6 kadencja, 76 posiedzenie, 2 dzień (21-10-2010)
19 i 20 punkt porządku dziennego:
19. Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 3399).
20. Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (druk nr 3395).
Poseł Witold Pahl:
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska pragnę przedstawić stanowisko mojego klubu w sprawie poselskich projektów ustaw o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podjęcie debaty parlamentarnej nad inicjatywą dotyczącą zmian w ustawie zasadniczej z uwagi na to, że dotyczy ona najwyższego źródła prawa Rzeczypospolitej Polskiej, wymaga od uczestników takiej debaty szczególnej rozwagi i odpowiedzialności.
Proponowana w druku nr 3399 nowelizacja konstytucji, tak jak omówił to już przedstawiciel wnioskodawców, polega na przekazaniu Trybunałowi Konstytucyjnemu kompetencji w dziedzinie orzekania o niekonstytucyjności norm prawa międzynarodowego, co dzisiaj, obecnie dotyczy głównie regulacji unijnego prawa pochodnego. Skutkiem takiego orzeczenia ma być zgodnie z zamiarami projektodawców obowiązek działania Rady Ministrów w celu usunięcia takiej niezgodności.
Co do projektu zmiany ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, to jest on konsekwencją ewentualnego przyjęcia omówionych zmian w konstytucji i ma stanowić o potwierdzeniu nowej kognicji polskiego sądu konstytucyjnego oraz precyzuje zasady realizacji tego uprawnienia.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mamy w tej sprawie do czynienia z bardzo wyraźnym sporem doktrynalnym i politycznym co do relacji zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego w stosunku do prawa krajowego do zasady prymatu obowiązywania i stosowania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w stosunku do wszystkich wiążących Polskę umów międzynarodowych. Pierwsza z tych zasad jest eksponowana przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, obecnie Unii Europejskiej, a także została potwierdzona w deklaracji nr 17 do traktatu z Lizbony.
Druga zasada wynika głównie z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, a w szczególności z wyroku w sprawie K 18/04 z dnia 11 maja 2005 r. Orzeczenie to potwierdza pogląd, że kolizja pomiędzy regulacjami prawa wspólnotowego a postanowieniami konstytucji nie może być realizowana czy rozwiązywana poprzez uznanie nadrzędności normy wspólnotowej w relacji do normy konstytucyjnej.
Trybunał podkreślił też gwarancyjną funkcję Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w odniesieniu do ochrony praw i wolności wszystkich podmiotów objętych jej stosowaniem. Istotna jest też teza Trybunału Konstytucyjnego, o czym także mówił przedstawiciel wnioskodawców, o autonomii, ale autonomii względem siebie tych systemów prawnych, a także twierdzenie, że państwa członkowskie Unii - to jest bardzo istotne - zachowują prawo do oceny, czy prawodawcze organy unijne, wydając określony przepis prawa, działały zgodnie ze swoimi kompetencjami i zasadami, przede wszystkim z zasadami subsydiarności i proporcjonalności, albowiem, na co trybunał zwraca uwagę, przekroczenie tych ram powoduje, że wydane poza nimi przepisy nie są objęte zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego.
Warto dodać, że również sądy konstytucyjne innych państw członkowskich Unii opowiadają się za tą zasadą. I tak np. niemiecki sąd konstytucyjny m.in. w wyroku z dnia 30 czerwca 2009 r. uznał za dopuszczalną, ale w drodze wyjątku i w ściśle określonych warunkach, sytuację, w której prawo Unii Europejskiej nie ma zastosowania wobec Niemiec.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Trybunał Konstytucyjny nadał bieg skardze konstytucyjnej w sprawie SK 45/09, dotyczącej stwierdzenia niekonstytucyjności wybranych przepisów rozporządzenia Rady nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. W tej sprawie Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zajął już stanowisko, uznając, że obecne brzmienie art. 188 pkt 5 konstytucji - jest to odpowiednio art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - nie wyłącza z zakresu kognicji Trybunału Konstytucyjnego aktów pochodnego prawa Unii Europejskiej, o ile badanie konstytucyjności odbywa się w drodze skargi konstytucyjnej.
Wyrażam przekonanie, że rozstrzygnięcie właśnie w tej sprawie może również w istotny sposób potwierdzić zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów, postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, tj. art. 79 ust. 1 w związku z art. 188 pkt 5 konstytucji.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Należy również pamiętać o wynikającym z zasad pomocniczości i proporcjonalności obowiązku udziału wszystkich parlamentów narodowych w pracach nad projektami aktów prawodawczych Unii. Oznacza to również, że przedstawiciele władzy ustawodawczej oraz przedstawiciele Polski w organach międzynarodowych mają obowiązek nie tylko brania udziału w tych pracach, ale także swoistego pilnowania zgodności stanowionego prawa z polskimi normami konstytucyjnymi. Jest to istotna funkcja prewencyjna i w połączeniu z uprawnieniem parlamentów narodowych do uruchomienia procedury tzw. żółtej kartki, z uprawnieniem do wystąpienia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej rzeczywiście stanowi element prewencyjny podczas stanowienia prawa czy też podczas dążenia do uniknięcia kolizji stanowionego prawa wspólnotowego z przepisami konstytucji.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mając na względzie zachowanie procesu integracji Unii Europejskiej, a także przede wszystkim gwarancyjną funkcję Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w odniesieniu do ochrony praw i wolności wszystkich objętych jej stosowaniem, w imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska wnoszę o skierowanie tychże projektów do dalszych prac legislacyjnych. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia