3 kadencja, 58 posiedzenie, 3 dzień (24.09.1999)

24 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskich projektów ustaw o:
1) zryczałtowanym zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego zużywanego w produkcji rolnej (druk nr 1264),
2) zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego zużywanego w produkcji rolnej (druk nr 1319).

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Jan Rudowski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko rządu wobec dwóch poselskich projektów, których istota sprowadza się do możliwości wprowadzenia zwrotu podatku akcyzowego związanego z zakupem oleju napędowego.

    Poselskie projekty ustawy o zryczałtowanym zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego zużywanego do produkcji rolnej zakładają zwrot podatku akcyzowego w wysokości równej iloczynowi kwoty podatku akcyzowego, ustalanego przez ministra finansów na podstawie obowiązujących przepisów, oraz współczynnika 75, ustalonego dla wyliczenia obowiązującej stawki zwrotu. Ustawy określają właściwy tryb zwrotu, procedurę, według której zwrot powinien następować.

    Rząd przeprowadził analizę skutków budżetowych i przedstawił je w swym stanowisku. Według wyliczeń, przy uwzględnieniu ceny paliwa i wysokości akcyzy, obowiązującej od dnia 1 września, wynoszą one 558,5 mln zł na rok 2000 i 1117 mln zł na rok 2001. Te skutki uwzględniają wysokość akcyzy na dzień 1 września. Różnice w wyliczeniach mogą być wynikiem m.in. uwzględniania niższych akcyz. Te skutki odpowiadają aktualnie ukształtowanemu poziomowi obciążenia podatkowego, uwzględniają aktualny areał użytków rolnych, bo w projektach nie ma mowy o wyłączeniach, jeżeli grunty użytkowane są w celach rolniczych, według ewidencji, i w związku z tym opłacany jest podatek rolny, nawet jeżeli, jak tu stwierdzano, faktycznie byłyby gruntami odłogowanymi. To znaczy uwzględniają pełen areał użytków rolnych i odpowiedni poziom akcyzy - i stąd takie właśnie skutki, które w ocenie rządu są skutkami ustalonymi prawidłowo.

    Wysoka Izbo! Ze względu na zaproponowaną procedurę dokonywania wypłat wprowadzenie tego rozwiązania z jednej strony wiąże się z wieloma biurokratycznymi obowiązkami, które nałożone byłyby zarówno na organy gminy, jak i na uprawnionych do otrzymania zwrotu rolników, a z drugiej strony wiąże się z dodatkowymi kosztami. Obowiązek wydania około 1800 tys. decyzji na pewno takie koszty za sobą pociągnie. Jednocześnie rząd zwraca uwagę na to, iż rozwiązanie tego typu tak naprawdę jest kierowaniem dotacji dla rolnictwa, związanej tylko i wyłącznie poprzez nazwę ze zryczałtowanym zwrot akcyzy zawartej w cenie paliwa. To rozwiązanie było przedmiotem szczegółowego badania przez Najwyższą Izbę Kontroli. Odpowiedni raport był również przedmiotem dyskusji również w roku poprzednim w trakcie prac połączonych komisji. Można się zgodzić się, że te wypłaty często trafiały do rolników bez zbadania faktycznej sytuacji i dochodziło do nadużyć w dokonywaniu wypłat. To niebezpieczeństwo istnieje i obecnie. Najwyższa Izba Kontroli również wówczas oceniała, iż to rozwiązanie nie jest rozwiązaniem efektywnym, bo nie przynosi zamierzonych skutków, poza dokonywaniem wypłat, które ani nie rekompensowały podwyższonych kosztów wielu osobom prowadzącym działalność rolniczą, ani też w sposób istotny nie wpływały na poprawę struktury gospodarstw rolnych.

    Wysoka Izbo! Proponowany w projekcie ustawy zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego stanowi faktycznie dotację dla rolnictwa. Jeśli chodzi o odwołanie do rozwiązań, które obowiązują w krajach Unii Europejskiej, to rząd w swoim stanowisku nie ukrywa, że w krajach Unii Europejskiej dopuszczalne i możliwe są rozwiązania, które wiążą akcyzę z używaniem oleju napędowego przez rolników. Rząd informuje Wysoką Izbę, iż są możliwe dwa rozwiązania stosowane i dopuszczalne zgodnie z prawem Unii Europejskiej: system sprzedaży tzw. paliwa rolniczego i system czeków paliwowych. Te dwa rozwiązania stosowane są w różnych krajach Unii Europejskiej, czeki paliwowe - w Hiszpanii, natomiast paliwo rolnicze - we Francji, Włoszech, Holandii i Wielkiej Brytanii. Stosowane rozwiązania w zakresie paliw rolniczych wiążą się jednocześnie z obowiązkiem wprowadzenia zabezpieczeń, które chronią przed nadużyciami w obrocie paliwem rolniczym. W tych zabezpieczeniach chodzi o to, aby paliwo dało się łatwo odróżnić, czyli odróżnienie poprzez barwę, dodatkowo wprowadza się znacznik chemiczny, następnie paliwo z niższą akcyzą, bo stosuje się maksymalnie do 30% obniżki w akcyzie, i trzeci poziom zabezpieczeń to brak możliwości nabywania paliwa bezpośrednio w sieciach sprzedaży detalicznej, dostarcza się paliwo do zbiorników instalowanych w gospodarstwach rolnych. Te zabezpieczenia - mimo że są kosztowne - były wprowadzane nie po to, by utrudnić obrót tym paliwem, ale po to, by nie dochodziło do nadużyć. Jeżeli znana jest Wysokiej Izbie sytuacja w zakresie obrotu olejami opałowymi, to sądzę, że tego wątku nie należy dalej rozwijać. Wprowadzenie na polski rynek paliwa z niższą akcyzą, bez odpowiednich zabezpieczeń skarbowo-celnych, mogłoby doprowadzić do tego, iż - obecnie sprzedaje się ok. 6 mln ton paliwa, oleju napędowego, z czego tylko 1/3 trafia do produkcji rolniczej - okazałoby się, że większość oleju napędowego zużywana jest w produkcji rolniczej. Tak było z olejem opałowym, niezależnie od stwierdzeń, które padały na tej sali, że również rolnicy stosowali do napędzania swoich maszyn olej opałowy; a więc taki proceder ze względu na stosowane obniżki byłby możliwy. Wprowadzenie zatem każdego z tych rozwiązań jest dopuszczalne, zgodne z prawem Unii Europejskiej, natomiast wymaga to odpowiedniego przygotowania i takiego wprowadzenia, by nie stało się źródłem nadużyć prowadzących do istotnych ubytków dochodów budżetowych. Rząd w swoim stanowisku zwraca również uwagę na to, że te rozwiązania powiązane są z cenami obecnie stosowanymi w obrocie paliwami w krajach Unii Europejskiej. To stwierdzenie jest o tyle istotne, że dyrektywy Rady Unii Europejskiej należy analizować w pełnym ich brzmieniu; określają one minimalny poziom akcyzy w wypadku paliw i tu odstępstwa, jeśli chodzi o zastosowanie odmiennych rozwiązań w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, są niemożliwe. Czyli ustalenie minimalnego poziomu, a następnie możliwość wprowadzenia preferencji zgodnych z tymi dyrektywami i dopuszczanych przez nie. Tak więc porównywanie tych cen, porównywanie poziomu obciążeń akcyzą jest niezwykle istotne, ważne. Z tego porównania, które rząd przeprowadził według aktualnych danych zebranych w trakcie przygotowywania stanowiska, wynika, że ceny paliw, w tym głównie oleju napędowego, w Polsce są obecnie niższe niż w krajach Unii Europejskiej. Tak więc porównywanie istniejących systemów w krajach Unii Europejskiej w zakresie paliw rolniczych w oderwaniu od aktualnie obowiązujących cen i kwot akcyzy składających się na tę cenę jest działaniem tylko częściowym. Trzeba porównywać te okoliczności w całości.

    Kolejne uwagi odnoszące się do projektów związane są ze wskazywaniem na obecne rozwiązania prawno-podatkowe odnoszące się do rolnictwa. Nie można pomijać faktu, iż w krajach Unii Europejskiej istnieje inny system nakładania ciężarów podatkowych niż w Polsce w zakresie działalności rolniczej. Ten inny system wyraźnie wskazuje, iż obciążenia podatkowe mają tam nie tylko inny kształt prawnopodatkowy, ale również wiążą się z innymi ciężarami podatkowymi. W warunkach polskich obciążeniem kierowanym bezpośrednio do rolników, adresowanym w prosty sposób, jest obciążenie w formie podatku rolnego, czyli związanie tego podatku z powierzchnią, areałem przeliczeniowym gruntów w gospodarstwie rolnym. Sposób nakładania tego podatku, sposób wyliczenia stawki w sposób oczywisty wiąże się z ceną jednego kwintala żyta. Tak ten podatek jest skonstruowany. Jeżeli nastąpi przeliczenie według mechanizmu istniejącego w tej ustawie, zgodnie z obowiązującym prawem, to oczywiście jako jeden z ważnych czynników wyliczenia stawki podatku rolnego cena kwintala żyta ma wpływ na ostateczne ukształtowanie ciężarów podatkowych. To wyliczenie prowadzi do wniosku, że ciężary związane z podatkiem rolnym nie należą do ciężarów wysokich. Jednocześnie w poprzednim punkcie porządku była możliwość zaprezentowania, że przejście chociażby na podatek od nieruchomości w aktualnym kształcie i porównanie tych dwóch danin podatkowych pokazuje, jak wyraźna to jest różnica i do jakich dysproporcji dochodzi w zakresie obciążeń.

    Kształtowanie tych obciążeń odbywa się jednocześnie w oderwaniu od sytuacji dochodowej gospodarstw rolnych. To obciążenie uwzględnia wyłącznie areał, korygowany następnie stosownie do liczby hektarów przeliczeniowych gospodarstwa rolnego - niezależnie od tego, jaki rodzaj upraw jest prowadzony, jaka jest dochodowość gospodarstwa rolnego. Tego typu rozwiązania należy uznać za rozwiązania nieodpowiednie w kontekście wprowadzania nowoczesnego modelu zarządzania w gospodarce rolnej. Na pewno muszą one ulegać zmianie. Stąd też rząd proponuje kompleksowe spojrzenie na rozwiązania między innymi w zakresie podatków odnoszących się do działalności rolniczej.

    Wysoka Izbo! Nie można nie zauważyć również tego, że rząd przekazał Wysokiej Izbie propozycję wprowadzenia podatku od towarów i usług w zakresie działalności rolniczej. Komentarze do tych rozwiązań i ich krytyka zmierzają do wykazania, iż są to rozwiązania nieodpowiadające aktualnej strukturze polskiego rolnictwa. Wydaje mi się, że w trakcie dyskusji w Komisji Finansów Publicznych będzie możliwość wykazania, iż te trudne rozwiązania poprzedzone były jednak szczegółową analizą i badaniem możliwości ich wprowadzenia w działalności rolniczej. Wysoka Izba była zapoznawana z przygotowaniami rządu do wprowadzenia tego systemu i w trakcie debaty w komisji rolnictwa wstępny projekt wprowadzenia tego typu rozwiązania uzyskiwał aprobatę. Najistotniejszym, pomijanym często w tych dyskusjach rozwiązaniem jest to, iż w pierwszej kolejności wprowadzany jest zryczałtowany zwrot podatku bez podwyższania podatku od towarów i usług na środki produkcji rolnej. To jest o tyle istotne, iż w pierwszej kolejności rolnicy zachęcani są do przystępowania do systemu, który umożliwia im odzyskiwanie VAT zawartego w środkach produkcji rolnej, w tym głównie w paliwach i energii, ale jednocześnie przyzwyczaja do uczestniczenia w pewnych mechanizmach rozliczeń. Rząd nie wyklucza wprowadzenia tak zwanych zasad ogólnych w podatku od towarów i usług. Tu mogę złożyć deklarację, że rząd jest otwarty na dyskusję w Komisji Finansów Publicznych na temat uzupełnienia rozwiązań w tym zakresie. A więc to zryczałtowane opodatkowanie było deklarowane jako najprostsze z możliwych do wprowadzenia w szybkim terminie. Natomiast jeżeli Wysoka Izba dojdzie do przekonania, że również część gospodarstw mogłaby być objęta tak zwanymi zasadami ogólnymi, to przy wprowadzeniu regulacji odpowiednich dla działalności rolniczej tego typu rozwiązanie należy uznać za dopuszczalne i możliwe.

    Wysoka Izbo! Przedstawione stanowisko rządu odnosi się do konkretnych propozycji i tak powinno być traktowane przez Wysoką Izbę. W tym stanowisku rząd, odwołując się do kompleksowych regulacji, poprzestaje na zaprezentowaniu tego, co już się wydarzyło, czyli przedstawia Wysokiej Izbie propozycje w zakresie podatku od towarów i usług. Natomiast prace nad kolejnymi rozwiązaniami trwają. Mogę powiedzieć, wyrażając stanowisko wobec przedstawionych dwóch propozycji, że są one w swej istocie zbieżne, różne są wyłącznie fazy prac nad nimi. Miałem okazję uczestniczyć w tych pracach i mogę powiedzieć, że projekt sygnowany przez posłów SLD, jest projektem wcześniejszym, dojrzalszym, jeśli chodzi o prace komisji, natomiast projekt grupy posłów PSL jest projektem późniejszym. Samo rozwiązanie jest jednak identyczne, czyli mechanizm jest ten sam.

    Rząd w roku poprzednim w trakcie prac nad tym rozwiązaniem nie aprobował tego rozwiązania jako tego, które wprowadzone doraźnie dla zrealizowania wypłaty pewnej kwoty, mogłoby na trwałe wejść do polskiego systemu, co nie sprzyjałoby sygnalizowanym tak potrzebnym zmianom na wsi.

    Mam nadzieję, że w toku dalszych prac będzie możliwość przedstawienia pełniejszych propozycji rządowych tylko i wyłącznie w tym zakresie, dotyczących zwrotu podatku związanego z zakupami oleju napędowego dla celów prowadzenia działalności rolniczej.

    Aktualnie nie jestem upoważniony do przedstawienia przygotowywanych prac. Myślę, że dopiero wyrażone przez Radę Ministrów stanowisko w tej sprawie upoważni mnie do zaprezentowania wyników tych przygotowań, które aktualnie są prowadzone. Dziękuję bardzo.

Przebieg posiedzenia