6 kadencja, 42 posiedzenie, 1 dzień (20-05-2009)

Oświadczenia.

Poseł Lech Kołakowski:

    Bardzo dziękuję, panie marszałku.

    Wysoka Izbo! 74. rocznica śmierci Józefa Piłsudskiego. Związki marszałka z Łomżą.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 12 maja minęła kolejna, 74. rocznica śmierci Józefa Piłsudskiego, wielkiego polityka, dowódcy wojskowego i męża stanu. Marszałek Piłsudski jest wymieniany wśród największych Polaków XX wieku, tym większą dumą napawa to, że jego działalność wiąże się także z Łomżą. To właśnie o bitwie nad Narwią, tuż pod Łomżą, Piłsudski mawiał, że ˝nie byłoby cudu nad Wisłą bez cudu nad Narwią˝.

    Chociaż Józef Piłsudski przebywał w Łomży tylko kilka razy, jego wizyty zawsze wiązały się z ważnymi dla miasta wydarzeniami. Największe znaczenie miało odparcie ataku Rosjan podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. Wiadomość o tym, że wojska rosyjskie po załamaniu się frontu w Kijowie i odwrocie armii polskiej znajdują się na drodze do Łomży, dotarła do łomżyniaków 27 lipca 1920 r. W Łomży znajdował się zapasowy batalion 33. pułku łomżyńskiego, oddział straży granicznej i ewakuowany z Grodna baon zapasowy pułku grodzieńskiego. Pomimo rozkazu ewakuacji do Wyszogrodu batalion 33. pułku postanowił bronić Łomży wspólnie ze strażą graniczną. Baon grodzieński opuścił miasto. Obroną dowodził kapitan Raganowicz. Na miasto spadło ok. 200 pocisków armatnich, które uszkodziły kilkanaście domów. Kilkaset osób było rannych. W walkach uczestniczyli oprócz żołnierzy mieszkańcy miasta, którzy ze wszystkich sił starali się pomóc walczącym. Łomża została wyzwolona pod koniec sierpnia. To właśnie po tym wydarzeniu 23 sierpnia do Łomży przybył marszałek Piłsudski. Gdy poznał relację z bitwy, określił ją mianem ˝cudu nad Narwią˝.

    Największy sukces militarny marszałka to bitwa nad Niemnem, która rozpoczęła się 20 września 1920 r. Polskie oddziały 25 września zajęły Grodno, a resztki armii Tuchaczewskiego musiały się wycofać w głąb Rosji. Pozorując niesubordynację, na polecenie Piłsudskiego generał Lucjan Żeligowski zajął okręg wileński. Podpisana w Rydze umowa o rozejmie w wojnie z Rosjanami zaowocowała trwającą przez całe dwudziestolecie oficjalną przyjaźnią Polski i Łotwy.

    W tym roku przypada także 83. rocznica przewrotu majowego, zbrojnego zamachu dokonanego przez marszałka Piłsudskiego. Zamach przeprowadzony w 1926 r. doprowadził do obalenia legalnego rządu i ustanowił trzynastoletnie autokratyczne rządy sanacji. Według wielu historyków w Polsce po 1923 r. panowała hiperinflacja i wielkie bezrobocie. Jesienią 1925 r. upadł rząd Grabskiego. Zwolennicy marszałka Piłsudskiego niemal otwarcie namawiali go do przeprowadzenia zamachu stanu. Zdaniem badaczy Piłsudski wybrał jedyną drogę przejęcia władzy i rozpoczęcia uzdrawiania państwa.

    Józef Piłsudski to postać barwna, nierzadko kontrowersyjna.

    Oprócz działalności politycznej i wojskowej jego biografia zawiera inne elementy bezpośrednio związane z Łomżą. Kilka dni temu, 12 maja, minęła także 110. rocznica zmiany wyznania Piłsudskiego z rzymskokatolickiego na ewangelicko-augsburskie. Marszałek zmienił wyznanie w 1899 r. w Łomży. Marszałek znalazł w mieście chwilowe schronienia przed ścigającą go żandarmerią carską. Przebywał w zabytkowym domku pastora. Zmiana wyznania, która odbyła się w istniejącym do czasów II wojny kościele ewangelicko-augsburskim, spowodowana była najprawdopodobniej chęcią zawarcia drugiego małżeństwa. Ślub z Marią Juszkiewiczową odbył się 15 lipca 1899 r. w kościele protestanckim w Paproci Dużej w guberni łomżyńskiej. Wydarzenie miało uczcić wmurowanie tablicy pamiątkowej w ścianie plebanii. Projektowi sprzeciwił się jednak gen. Młot-Fijałkowski, dowódca okręgu łomżyńskiego. Po kilku latach Piłsudski powrócił na łono katolicyzmu.

    Marszałek Józef Piłsudski był doskonałym strategiem, a przede wszystkim wielkim patriotą, który zabiegał o losy ojczyzny. Nie udało mu się jednak ustrzec wielu błędów. Choć część historyków zaznacza, że nie ma wystarczających przesłanek dla jednoznacznej oceny decyzji marszałka, to niedawna 74. rocznica śmierci jest okazją do oddania hołdu pamięci człowieka, który wybitnie przyczynił się do odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli. Dziękuję, panie marszałku. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia