku kalendarzowym. Intensywność ta w każdym roku jest zróżnicowana i zależy m.in. od czynników hydrologicznych, meteorologicznych i technicznych. Wraz ze zwiększaniem się ilości niekorzystnych zjawisk na szlaku żeglownym, wymagających częstszych interwencji i zwiększonego zaangażowania służb liniowych dla utrzymania szlaku żeglownego wzrasta ilość godzin pracy i koszty utrzymania (dotyczy to zużycia paliwa i materiałów pędnych). Są to przede wszystkim takie sytuacje jak wezbrania i powodzie, zalodzenie oraz awarie na szlakach żeglugowych. Intensywność sondowań zależy również od warunków hydrologicznych i jest określona we wspólnych regulacjach obu administracji.

   W przypadku niestabilnych pogodowo lat intensywność pracy jednostek pływających zdecydowanie wzrasta, co wiąże się z koniecznością utrzymania szlaku żeglownego dla bezpiecznej żeglugi w określonych standardach przy niekorzystnych warunkach. Należy przy tym mieć również na uwadze, że utrzymanie szlaku żeglownego odrzańskiej drogi wodnej w sposób należyty i wymagany prawnie jest możliwy jedynie z wykorzystaniem jednostek pływających, a praca przedmiotowych jednostek odbywa się na drodze wodnej zlokalizowanej na rzece nizinnej swobodnie płynącej, uregulowanej zabudową regulacyjną, a tym samym - wrażliwej na zmiany warunków hydrologicznych, hydromorfologicznych i meteorologicznych.

   Poniżej zestawiono koszty obu jednostek:

   I. Jednostka Czelin:

   - paliwo i pozostałe materiały pędne: 42 900,00 zł,

   - ubezpieczenie: OC i NNW: 3300,00 zł.

   Suma: 46 200,00 zł.

   Amortyzacja roczna (jako koszt - bez wydatków): 21 381,50 zł.

   Jednostka Zdroje:

   - paliwo i pozostałe materiały pędne: 12 430,00 zł,

   - ubezpieczenie: OC i NNW: 3300,00zł,

   Suma: 15 730,00 zł.

   Amortyzacja roczna (jako koszt - bez wydatków): 21 381,50 zł.

   Do ww. zestawienia nie zostały wliczone koszty załogi, ponieważ obsadę motorówek stanowią etatowi pracownicy służb liniowych RZGW Szczecin, którzy nie generują dodatkowych kosztów związanych z użytkowaniem jednostek pływających niż koszty wynikające z tytułu umów o pracę. Pracownicy, którzy obsługują jednostki pływające, mają szereg obowiązków, w tym niezwiązanych z obsługą statków. Kierownicy statków otrzymują dodatki do wynagrodzenia zgodnie z ponadzakładowym układem zbiorowym pracy dla pracowników zatrudnionych w jednostkach gospodarki wodnej państwowej sfery budżetowej, zgodnie ze stanowiskiem pracy.

   5. Ile godzin w ujęciu miesięcznym przepracowała ta jednostka zgodnie ze swoim przeznaczeniem w okresie 2010-2013?

   Jednostki zostały włączone do eksploatacji po zakończeniu sezonu zimowego od II kwartału 2013 r. W okresie kwiecień-grudzień 2013 r. jednostka Czelin przepracowała 240 motogodzin (48 wyjść z portu), natomiast w okresie kwiecień-listopad jednostka Zdroje przepracowała 124 motogodzin (28 wyjść z portu).

   W obecnym sezonie nawigacyjnym w okresie marzec-listopad br. jednostka Czelin przepracowała aktualnie przeszło 254 motogodzin, a jednostka Zdroje - 160 motogodzin i obie jednostki z uwagi na dogodne warunki żeglugowe nadal wykonują potrzebne działania.

   Jednocześnie, jak poinformowało RZGW w Szczecinie, w roku 2013 w przedmiotowym RZGW prowadzona była szczegółowa kontrola Najwyższej Izby Kontroli w zakresie ˝Warunków rozwoju żeglugi śródlądowej w latach 2011-2013 (I półrocze)˝, podczas której przedmiotem kontroli była prawidłowość wykonywania obowiązków przez administrację dróg wodnych oraz m.in. stosowane praktyki i procedury w tym zakresie.

   Analizowana była ilość posiadanego sprzętu pływającego, jego wyposażenia czy zasadności użycia w związku z zadaniami realizowanymi przez RZGW w Szczecinie. Kontroler NIK pozytywnie ocenił pracę Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w kontrolowanym zakresie, nie wnosząc zastrzeżeń.

   Sekretarz stanu

   Stanisław Gawłowski

   Warszawa, dnia 18 grudnia 2014 r.