4 kadencja, 63 posiedzenie, 4 dzień (12.12.2003)

34 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Europejskiej oraz Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym i poselskim projektach ustaw o wyborze członków Parlamentu Europejskiego (druki nr 1785, 1968 i 2243).

Poseł Jan Sztwiertnia:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Pracy mam zaszczyt przedstawić stanowisko do sprawozdania Komisji Europejskiej i Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym i poselskim projektach ustaw o wyborze członków Parlamentu Europejskiego (druki sejmowe nr 1785, 1968 i 2243).

    Przedstawiony przez połączone komisje projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego, powstały w oparciu o projekty ustaw rządowy i poselski, określa zasady i tryb prowadzenia w Rzeczypospolitej Polskiej wyborów do Parlamentu Europejskiego, a także warunki wykonywania mandatu posła do Parlamentu Europejskiego. W czerwcu 2004 r. w wyborach powszechnych ponad 300 mln uprawnionych obywateli z 25 państw członkowskich Unii Europejskiej będzie wybierać swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. Traktat z Nicei przewiduje, że Parlament Europejski, po poszerzeniu Unii Europejskiej, będzie liczył 732 członków. Parlament Europejski, obok Rady Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jest jedną z najważniejszych instytucji Unii Europejskiej. Uprawnienia Parlamentu Europejskiego, co prawda, nie odpowiadają w pełni uprawnieniom parlamentów narodowych, jednak są one ważne ze względów na wzrastającą demokratyzację procesów integracji w Europie. Parlament Europejski ma uprawnienia kontrolne odnoszące się do prac Komisji Europejskiej i Rady Unii Europejskiej. Uprawnienia legislacyjne sprowadzają się w zasadzie do funkcji doradczej oraz możliwości sprzeciwu w niektórych przypadkach przyjęcia aktu prawnego. W zakresie uprawnień budżetowych parlament przyjmuje lub odrzuca projekt budżetu oraz zatwierdza część wydatków nieobligatoryjnych. W zakresie uprawnień stanowiących parlament mianuje rzecznika praw obywatelskich oraz wyraża zgodę na przyjęcie nowych członków.

    Najbliższe wybory do Parlamentu Europejskiego będą miały dla naszych obywateli szczególne znaczenie, gdyż po raz pierwszy będziemy wybierali naszych przedstawicieli do organów Unii Europejskiej. W czerwcu 2004 r. wybierać będziemy 54 posłów, tyle samo, co Hiszpania, a więc będziemy w szóstce krajów o najliczniejszej reprezentacji w Parlamencie Europejskim. Aby jednak mieć istotny wpływ na pracę Parlamentu Europejskiego, winniśmy wybrać obywateli, którzy nie tylko, obok interesów Wspólnoty, będą widzieli interes Polski, ale będą umieli we frakcjach partyjnych właściwie współdziałać w kierunku osiągnięcia zamierzonych celów. W wystąpieniu ograniczonym limitem czasu nie zdołam szczegółowo omówić ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego, byłoby to zresztą niecelowe, gdyż uczynił to poseł sprawozdawca. Stąd chciałbym zwrócić uwagę na istotne uregulowania prawne.

    Projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (druk nr 2243) powstał, jak już wspomniałem, z projektów rządowego i poselskiego. Spełnia zasady wyboru do Parlamentu Europejskiego określone w akcie z 1976 r. w sprawie wyborów członków Parlamentu Europejskiego w bezpośrednich i powszechnych wyborach, ustanowione decyzją Rady z 20 września 1976 r. znowelizowaną decyzją Rady Unii Europejskiej z 25 czerwca 2002 r.

    Ustanowione zasady we wspomnianym akcie z 1976 r., z późniejszymi zmianami, bezwzględnie obowiązują państwa członkowskie w zakresie: 1) powszechności i bezpośredniości wyborów; 2) tajności głosowania w wolnych wyborach; 3) wyboru na zasadzie proporcjonalności; 4) niełączenia mandatu członka Parlamentu Europejskiego z mandatem parlamentu krajowego w państwie członkowskim. Państwa członkowskie mają swobodę decyzji w sprawach tworzenia okręgów wyborczych, z tym że zostanie jednak zachowana zasada proporcjonalności.

    Podział na okręgi wyborcze budził najwięcej emocji. W czasie prac w połączonych komisjach zmniejszono liczbę okręgów, z 13 okręgów proponowanych przez projekt rządowy do okręgów 11, przyjmując również zasadę niepodzielności województwa. Podział na 11 okręgów ma znaczenie z punktu prowadzenia kampanii wyborczej, techniki głosowania i wyboru konkretnych ludzi. Natomiast z punktu widzenia podziału mandatów na poszczególne komitety wyborcze Polska stanowi jeden okręg wyborczy. Podział mandatów między komitety wyborcze, które przekroczyły próg 5%, następuje metodą d'Hondta w stosunku do liczby głosów uzyskanych łącznie w całym kraju. Następnie są one dzielone na poszczególne okręgi wyborcze dla poszczególnych komitetów w oparciu o uzyskaną liczbę głosów w okręgu metodą Hare-Niemeyera, a więc metodą proporcjonalną. Mandaty przyznaje się kandydatom, którzy na liście okręgowej danego komitetu wyborczego otrzymali największą liczbę głosów. Taki system daje szanse, że każdy rejon będzie reprezentowany, natomiast liczba uzyskanych mandatów dla poszczególnych komitetów będzie zależała wprost od uzyskanego poparcia wyborców w okręgu. Takie rozwiązanie jest przez nasz klub akceptowane, gdyż pozwala głosować na listę regionalną; lista krajowa ogólnopolska źle się kojarzy naszym obywatelom. System ten powinien również wpłynąć na zwiększenie frekwencji wyborczej. Nie bez znaczenia jest również prowadzenie kampanii wyborczej, techniki głosowania na znanych, konkretnych działaczy.

    Posłów do Parlamentu Europejskiego wybieramy w wolnych, powszechnych wyborach na okres 5 lat. Parlamentarzyści, posłowie Parlamentu Europejskiego, są przedstawicielami społeczności Unii Europejskiej, wykonują mandat wolny, a więc nie są związani instrukcjami wyborców i nie mogą być odwoływani. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje nie tylko obywatelom polskim, lecz również obywatelom innych państw członkowskich Unii Europejskiej, którzy zamieszkują na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Bierne prawo wyborcze, czyli wyboru do parlamentu, mają również obywatele państw Unii Europejskiej, którzy zamieszkują co najmniej 5 lat na terenie Polski i oczywiście ukończyli 21 lat. Takie rozwiązanie prawne jest zgodne z prawem Unii Europejskiej, tj. z dyrektywą 93/109/WE. W celu realizacji tych rozwiązań ustawa proponuje, oprócz istniejącego spisu wyborców obywateli polskich, wprowadzenie odrębnego spisu wyborców obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, zamieszkujących na stałe na terenie naszego kraju.

    W zakresie zgłaszania kandydatów na posłów przez partie polityczne w czasie prac nad projektami ustaw wprowadzono dodatkowo art. 47 - chodzi o możliwość zgłaszania kandydatów przez wyborców poprzez utworzone komitety wyborcze. Komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym jedną okręgową listę kandydatów, przy czym liczba kandydatów na liście nie może być mniejsza od 5 i większa od 10. Lista okręgowa powinna być poparta podpisami co najmniej 15 tys. wyborców stale zamieszkujących w okręgu wyborczym. Zwolniony z obowiązku uzyskania podpisów jest komitet wyborczy: 1) partii politycznej, która w ostatnich wyborach do Sejmu w skali kraju uzyskała co najmniej 5% ważnych głosów; 2) koalicji partii politycznych, które w ostatnich wyborach do Sejmu w skali kraju uzyskały 8% ważnych głosów; 3) partii politycznej, która uzyskała poparcie co najmniej 50 posłów na Sejm lub senatorów; 4) koalicji wyborczej partii politycznych, w której uczestniczy co najmniej jedna partia spełniająca przedstawione powyższe warunki.

    Projekt ustawy w zakresie przepisów dotyczących organów wyborczych, spisów wyborczych, zasad prowadzenia kampanii wyborczej oraz zasad prowadzenia wyborów i głosowania nawiązuje w swych rozwiązaniach do sprawdzonych w praktyce uregulowań prawnych zawartych w ustawie z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. W projekcie przyjęto, że wybory odbędą się w dzień wolny od pracy, którym będzie niedziela, co odpowiada naszej tradycji przeprowadzania wyborów.

    Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (druk nr 2243) spełnia nasze oczekiwania, powinien również sprawdzić się w praktyce. Zawarte w projekcie ustawy rozwiązania prawne są również zgodne z wymaganiami prawa Unii Europejskiej. Stąd Klub Parlamentarny Unii Pracy będzie głosował za jej uchwaleniem. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia