4 kadencja, 30 posiedzenie, 3 dzień (27.09.2002)

21 punkt porządku dziennego:
Informacja o stanie lasów w 2000 i 2001 roku oraz informacja o realizacji w 2000 i 2001 roku ˝Krajowego programu zwiększania lesistości˝ wraz z ˝Raportem o stanie lasów w Polsce 2000˝ (druk nr 646) oraz stanowiskiem Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (druk nr 843).

Główny Inspektor Ochrony Środowiska Krzysztof Zaręba:

    Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Obowiązek opracowania i przedkładania Radzie Ministrów i Sejmowi informacji o stanie lasów oraz informacji o realizacji ˝Krajowego programu zwiększania lesistości˝ wynika z art. 52 ust. 2 ustawy o lasach. Informacje za rok 1999 były rozpatrywane i przyjęte przez sejmową Komisję Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. W roku ubiegłym Sejm z racji wyborów nie włączył do porządku obrad plenarnych tej informacji, w związku z tym w bieżącej informacji ujęliśmy dane za dwa lata, za lata 2000 i 2001.

    Do informacji tych załączono jako pomocniczy materiał informacyjny opracowany przez dyrektora generalnego Lasów Państwowych, ˝Raport o stanie lasów w Polsce 2000˝.

    W tych dwóch latach, 2000 i 2001, utrzymywał się obserwowany od 1994 r. korzystny trend w stanie lasów i zasobów leśnych. Powierzchnia lasów według Głównego Urzędu Statystycznego wzrosła o około 44 tys. ha i osiągnęła 8894 tys. ha, a lesistość na koniec 2001 r. wzrosła do 28,5%. Było to efektem zalesień zrealizowanych w ciągu dwóch lat na powierzchni 46,4 tys. ha. Różnica między danymi statystycznymi GUS a rzeczywistymi zalesieniami wynika z faktu, że nie wszystkie zalesione grunty są natychmiast automatycznie przekwalifikowywane na lasy w ewidencji gruntów, proces ten jest niestety troszkę rozciągnięty w czasie.

    Struktura własnościowa lasów w kraju w omawianym okresie nie uległa istotnym zmianom. Lasy publiczne stanowiły 82,8% powierzchni lasów, w tym lasy parków narodowych 2%. Własność prywatna w lasach stanowiła pozostałe 17,2%. Utrzymywał się wzrostowy trend w wielkości udziału gatunków liściastych w składzie gatunkowym drzewostanów oraz w przeciętnym wieku drzewostanów, który na koniec 2001 r. w Lasach Państwowych wynosił już 58 lat, a w lasach prywatnych lat 40. Również utrzymywał się wzrostowy trend w wielkości zasobów drzewnych na pniu. Zasoby polskich lasów w 2000 r. oszacowane zostały na ponad 1,7 mld m3 grubizny brutto, podczas gdy poziom wyjściowy w 1945 r. wynosił zaledwie 900 mln, czyli nastąpiło prawie podwojenie zasobów leśnych w okresie powojennym. Zasobność 1 ha Lasów Państwowych wynosi 215 m3, zaś lasów prywatnych niemal dwukrotnie mniej, bo 119 m3. Aktualne możliwości produkcyjne lasów w kraju, wyrażane w tzw. etacie cięć, szacowane są na około 26 mln m3 grubizny, zaś pozyskiwanie utrzymuje się na poziomie 25 mln m3. Jest to 50-60% faktycznego przyrostu masy drzewnej.

    Cele i zasady prowadzenia gospodarki leśnej określone w ustawie o lasach są uwzględniane w całości w dziesięcioletnich planach urządzenia lasu. Wszystkie lasy będące w zarządzie Lasów Państwowych posiadają aktualne plany urządzenia lasu, natomiast plany takie posiada tylko 2/3 lasów prywatnych. Brak planów w części lasów prywatnych wynika z możliwości finansowania ich opracowania z budżetu państwa, ponieważ te plany finansują budżety wojewodów.

    Ochrona lasów jest realizowana przede wszystkim przez bieżące likwidowanie zagrożeń dla ich trwałości ze strony czynników biotycznych i abiotycznych oraz działania profilaktyczne polegające na prognozowaniu zagrożeń i wzmacnianiu odporności biologicznej lasów. Zwalczanie szkodników owadzich w omawianym okresie utrzymywało się na poziomie zbliżonym do przeciętnego w ostatnich kilku latach. Prognozy występowania tych szkodników opracowane przez Instytut Badawczy Leśnictwa w 2002 r. nie sygnalizują wzrostu zagrożenia ponad poziom przeciętny. Odnotowana ilość pożarów w rozpatrywanych dwóch latach była zbliżona do średniej z ostatniego 10-lecia, przy czym wyraźnie spadła wielkość jednego pożaru, szczególnie w lasach państwowych. Podkreślenia wymaga, że działania ochronne przed organizmami szkodliwymi prowadzone są, zgodnie z art. 10 ustawy o lasach, przez Lasy Państwowe w lasach wszystkich form własności na koszt Lasów Państwowych. Stan zdrowotny lasów wyrażany ubytkiem aparatu asymilacyjnego w przeciągu dwóch omawianych lat średnio nie uległ zmianie w stosunku do 1999 r., choć w 2000 r. było nieznaczne wahanie in minus. W związku z warunkami pogodowymi charakteryzującymi się powiększoną przeciętną wilgotnością w 2001 r. znacznie wzrosło zagrożenie lasów przez patogeny grzybowe. W bieżącym roku po raz pierwszy dokonano wstępnej oceny realizacji przyjętej przez Radę Ministrów w 1997 r. polityki leśnej państwa. Realizację założeń tej polityki w lasach państwowych należy ocenić, według nas, pozytywnie. Jedynymi obszarami niedostatecznej realizacji założeń polityki leśnej są: poprawa relacji w sektorze leśno-drzewnym, chodzi o styk, o współpracę Lasów Państwowych przede wszystkim z przemysłem drzewnym, głównie tartacznym, oraz zbyt wolna realizacja pełnego monitorowania zmian w zasobach leśnych. Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasów z braku środków budżetowych na ten cel realizowana była etapowo od 1998 r. i całościowo zakończona dopiero w 2002 r.

    Znacznie gorzej przebiega realizacja celów polityki leśnej w lasach prywatnych głównie z powodu ich rozdrobnienia oraz braku aktualnie instrumentów ekonomicznych wspomagania tej gospodarki. Przedstawiona w rozdziale V materiałów podstawowych efektywność gospodarki leśnej w Lasach Państwowych jest wynikiem ogólnego pogorszenia efektywności gospodarki kraju, szczególnie w 2001 r., i dekoniunktury na rynku drzewnym w obu omawianych lasach. Miało też wpływ na ten stan pogorszenie współpracy z przemysłem drzewnym, głównie wspomnianym już przemysłem tartacznym. Niepokojący jest ok. 80-milionowy ujemny wynik finansowy działalności Lasów Państwowych za 2001 r., a więc za okres, kiedy lasami praktycznie zarządzała jeszcze poprzednia koalicja. Podstawowe przyczyny takiej sytuacji to: spadek sprzedaży drewna, wzrost należności przeterminowanych, zła kondycja przemysłu tartacznego i wynikająca z tego niemożliwość uzyskania przychodów w relacji ceny surowca drzewnego do możliwych do uzyskania na rynku krajowym cen tarcicy oraz zbyt wysokie wydatki na inwestycje i remonty, w tym na zakupy środków trwałych w 2001 r.

    Pozytywnie należy ocenić działania nowego kierownictwa Lasów Państwowych w celu poprawy współpracy z przemysłem drzewnym. W tym miejscu chciałbym jeszcze poinformować, że działania kierownictwa Lasów Państwowych zmierzają w kierunku poprawy sytuacji ekonomicznej drogą bezkredytową, tj. głównie drogą dyscyplinowania kosztów. Kierownictwo resortu stara się wesprzeć te działania, m.in. prowadzone są prace nad nowelizacją rozporządzenia ministra środowiska regulującego poziom płac w Lasach Państwowych. Chcę również poinformować, że aktualnie Lasy Państwowe są już jednostką gospodarczą posiadającą zysk wypracowany dodatni i sytuacja zmierza ku zdecydowanej poprawie. Przez dwa najbliższe lata konieczne będzie również ograniczenie wykonawstwa niektórych zabiegów hodowlanych, których odsunięcie w czasie nie pogorszy stanu lasów. Również konieczne będzie ograniczenie wydatków w dziale inwestycji i remontów oraz działalności administracyjnej.

    Na zakończenie pozwolę sobie zdecydowanie pozytywnie ocenić dotychczasową realizację ˝Krajowego programu zwiększania lesistości˝. Pierwszy etap realizacji tego programu w latach 1995-2000 wykonano w 111%. Poziom realizacji zalesień w 2001 r. był zbliżony do założonego w drugim etapie realizacji programu obejmującego 24 tys. ha zalesień rocznie. W związku z rozpoczęciem realizacji w 2002 r. ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia można mieć nadzieję na realizację zalesień gruntów prywatnych również zgodnie z założeniami. Warunkiem pełnej realizacji drugiego etapu ˝Krajowego programu zwiększania lesistości˝ w najbliższych latach na gruntach państwowych jest utrzymanie w kolejnych ustawach budżetowych dotacji dla Lasów Państwowych na ten cel na poziomie co najmniej równym dotacji przyznanej w 2001 r., tj. w wysokości, jak na sprawy budżetowe bardzo niewielkiej, wręcz symbolicznej, ok. 35 mln zł. Dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia