5 kadencja, 45 posiedzenie, 3 dzień (06.07.2007)

32 punkt porządku dziennego:
Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w 2006 r. z uwagami o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela (druk nr 1737) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 1882).

Poseł Lidia Staroń:

    Panie Marszałku! Panie Rzeczniku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska mam zaszczyt przedstawić opinię o informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich w roku 2006, z uwagami o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela (druk nr 1737).

    Informacja rzecznika jest dokumentem liczącym prawie 600 stron, a jego lektura pozwala stwierdzić, iż rzecznik praw obywatelskich poważnie potraktował obowiązek wynikający z art. 212 konstytucji, zobowiązującego go do corocznego informowania Sejmu i Senatu o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Art. 80 oraz art. 208 konstytucji regulują kompetencje rzecznika w tym zakresie, a także dają uprawnienia każdemu obywatelowi do wystąpienia z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej, natomiast rzecznika praw obywatelskich sytuują na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.

    Czy rzecznik praw obywatelskich w 2006 r. prawidłowo realizował te zadania? Jak wynika z druku nr 1882, Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka na posiedzeniu w dniu 27 czerwca 2007 r. zarekomendowała Wysokiej Izbie pozytywne rozpatrzenie informacji o działalności rzecznika. Stanowisko klubu Platformy Obywatelskiej jest zbieżne, ponieważ w naszym przekonaniu rzecznik realizował swoje konstytucyjne prawa i obowiązki. Rzecznik praw obywatelskich oprócz rozpatrywania napływających skarg obywateli może podejmować czynności z własnej inicjatywy, a także na wniosek rzecznika praw dziecka. W tym roku tych skarg wpłynęło około 50 tys. Niezwykle istotne jest także uprawnienie do występowania z wnioskiem o uznanie ustawy za niezgodną z konstytucją. Z informacji wynika, że takich wniosków w roku 2006 rzecznik przygotował 15 i w 27 przypadkach przystąpił do skarg konstytucyjnych do Trybunału Konstytucyjnego.

    Rzecznik praw obywatelskich w swoim wystąpieniu poinformował, iż w roku 2006, tak samo, jak w latach ubiegłych, wystąpiło szereg naruszeń prawa oraz problemów społecznych wymagających interwencji. Wśród wskazywanych problemów na szczególną w przekonaniu naszego klubu uwagę zasługują między innymi:

    W dziedzinie legislacji - inflacja w tworzeniu prawa, co przejawia się w uchwalaniu zbyt dużej liczby aktów prawnych. Według rzecznika trzeba stworzyć nową instytucję, która będzie zajmować się jakością i poprawnością nowych aktów legislacyjnych. Nasz klub popiera to stanowisko, ale żadne nowe instrumenty nie spowodują tu gruntownej zmiany, jeśli w Sejmie pomimo obowiązujących regulaminów nie przestrzega się tych zasad - jeśli nawarstwia się problem tworzenia prawa ad hoc i jeśli nieprzestrzegane są przepisy o tym, że do ustawy powinny być załączone akty wykonawcze. Przepisy są, ale należałoby ich przestrzegać, od rządu po parlament, współpracując ze środowiskami prawniczymi i społecznymi zainteresowanymi daną materią. Tu posłużę się przykładem. Nie dalej jak w dniu wczorajszym w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka pracowaliśmy nad projektem rządowym nowelizacji ustawy o notariacie. Kolejny, także rządowy projekt nowelizacji tej samej ustawy jest procedowany w komisji ˝Solidarne Państwo˝. Czy tak powinna wyglądać prawidłowa legislacja? A Kodeks karny? Przecież jest komisja do spraw zmian w kodyfikacjach, profesjonalna i merytoryczna, natomiast Kodeks karny zmienia komisja ˝Solidarne Państwo˝, gdzie jest trzech prawników.

    W dziedzinie funkcjonowania administracji publicznej - przewlekłość i zawiłość postępowań administracyjnych. Rzecznik wskazał na konieczność stworzenia systemu pomocy prawnej dla obywateli, których nie stać na opłacenie usług świadczonych przez pełnomocników. Tego typu pomoc powinna być formą pomocy społecznej.

    W dziedzinie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości - przewlekłość działania sądów, a także przewlekłość postępowania przygotowawczego oraz patologia w wykonywaniu kar pozbawienia wolności, a także przedłużanie tymczasowego aresztowania. Dzisiaj mieliśmy tutaj debatę w tym zakresie. Ministerstwo Sprawiedliwości nie widzi tego problemu, rzecznik widzi. Tu rzecznik wskazał na stale rosnącą liczbę skarg kierowanych przez polskich obywateli do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Na 51 rozpoznanych skarg bezzasadnych było jedynie 12, dlatego w tej materii należy podjąć działania mające na celu wyeliminowanie możliwości występowania tego typu naruszeń. Zdaniem rzecznika istnieje pilna potrzeba podjęcia lub kontynuowania prac legislacyjnych w celu dostosowania istniejących instytucji i rozwiązań prawa karnego do wymogów prawa międzynarodowego ratyfikowanego przez Polskę i wykonania zaleceń Komitetu Praw Człowieka sformułowanych pod adresem rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Rzecznik zwraca uwagę także na potrzebę daleko idących zmian w sposobie wykonywania kary pozbawienia wolności, resocjalizację, na przeludnienie zakładów karnych i aresztów śledczych oraz zmniejszenie liczby osób, które z różnych przyczyn nie odbywają kary pozbawienia wolności. Tu wskazuje na potrzebę wprowadzenia do katalogu kar nowych instrumentów. W tym miejscu warto zwrócić także uwagę na bolączkę polskich przedsiębiorców - na przewlekłość postępowań w sprawach gospodarczych, rejestrowych i egzekucyjnych. Są to doprawdy postępowania jedne z najdłuższych w Europie Środkowej. Może to spowodować nieodwracalne skutki, a także wielokrotnie zniechęcić przedsiębiorców do prowadzenia działalności gospodarczej. Na uznanie zasługują także działania rzecznika w zakresie prawa podatkowego. Wielokrotne interwencje w sprawie podatku dochodowego, podatku VAT, akcyzy czy podatku od spadków i darowizn ukazują, że ciągle jeszcze prawo podatkowe jest skomplikowane, niezrozumiałe i sprawia wciąż problemy interpretacyjne. Pragnę podkreślić, że troską także Platformy Obywatelskiej jest uproszczenie systemu podatkowego i stąd szczególne uznanie dla rzecznika praw obywatelskich za działania podejmowane właśnie również w tym obszarze.

    W dziedzinie przestrzegania praw człowieka i obywatela - rzecznik wskazał na potrzebę pomocy mniejszościom narodowym i etnicznym, a także na problemy osób niepełnosprawnych. Zwrócił szczególną uwagę na problem przestrzegania konstytucyjnych uregulowań dotyczących ochrony rodziny. Rodzina na pewno zasługuje na większe zainteresowanie państwa niż dotychczas.

    Niezwykle istotną sprawą poruszaną w sprawozdaniu jest także poziom przestrzegania przez pracodawców przepisów prawa pracy. Wielokrotnie ocena rzecznika w tym obszarze była negatywna, wskazująca na uchylanie się części pracodawców od zapłaty za pracę już wykonaną. Świadczy to zdaniem rzecznika o braku elementarnego szacunku dla porządku prawnego i godności pracownika.

    Kolejne wnioski dotyczą oceny sytuacji w służbie zdrowia oraz systemu emerytalno-rentowego. Funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia rzecznik określa jako jedną z najbardziej dolegliwych bolączek społecznych i groźny symptom niemocy państwa w tej dziedzinie. Z badań, które są przytaczane, wynika, że zdecydowana większość Polaków jest niezadowolona z opieki zdrowotnej. Czas najwyższy, by wsłuchać się w te uwagi i ponowić apel do odpowiedzialnych za kształt opieki medycznej - o jej reformę. Jeśli chodzi o system emerytalno-rentowy, zdaniem rzecznika konieczne jest szybkie zakończenie prac nad brakującymi unormowaniami rangi ustawowej. Rzecznik wskazuje konieczne działania, a my mamy nadzieję na ich dostrzeżenie przez właściwe władze.

    W dziedzinie edukacji zwracają szczególną uwagę zaskarżone przez rzecznika przepisy rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie tzw. amnestii maturalnej. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego potwierdził ich niezgodność z ustawą o systemie oświaty i konstytucją. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że minister edukacji narodowej, stanowiąc rozporządzenia jako akty wykonawcze do ustaw, nie dysponuje pełną swobodą w określaniu, kto zdał egzamin maturalny. Zdaniem trybunału uzasadnieniem dla takiej regulacji nie może być konstytucyjna zasada powszechności dostępu do wykształcenia. Powszechność nie powinna być rozumiana w ten sposób, że każdy niezależnie od posiadanych umiejętności i wiedzy ma gwarantowany dostęp do każdego szczebla wykształcenia. Dostęp do wykształcenia nie jest równoznaczny z obowiązkiem zapewnienia każdemu zdania matury. Chodzi tu o równość szans, a nie o powszechny dostęp do efektów wykształcenia.

    W tym miejscu należałoby się zastanowić: Czy praca rzecznika praw obywatelskich jest należycie wykorzystywana, traktowana poważnie przez wszystkich? Wszyscy widzą zło, dostrzegają, że od wielu lat prawo jest stanowione nie tak, jak powinno - tylko poprawy w tym zakresie nie ma.

    Pozostałe wnioski rzecznika, dotyczące między innymi reformy edukacji, wolności słowa, mieszkalnictwa, w tym łamania praw członków spółdzielni mieszkaniowych, prawa socjalnego, prywatyzacji, służby wojskowej czy podwójnego opodatkowania (Dzwonek) obywateli przebywających za granicą, są to wnioski słuszne i powinny być przeanalizowane przez właściwe władze.

    Z uwagi na ogrom opracowania nie sposób w ciągu kilku minut wystąpienia przed Wysoką Izbą przedstawić więcej tych uwag. Stąd skupiłam się tylko na niektórych, zdaniem naszego klubu najważniejszych. Mam nadzieję, że przedstawiona informacja o działalności rzecznika stanie się obowiązkową lekturą wszystkich władz i organów oraz że wyciągną one właściwe wnioski, a przede wszystkim podejmą niezbędne działania.

    Kończąc wystąpienie, w imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska wnoszę, by Wysoka Izba przyjęła informację rzecznika praw obywatelskich o działalności w 2006 r. Dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia