4 kadencja, 100 posiedzenie, 3 dzień (14.04.2005)

14 punkt porządku dziennego:
Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu Zdzisław Hensel:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Chciałbym na wstępie podkreślić, że zadanie udzielania pomocy materialnej uczniom nie jest zadaniem nowym. Do 31 grudnia 2004 r. było ono realizowane na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów, w którym określono szczegółowe zasady korzystania przez uczniów z pomocy materialnej. Chcę jednocześnie powiedzieć, że zakres realizacji tego zadania był niewielki. W ostatnich dwóch latach według naszych informacji samorządy przeznaczały rocznie na ten cel kwotę około 10 mln zł.

    Ustawą z dnia 16 grudnia ub. r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych został wprowadzony nowy model pomocy materialnej dla uczniów. Zgodnie z art. 90p ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty udzielanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów stanowi zadanie własne gminy, na realizację którego gmina otrzymuje dofinansowanie. Przepisy ustawy nie zobowiązują gmin do przeznaczania na ten cel środków własnych, lecz do przygotowania gminnych regulaminów przyznawania pomocy materialnej dla uczniów finansowanej z budżetu państwa. Jednocześnie art. 90r ust. 1 mówi o dofinansowaniu, a nie o finansowaniu, ponieważ gmina zarówno w formie bezpośredniego zasilania systemu stypendialnego, jak i w formie realizacji lokalnego programu wyrównywania szans może przeznaczyć na ten cel środki własne. Ewentualną decyzję w tej sprawie podejmuje rada gminy.

    Zgodnie z art. 90e pkt 2 ustawy o systemie oświaty środki na realizację stypendiów zostały zagwarantowane w ustawie budżetowej na bieżący rok w rezerwie celowej nr 55: Narodowy Program Stypendialny. W dniu 22 grudnia ub. r. ustawa budżetowa na bieżący rok została podpisana, a Sejm zatwierdził kwotę 242 500 tys. zł na realizację programu stypendialnego. Zatem minister edukacji narodowej i sportu, mimo wcześniej przedstawianych szacunków dotyczących skutków finansowych oraz zasięgu nowelizacji cytowanej ustawy, może przeznaczyć na ten cel jedynie wyżej wymienione środki.

    Kwota dotacji celowej dla poszczególnych gmin została wyliczona zgodnie z algorytmem zamieszczonym w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 22 lutego br. w sprawie terminów przekazywania dotacji celowej gminom na dofinansowanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym oraz sposobu ustalania wysokości tej dotacji. Dane, na podstawie których dokonano wyliczenia dotacji dla gmin, pochodzą ze źródeł Ministerstwa Finansów, Głównego Urzędu Statystycznego oraz odpowiednich departamentów urzędów wojewódzkich. Dane dotyczą oczywiście roku 2004. Z bieżących kontaktów z gminami wynika, że podział środków został przeprowadzony precyzyjnie; problem stanowi ich wysokość dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Instrumentem umożliwiającym skuteczne udzielanie pomocy edukacyjnej uczniom najbardziej potrzebującym takiego wsparcia w danym środowisku lokalnym jest gminny regulamin udzielania pomocy materialnej. Regulamin przygotowany przez gminę powinien w swej konstrukcji uwzględniać elastyczne mechanizmy udzielania pomocy edukacyjnej dla uczniów, które zapisane zostały w ustawie o systemie oświaty, a tym samym umożliwić optymalne wykorzystanie środków finansowych przeznaczonych w budżecie państwa na ten cel.

    Jednym z tych mechanizmów jest wysokość kwoty uprawniającej do ubiegania się o pomoc edukacyjną. Nie jest uzasadnione traktowanie pojęć ˝uprawniony do ubiegania się o pomoc˝ i ˝uprawniony do otrzymania pomocy˝ jako tożsamych.

    Następnym jest wartość pomocy, trzecim zaś czas trwania tej pomocy, na jaką można przyznawać zasiłki - trwa on od jednego miesiąca do dziesięciu miesięcy w przypadku uczniów lub od jednego miesiąca do dziewięciu miesięcy w przypadku słuchaczy kolegiów.

    Kolejnym mechanizmem jest możliwość zróżnicowania częstotliwości udzielania pomocy. Może ona być realizowana w okresach innych niż miesięczne lub jednorazowo, w zależności od rzeczywistych potrzeb edukacyjnych ucznia.

    Dalszy mechanizm to przestrzeganie celowego i edukacyjnego charakteru stypendiów szkolnych przeznaczonych wyłącznie na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych uczniów. Stypendium szkolne nie może zostać przeznaczone na wsparcie materialne rodzin znajdujących się w ciężkiej sytuacji, ale na pomoc uczniowi w dostępie do edukacji, wyrównywanie jego szans edukacyjnych.

    Również zasada udzielania stypendiów i zasiłków szkolnych w formie przedmiotowej ma na celu umożliwienie gminie elastycznego i optymalnego wykorzystania przyznanych środków finansowych.

    Opracowany przez gminę regulamin udzielania pomocy materialnej uczniom pozwala wykorzystać wszystkie wyżej wymienione mechanizmy, dając możliwość wdrożenia najkorzystniejszych z punktu widzenia uczniów i gmin form wykorzystania dotacji.

    Mam nadzieję, że przedstawione wyjaśnienia dokładnie ukazują zmiany wprowadzone w ustawie o systemie oświaty w zakresie udzielania pomocy materialnej dla uczniów oraz mechanizmy, którymi powinny się posługiwać jednostki samorządu terytorialnego, aby ta pomoc trafiała do najbardziej potrzebujących. Dziękuję bardzo.

Przebieg posiedzenia