5 kadencja, 38 posiedzenie, 3 dzień (30.03.2007)

28 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1422).

Poseł Krystyna Ozga:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! W imieniu pań i panów posłów wnioskodawców mam zaszczyt zarekomendować Wysokiej Izbie projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz niektórych innych ustaw. Zanim przejdę do przedstawienia konkretnych propozycji, chciałabym zatrzymać się na chwilę nad intencjami, które towarzyszyły posłom wnioskodawcom - większość to członkowie Zespołu Poselskiego Strażaków - podczas prac nad projektem.

    Rok 1992 zapoczątkował nowy etap funkcjonowania i rozwoju ochrony przeciwpożarowej. Zakładany w ustawach pożarniczych - o ochronie przeciwpożarowej i o Państwowej Straży Pożarnej, uchwalonych przez Sejm w 1991 r. - system ochrony przeciwpożarowej, będący elementem powszechnego systemu bezpieczeństwa państwa, odpowiadał ówczesnym transformacjom społeczno-gospodarczym kraju. Jednocześnie ustawodawca przyjął wówczas koncepcję stworzenia krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego jako instrumentu sprawnej realizacji wymienionych wyżej celów i zadań. W dniu 1 stycznia 1995 r. powstanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego stało się faktem.

    Już od 16 lat ochotnicze pożarnictwo funkcjonuje w oparciu o ustawę z 1991 r., wielokrotnie nowelizowaną, a także na podstawie Prawa o stowarzyszeniach oraz ustawy o samorządzie gminnym, w pełni potwierdzając potrzebę swojego istnienia, zwłaszcza na wsi, gdzie oprócz prowadzenia działalności prewencyjno-ratowniczej w większości przypadków ochotnicze straże pożarne spełniają również wiodącą rolę w życiu lokalnej społeczności.

    Wszystkie zmiany wprowadzone w ciągu 16 lat zwiększały obowiązki i zadania strażaków ochotników. Mimo to znaczna liczba jednostek OSP, oddziałów gminnych i powiatowych rozwinęła z powodzeniem działalność w nowych warunkach, bazując na korzystnych okolicznościach wynikających między innymi z posiadania zaangażowanych i operatywnych działaczy, sprzyjających władz samorządowych i pomocy lokalnej społeczności.

    Uważam jednak, że obecnie trudniejsze są warunki, w jakich działa ochotnicza straż pożarna, jeśli się je porówna do tych sprzed 16 lat. A mianowicie:

    - Społeczeństwo traci zainteresowanie pracą społeczną w obliczu narastających problemów osobistych i braku instytucjonalnych warunków dla tworzenia zainteresowania pracą społeczną przez państwo.

    - Państwo nie wspiera organizacji pozarządowych, wspiera tylko zlecone im zadania, na przykład dofinansowuje śladowo zakup sprzętu ratowniczego.

    - Wzrasta ilość i złożoność zdarzeń wymagających interwencji straży pożarnych, w tym przy dużym udziale ochotniczych straży pożarnych.

    - Z szeregów ochotniczych straży pożarnych następuje odpływ ludzi wykształconych i fachowców (wyjazdy za pracą, koncentrowanie się na własnym biznesie, pracy zawodowej, gospodarstwie).

    - Funkcjonowanie stowarzyszenia, osoby prawnej, jest traktowane tak samo jak funkcjonowanie każdego zakładu pracy, a za uchybienia w pracy społecznej podlega się odpowiedzialności karnej.

    - Źródło finansowania ochotniczych straży pożarnych przesunięto z komend do gmin.

    - Nie przedłużono zadań merytorycznych realizowanych dotychczas na rzecz OSP przez komendy straży. Nastąpiło faktyczne oddzielenie strażaków PSP od strażaków działających w społecznej służbie.

    - To, co robiły na rzecz OSP komendy, przerzucono na barki społeczników naczelników, kierowców i prezesów OSP.

    - Aktualne zapisy ustawowe stawiają Państwową Straż Pożarną tylko w roli dysponenta i kontrolera OSP.

    - Od 16 lat dominuje błędne przekonanie, że ochotnikom potrzeba przede wszystkim pieniędzy na sprzęt. W związku z tym wszelkie fundusze centralne w znikomej wysokości przeznacza się na dofinansowanie sprzętu, brakuje na inwestycje w ludzi.

    Panie i Panowie Posłowie! Już od dawna istnieją przesłanki uzasadniające podjęcie działań zmierzających do regulacji prawnej funkcjonowania pożarnictwa ochotniczego w postaci odrębnej ustawy, ale jeszcze pilniejsze jest dokonanie niezbędnych poprawek w obecnie obowiązujących ustawach, które po części rozwiązałyby niektóre pilne problemy. Należy podkreślić, że w celu ułatwienia funkcjonowania i prowadzenia działań statutowych ochotniczych straży pożarnych i Związku Ochotniczych Straży Pożarnych zmian wymagają też liczne rozporządzenia.

    Opracowanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz niektórych innych ustaw, przy wiodącej roli Zespołu Poselskiego Strażaków, wychodzi naprzeciw zapotrzebowaniu środowiska strażackiego wyrażonego przez Komisję Prawno-Organizacyjną Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej i ma na celu poprawę bezpieczeństwa oraz ułatwienie funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych i Związku OSP.

    Przedmiotowy projekt do laski marszałkowskiej wpłynął 8 grudnia 2006 r. Po zebraniu stosownych opinii został przez marszałka Sejmu skierowany do druku w dniu 16 lutego 2007 r. Pod projektem ustawy (druk nr 1422) podpisało się 217 posłów reprezentujących wszystkie kluby i koła. Jest to niewątpliwie efekt pracy ponad podziałami politycznymi Zespołu Poselskiego Strażaków. Projekt ten dwukrotnie przedstawiałam na posiedzeniach Zespołu Poselskiego Strażaków i uzyskał on pozytywną opinię.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Strażacy ochotnicy to często ludzie niedający sobie rady ze sprostaniem wymogom skomplikowanych przepisów prawa, a ze względu na nikłe dochody uzyskiwane z działalności statutowej jednostki OSP nie są w stanie zatrudniać prawników, księgowych itp. Wiele gmin ogranicza środki przewidziane na ochronę przeciwpożarową do minimum, finansując jedynie zakup podstawowego sprzętu, paliwa i umundurowania bojowego. Zakup umundurowania wyjściowego stanowi już niejednokrotnie poważny problem pomimo obowiązku utrzymania ochotniczych straży pożarnych przez gminy w ramach zadania własnego.

    W wielu przypadkach gminy nie wypłacają też obowiązkowego ekwiwalentu za udział w akcjach ratowniczych i szkoleniach na wezwanie Państwowej Straży Pożarnej. Ochotnicze straże pożarne często nie są w stanie ze środków własnych utrzymać strażnicy, dokonywać zakupów niezbędnego sprzętu, jak również mundurów.

    Przedkładany Wysokiej Izbie projekt po części rozwiązywałby te problemy, gdyby został przyjęty.

    W 1. zmianie dotyczącej treści art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej wnioskodawcy proponują, aby zadanie koordynacji funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gmin w zakresie ustalonym przez wojewodę wójt mógł wykonywać również przy pomocy komendanta gminnego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. Umożliwienie zatrudnienia przez gminę komendanta gminnego związku poprawi bezpieczeństwo w gminach, które w przytłaczającej większości nie mogą zatrudnić komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej ze względu chociażby na brak wykwalifikowanej kadry lub poważne koszty zatrudnienia takiej osoby. Podniesienie zaś rangi komendanta gminnego Związku OSP wpłynie z całą pewnością na jego aktywizację, a co za tym idzie, na poprawę bezpieczeństwa w miejscowościach oddalonych od siedzib Państwowej Straży Pożarnej, a szczególnie jednostek ratowniczo-gaśniczych.

    Doceniając społeczną pracę strażaków ochotników, wnioskodawcy proponują, aby członkowi ochotniczej straży pożarnej, który udokumentuje 30-letni staż członkowski w OSP, można było, na jego wniosek, wypłacić dziesięcioprocentowy dodatek do emerytury lub renty, nie więcej jednak niż 200 zł miesięcznie. Pragnę z całą mocą podkreślić, że osoby pełniące społeczną służbę pożarniczą są narażone na ogromne niebezpieczeństwa, z utratą życia i zdrowia włącznie. Takich przykładów mamy wiele. Ten zapis ma na celu wyrażenie symbolicznego - podkreślam: symbolicznego - uznania dla tej służby, a nie zapewnienie rekompensaty materialnej za poniesiony trud i zagrożenia. Jednocześnie znajduje on głębokie uzasadnienie w odczuciach i w psychice ludzkiej, a nade wszystko w zwykłej ludzkiej wdzięczności. Byłaby to na pewno w pewnym zakresie opłacalna inwestycja w ludzi. Skutki finansowe z tytułu wprowadzenia tego dodatku wylicza się wstępnie na około 100 mln zł rocznie. W 70% dodatek ten przysługiwałby osobom uprawnionym do emerytur rolniczych. Należy dodać, że średnia emerytura rolnicza za 2006 r. wynosi zaledwie 857,47 zł. Tak więc większość przyznawanych dodatków to przedział od 40 do 60 zł miesięcznie. Należy zaznaczyć, że dodatek ten dotyczyłby grupy ludzi o najniższych emeryturach, emeryturach rolniczych, można powiedzieć, emeryturach socjalnych, bo średnia emerytura pozarolnicza za grudzień 2006 r. wynosiła 1329,77 zł. Chcę dodać, że proponowany dodatek do ren i emerytur dla ochotników strażaków był przedmiotem prac Zespołu Poselskiego Strażaków w II kadencji Sejmu. W czerwcu 1997 r. w trzecim czytaniu propozycja ta nie uzyskała poparcia większości w Izbie. 10 lat upłynęło, kiedy z inicjatywy Zespołu Poselskiego Strażaków projekt ten po raz drugi trafia pod obrady Wysokiej Izby.

    W zmianie trzeciej proponuje się, aby minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określił w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady przeprowadzania badań podstawowych dla strażaków ochotników, ich zakres oraz podmioty uprawnione bądź obowiązane do ich przeprowadzania. Aktualnie obowiązujące uregulowania prawne nie są w pełni realizowane.

    Kolejna zmiana zapewni ubezpieczenie w instytucji ubezpieczeniowej członków ochotniczych straży pożarnych i młodzieżowych drużyn pożarniczych co najmniej w zakresie odpowiedzialności cywilnej od następstw nieszczęśliwych wypadków. Uważamy, że gmina powinna mieć też możliwość ubezpieczenia strażaków ochotników bezimiennie w liczbie niezbędnej do prowadzenia akcji.

    Istotną zmianą jest zwolnienie ochotniczych straży pożarnych z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych określonych przepisami ustawy o rachunkowości w zakresie działalności statutowej. Prowadzenie ksiąg rachunkowych i sprawozdawczości zgodnie z przepisami o rachunkowości i Ordynacją podatkową stanowi barierę trudną do przebycia dla skarbników, a prezesów ochotniczych straży pożarnych stawia w dyskomfortowej sytuacji, gdyż zdarzały się już przypadki skazania prezesów OSP prawomocnym wyrokiem sądu za ˝przestępstwa˝ przeciwko tym przepisom. Nieżyciowe obowiązki nałożone na strażaków ochotników zniechęcają ich do dalszej działalności społecznej. Należałoby wrócić do prowadzenia w ochotniczych strażach pożarnych książki skarbnika i poprzestania na kontrolach dokonywanych przez komisje rewizyjne w przypadku, jeśli dana jednostka nie prowadzi działalności gospodarczej, a wszelkie przychody przeznacza na działalność statutową.

    Istotą art. 5 projektowanej ustawy jest upoważnienie właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do wydawania dokumentu, jakim powinien posługiwać się kierowca pojazdu uprzywilejowanego będącego we władaniu ochotniczej straży pożarnej. Ze względów organizacyjnych wydaje się to niezbędne.

    Potrzeba ustawowego upoważnienia strażaka Państwowej Straży Pożarnej i strażaka ochotnika do kierowania ruchem w określonych przypadkach wydaje się bezdyskusyjna.

    W ustawie o podatkach i opłatach lokalnych proponuje się zwolnienie z podatku od nieruchomości i podatku od środków transportowych ochotniczych straży pożarnych i Związku OSP, co pozwoli na jednolite stosowanie prawa i usunie rozbieżności interpretacyjne w zakresie zwolnień podatkowych.

    Istnieje potrzeba włączenia do zadań własnych powiatu i województwa samorządowego spraw związanych z bezpieczeństwem publicznym, ochroną przeciwpożarową i przeciwpowodziową, gdyż brak ustawowych zapisów spowodował zaniedbania w tych niezwykle ważnych ze społecznego punktu widzenia dziedzinach.

    W przekonaniu wnioskodawców przepisy projektowanej ustawy poprawią stan ochrony przeciwpożarowej, ułatwią funkcjonowanie ochotniczych straży pożarnych i Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, zachęcą mieszkańców miast i wsi do codziennej służby drugiemu człowiekowi oraz ustrzegą liczne grono społeczników przed sankcjami, na które są obecnie narażeni w związku z piastowaniem funkcji.

    Z powyższych przyczyn wnioskodawcy uważają uchwalenie załączonego projektu za w pełni uzasadnione.

    Niezbędne będzie oczywiście wydanie odpowiednich aktów wykonawczych, a mianowicie:

    1) do aktu wykonawczego, określonego w art. 1 pkt 2: minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego, określić winien, w drodze rozporządzenia, tryb przyznawania świadczeń, o których mowa w dodawanym ust. 1 art. 26a; w szczególności regulacji podlegać winien tryb weryfikacji 30-letniego stażu członkowskiego w ochotniczych strażach pożarnych, wzór wniosku członka ochotniczej straży pożarnej o przyznanie dodatku i wzór sposobu obliczenia dodatku oraz sposób jego wypłaty;

    2) do aktu wykonawczego określonego w art. 1 pkt 3: minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określić winien, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady przeprowadzania badań, o których mowa w art. 28 ust. 6 ustawy nowelizowanej; w szczególności powinno ono precyzyjnie określać zakres tych badań oraz podmioty uprawnione do ich przeprowadzania.

    Materia ustawy nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.

    Chcę poinformować również, że dziś, przed tą debatą, otrzymałam opinię prawną z Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu na temat omawianego projektu, z której wynika zasadność większości proponowanych zmian. Niektóre, oczywiście, wymagają doprecyzowania i dookreślenia.

    Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Na pewno rekomendowany projekt wymaga dopracowania. Uważam, że wnioski i uwagi zgłoszone w czasie dzisiejszej debaty i podczas prac nad projektem w stosownych komisjach pozwolą na wypracowanie takich rozwiązań prawnych, które uzyskają poparcie Wysokiej Izby i, liczymy bardzo, również aprobatę rządu.

    Wnoszę w imieniu wnioskodawców o skierowanie omawianego projektu do dalszych prac do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. Myślę, że projekt ten uzyska poparcie panów i pań posłanek. Dziękuję uprzejmie za uwagę. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia