6 kadencja, 35 posiedzenie, 1 dzień (11-02-2009)

Oświadczenia.

Poseł Jan Kulas:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Moje oświadczenie poselskie ma na celu upamiętnienie Elżbiety Zawackiej, legendarnej kurierki Amii Krajowej, cichociemnej, generała Wojska Polskiego, profesora pedagogiki, promotorki Fundacji ˝Archiwum Pomorskie AK˝ oraz wybitnego członka Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.

    Elżbieta Zawacka miała 19 marca tego roku obchodzić 100-lecie swoich urodzin. Zmarła jednak 10 stycznia 2009 r. Jej pogrzeb w rodzinnym Toruniu miał znamiona wielkiej i patriotycznej manifestacji. Warto podkreślić, że na wniosek marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego Sejm w dniu 21 stycznia 2009 r. uczcił jej pamięć symboliczną minutą ciszy.

    Wysoki Sejmie! Elżbieta Zawacka urodziła się blisko sto lat temu w Toruniu. Po szkole podstawowej i zdaniu matury w Żeńskim Gimnazjum Humanistycznym ukończyła studia matematyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W okresie międzywojennym uczyła ona w szkołach średnich i aktywnie działała społecznie w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet.

    Podczas okupacji hitlerowskiej Elżbieta Zawacka była żołnierzem podziemnego wojska. Stała się legendarną kurierką Komendy Głównej Armii Krajowej, głównie w Europie Zachodniej. Łącznie przekraczała ponad 100 razy granicę, przenosząc wiadomości i meldunki, nierzadko ryzykując życiem. W połowie 1943 r. dotarła ona do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Do kraju powróciła 10 września 1943 r. skokiem spadochronowym jako cichociemna. Podczas powstania warszawskiego służyła w Szefostwie Wojskowej Służby Kobiet.

    Po zakończeniu wojny Elżbieta Zawacka powróciła do kraju. Zaangażowała się w działalność konspiracji antykomunistycznej Delegatury Sił Zbrojnych oraz w Zrzeszeniu ˝Wolność i Niezawisłość˝. Równocześnie pracowała w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, a następnie w szkolnictwie. Swoje życia wystawiła na ogromne ryzyko i niebezpieczeństwo.

    Wysoki Sejmie! Jesienią 1951 r. Elżbieta Zawacka została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa. Przeszła ciężkie śledztwo, oskarżono ją bowiem o działalność szpiegowską na rzecz obcego wywiadu. Jako więzień polityczny została skazana na 10 lat pozbawienia wolności, z czego odsiedziała 4 lata.

    Po wyjściu z więzienia Elżbieta Zawacka, wciąż dyskryminowana, powróciła do pracy w szkole. Nade wszystko zajęła się pracą naukową. W 1965 r. uzyskała doktorat nauk humanistycznych i wyjechała do Gdańska. Karierę naukową kontynuowała w tutejszej Wyższej Szkole Pedagogicznej, a wkrótce w Uniwersytecie Gdańskim. Ostatnie lata pracy naukowej spędziła w rodzinnym Toruniu w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Nadal szykanowana, przeszła na emeryturę w 1978 r. Sprawiedliwości stało się zadość, kiedy w 1995 r. została mianowana profesorem nauk humanistycznych.

    Wysoki Sejmie! Ostatnie 30 lat swego życia Elżbieta Zawacka poświęciła promocji dziedzictwa i pamięci Armii Krajowej na Pomorzu. Naturalnie w 1980 r. włączyła się w działalność ruchu kombatanckiego, w ˝Solidarność˝. Z początkiem lat 80. nieprzypadkiem włączyła się w działalność Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Oddział w Toruniu. Właśnie w zrzeszeniu założyła ona Klub Historyczny. W 1989 r. Elżbieta Zawacka została laureatką Medalu Stolema, najbardziej prestiżowego odznaczenia ZKP dla wybitnie zasłużonych osób.

    Wielkie zasługi położyła Elżbieta Zawacka dla popularyzacji historii Armii Krajowej. Aktywnie działała w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W 1990 r. zainicjowała powołanie do życia w Toruniu Fundacji ˝Archiwum Pomorskie Armii Krajowej˝. Była jej honorowym przewodniczącym. Pod auspicjami fundacji wydano kilkadziesiąt cennych prac naukowych, w tym 6 tomów ˝Słownika biograficznego konspiracji pomorskiej 1939-1945˝.

    Elżbieta Zawacka jako wojskowa przechodziła kolejne awanse. W roku 2006 jako druga Polka została generałem brygady. Posiadała także najwyższe odznaczenia wojskowe. Prezydent Lech Wałęsa odznaczył ją najwyższym polskim odznaczeniem - Orderem Orła Białego. Rodzinne miasto wyróżniło ją honorowym obywatelstwem miasta Torunia.

    Panie Marszałku! Elżbieta Zawacka prawie całe swoje życie dorosłe poświęciła ojczyźnie. Niejako u jej boku wychowało się wielu patriotów, a także grupa wybitnych historyków pomorskich.

    Elżbieta Zawacka może być wspaniałym i niezwykle ciekawym wzorem do naśladowania dla naszej młodzieży. Jej osobiste szczęście było związane ze szczęściem ojczyzny. W jej blisko stuletnim życiu dominowały tak piękne zalety jak prawość i szlachetność charakteru, pracowitość, umiłowanie nauki, odwaga, męstwo oraz poświęcenie dla dobra innych i dla Polski, aż do śmierci. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia