3 kadencja, 87 posiedzenie, 2 dzień (21.09.2000)

21 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskich i rządowego projektów ustaw o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (druki nr 1939, 1978 i 2111).

Poseł Stanisław Marian Grzonkowski:

    Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Przemawiając w imieniu Klubu Akcji Wyborczej Solidarność ,chciałbym przypomnieć na wstępie, że w lutym tego roku Sejm niemal jednogłośnie uchwalił ˝Polską deklarację w sprawie młodzieży i alkoholu˝, która została przygotowana z inicjatywy sejmowej Komisji Zdrowia oraz Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w odpowiedzi na apel młodzieży, zgromadzonej licznie w Sali Kolumnowej Sejmu w grudniu ubiegłego roku. Pragnę przypomnieć, że dokument ten stanowi zwieńczenie jednej z większych w Europie kampanii profilaktyczno-edukacyjnych prowadzonych w roku ubiegłym przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy współudziale ponad 10 tys. wolontariuszy i przedstawicieli samorządów gminnych. Uczestniczyło w niej aktywnie około pół miliona dzieci i młodzieży.

    Diagnoza zawarta we wstępie tej deklaracji jest bardzo trafna i zobowiązuje nas do działania: ˝Picie i upijanie się przez dzieci i młodzież jest jednym z największych problemów społecznych współczesnej Polski. Można i trzeba przeciwstawić się mu z całym zdecydowaniem. W drugiej połowie lat 90. nastąpił znaczny wzrost spożycia alkoholu przez polską młodzież. Jest ona poddawana przez biznes alkoholowy agresywnym, zaplanowanym i skutecznym oddziaływaniom promującym picie alkoholu. Pijaństwo i alkoholizm burzą życie rodzinne i prowadzą do licznych tragedii˝.

    Rzeka alkoholu wylewa się na polskie ulice i podwórka miast, miasteczek i wsi. Coraz młodsze dzieci i coraz częściej sięgają po alkohol bez skrępowania, przy tolerowaniu tego zjawiska przez dorosłych. Przypomnę zatem zobowiązanie przyjęte przez sejmową deklarację: My, posłowie na Sejm RP, u progu roku 2000 zobowiązujemy się sami oraz wzywamy wszystkich, którzy czują się odpowiedzialni za zdrowie i przyszłość młodego pokolenia Polaków, do postępowania zgodnie z przedstawionymi w tej deklaracji zasadami etycznymi i sposobami działania. Wszyscy dorośli mają obowiązek przeciwdziania sprzedaży i podawaniu napojów alkoholowych nieletnim oraz reklamowaniu i promocji picia alkoholu. Sejm ocenił jako wysoce naganny i szkodliwy społeczne udział osób publicznych, instytucji i mediów cieszących się popularnością wśród młodego pokolenia w komercyjnych akcjach reklamujących i promujących spożywanie alkoholu. Sejm wskazał także na podstawowe kierunki działania. Wskazuje się zatem na potrzebę skutecznego egzekwowania zakazu podawania i sprzedaży alkoholu nieletnim oraz reklamy napojów alkoholowych.

    Klub Parlamentarny Akcji Wyborczej Solidarność zdecydowanie popiera propozycje zmian legislacyjnych zawartych w projektach poselskich zgłoszonych przez posłów Akcji Wyborczej Solidarność, a reprezentowanych przez pana posła Andrzeja Wojtyłę, a w drugim projekcie poselskim - przez pana posła Orańca, w tym wypadku z pewnymi zastrzeżeniami, o których powiem za chwilę. Trzeci projekt, o którym dzisiaj dyskutujemy, zgłoszony przez rząd, także cieszy się poparciem naszego klubu.

    Panie i Panowie Posłowie! Jeśli w obecnym stanie prawnym nie można skutecznie przeciwdziałać niedozwolonej reklamie alkoholu, prawo należy poprawić. Takiego stanu rzeczy jak obecnie dłużej nie można tolerować. Polskie prawo nie może być dłużej lekceważone i traktowane z przymrużeniem oka przez obywateli, a zwłaszcza przez browary i innych producentów alkoholu.

    Projekt ustawy z druku nr 1978 wprowadza bezwzględny zakaz reklamowania napojów alkoholowych i słusznie zmierza do wyeliminowania praktyk omijania prawa, zwłaszcza przy reklamowaniu piwa. Reklama napojów alkoholowych, w tym również piwa, z punktu widzenia zdrowia publicznego, a także porządku publicznego, jest działaniem wysoce szkodliwym i ryzykownym. Nie jest to akceptowane przez polskie społeczeństwo. Z najnowszych badań naukowych z listopada ub. r. wynika jednoznacznie, że zdecydowana większość Polaków uważa, że reklama alkoholu, a przede wszystkim piwa, na wielkich plakatach ulicznych, w prasie, w filmie, a zwłaszcza w telewizji wpływa na zwiększenie spożycia piwa przez młodych ludzi. Większość Polaków jest niezadowolona z takiego stanu rzeczy i opowiada się za zakazaniem dotychczasowych praktyk obchodzenia istniejącego całkowitego zakazu reklamy napojów alkoholowych. Dalsze utrzymywanie tej sytuacji jest szkodliwe dla całego systemu prawnego w Polsce i wpływa na obniżenie wartości prawa w opinii obywateli. Podczas ubiegłorocznej kampanii edukacyjnej prowadzonej pod hasłem ˝Alkohol kradnie wolność˝, która była koordynowana przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i sejmową Komisję Zdrowia wielokrotnie podkreślano negatywny wpływ reklamy na wzory zachowania i postawy młodzieży. Potwierdzają to również badania prowadzone w innych krajach, o których mówił pan poseł Wojtyła, więc nie będę ich przytaczał. Warto także zwrócić uwagę na informacje zawarte we wszystkich dokumentach międzynarodowych zajmujących się zdrowiem, przede wszystkich dokumentach Światowej Organizacji Zdrowia, w których podkreśla się potrzebę współdziałania międzynarodowego w zakresie przeciwdziałania reklamie i kryptoreklamie napojów alkoholowych.

    Drugi projekt poselski, z druku nr 1939, wzbudza, jak wcześniej wspomniałem, istotne zastrzeżenia. Proponuje on poważną zmianę dotychczasowej strategii działania w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, a także zasad funkcjonowania wspomnianego powyżej modelu. Jednym z podstawowych instrumentów ograniczających spożycie alkoholu, rekomendowanych przez WHO, jest strategia ograniczania dostępności alkoholu. Autorzy wspomnianej nowelizacji postulują zmianę, proponując w zamian ustawowy postulat ograniczania spożycia alkoholu. Konsekwentnie do tego założenia proponują także zmianę zasad limitowania sprzedaży napojów alkoholowych. Zamiast dotychczasowego limitu sklepów prowadzących na terenie gminy sprzedaż napojów alkoholowych wnioskodawcy ustawy proponują limitowanie punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia na miejscu, np. w pubach, kawiarniach czy restauracjach. Wydaje się, że to rozwiązanie niestety może sprzyjać zwiększeniu liczby tych punktów, a tym samym zwiększeniu spożycia alkoholu i może prowadzić do czegoś przeciwnego, niż chcielibyśmy wszyscy osiągnąć, a chodzi o spadek spożycia, a tym samym ograniczenie skutków picia alkoholu i alkoholizmu.

    Należy także podkreślić, że wyniki badań prowadzonych w licznych krajach pokazują istotną zależność pomiędzy dostępem do alkoholu a wielkością jego konsumpcji. Prawie 3/4 Polaków przyznaje, że ostatnia sytuacja, w której pili alkohol, nie była związana z żadną specjalną okazją, a więc wynika z tego, że sięgamy po alkohol między innymi dlatego, że jest łatwo dostępny.

    Projektodawcy tej nowelizacji proponują jednocześnie rozszerzenie dotychczasowego zakazu spożywania napojów alkoholowych o miejsca mające charakter publiczny, takie jak ulice, parki i place. Postulat ten wydaje się jak najbardziej uzasadniony, chociaż należy przypomnieć, że i na gruncie obecnie obowiązującego prawa ten zakaz istnieje, lecz niestety nie jest przestrzegany; w kilkuset gminach w Polsce wprowadzono liczne ograniczenia i egzekwuje się ten przepis, natomiast nie jest on powszechnie stosowany. A więc wydaje się, że ta propozycja idzie w dobrym kierunku, trzeba nad tym szczegółowo podyskutować, zapoznać się z doświadczeniami samorządowymi, może rzeczywiście trzeba uściślić prawo, aby spożywanie alkoholu przez dzieci i młodzież na ulicach przestało być czymś normalnym.

    Wreszcie krytycznie chciałbym ocenić propozycję, która zmierza do zmiany finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, ale, jak usłyszałem, wnioskodawcy, których reprezentuje pan poseł Oraniec, wycofują się z tej propozycji, wobec tego nie będę jej oceniał.

    Panie i Panowie Posłowie! Realizowany obecnie w Polsce ˝Narodowy program zdrowia˝ wśród głównych zagrożeń zdrowia wymienia nadmierne spożycie alkoholu. Celem programu jest zmniejszenie spożycia alkoholu, a tym samym szkód spowodowanych alkoholem. Skutki picia alkoholu i alkoholizmu są w Polsce niestety nadal dramatyczne i wymagają szerokich skoordynowanych działań władz państwowych, samorządowych, służby zdrowia i Sejmu. Powinniśmy zatem stworzyć jak najlepsze warunki opanowania plagi alkoholizmu. W przekonaniu moim i mojego klubu służą temu projekty, nad którymi dzisiaj dyskutujemy. Dlatego wnoszę o skierowanie ich do dalszej pracy do trzech odpowiednich komisji sejmowych, które są odpowiedzialne za kontrolowanie tego zakresu legislacji - do Komisji Zdrowia, Komisji Rodziny i Komisji Samorządu Terytorialnego. Dziękuję bardzo za uwagę. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia