6 kadencja, 56 posiedzenie, 2 dzień (16-12-2009)

Oświadczenia.

Poseł Zbigniew Chmielowiec:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W dniu 16 grudnia 2009 r. obchodzimy 87. rocznicę śmierci Gabriela Narutowicza, pierwszego prezydenta II Rzeczypospolitej.

    Urodził się 17 marca 1865 r. w Telszach na Litwie. Ukończył gimnazjum w Lipawie na Łotwie. Podjął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym uniwersytetu w Petersburgu, ale z powodu choroby został zmuszony do ich przerwania. Dużą część życia spędził w Szwajcarii, gdzie w latach 1887-1891 studiował na politechnice w Zurychu.

    W czasie studiów pomagał Polakom, przez co był ścigany przez cara i co uniemożliwiło mu powrót do kraju, gdyż władze rosyjskie wydały nakaz jego aresztowania.

    Przyjął obywatelstwo szwajcarskie. Był wybitnym konstruktorem oraz inżynierem. W 1907 r. został profesorem w katedrze budownictwa wodnego na Politechnice w Zurychu. W latach 1913-1919 pełnił tam funkcję dziekana. Był również członkiem szwajcarskiej komisji gospodarki wodnej. W 1915 r. został przewodniczącym międzynarodowej komisji regulacji Renu.

    Podczas I wojny światowej był prezesem Polskiego Komitetu Społecznego w Zurychu i członkiem dyrekcji Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. We wrześniu 1919 r. na zaproszenie polskiego rządu powrócił do kraju, gdzie aktywnie zaangażował się w odbudowę państwa polskiego. W latach 1920-1921 był ministrem robót publicznych, a w roku 1922 został ministrem spraw zagranicznych. W wyborach w 1922 r. poparł Unię Narodowo-Państwową związaną z Józefem Piłsudskim. Sam też kandydował z listy Państwowego Zjednoczenia na Kresach, jednak nie uzyskał mandatu poselskiego. Po przegranych w listopadzie 1922 r. wyborach Gabriel Narutowicz nadal pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych.

    W grudniu zgłoszono jego kandydaturę na prezydenta. Wygrał wybory i 9 grudnia 1922 r. został pierwszym prezydentem II Rzeczypospolitej. Po wyborze stał się obiektem oszczerczych i bezpardonowych ataków, zwłaszcza ze strony endecji. Przemocą usiłowano nie dopuścić prezydenta elekta do złożenia przysięgi przewidzianej konstytucją. Jego zaprzysiężenie odbyło się jednak 11 grudnia 1922 r. Funkcję prezydenta II Rzeczypospolitej Polskiej Gabriel Narutowicz pełnił jedynie przez pięć dni. Zginął w zamachu 16 grudnia 1922 r. o godz. 12 podczas otwarcia wystawy w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Został zastrzelony przez powiązanego z endecją malarza i fanatycznego nacjonalistę Eligiusza Niewiadomskiego. Śmierć prezydenta była wynikiem agresywnej krytyki wobec jego osoby.

    Gabriel Narutowicz został pochowany 22 grudnia 1922 r. w podziemiach Bazyliki Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie, dokąd odprowadził go półmilionowy milczący tłum.

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przemawiając dziś w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej, pragnę złożyć hołd temu wielkiemu polskiemu patriocie w 87. rocznicę jego śmierci. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia