3 kadencja, 27 posiedzenie, 1 dzień (09.09.1998)

4 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o broni i amunicji (druk nr 479).

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Krzysztof Budnik:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Obowiązująca od ponad 37 lat ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. o broni, amunicji i materiałach wybuchowych, regulująca istotną problematykę legalnego dostępu do broni i amunicji, nie odpowiada obecnym uwarunkowaniom społecznym i gospodarczym. Jest w znacznym stopniu anachronicznym aktem prawnym. Proces demokratyzacji, gruntowne przemiany gospodarcze i wzrastający przy tym realnie poziom zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego stwarzają konieczność pilnego określenia nowych ustawowych zasad administracyjnej reglamentacji pozwoleń na broń i amunicję.

    Wychodząc naprzeciw istniejącym potrzebom, przygotowano prezentowany projekt nowej ustawy. Uwzględnia on szereg istotnych zmian obecnego stanu prawnego, które można podzielić na kilka grup tematycznych.

    Jedną z kluczowych zmian jest wprowadzenie klasyfikacji broni, zgodnie z art. 4 ust. 1 projektu. Określono 4 zasadnicze jej rodzaje podlegające przepisom ustawy, tj.: broń palną, miotacze gazu obezwładniającego, broń pneumatyczną oraz inne narzędzia i urządzenia uznane za przedmioty wymagające uzyskania zezwolenia ze względu na możliwość zagrożenia życia lub zdrowia.

    Powyższą klasyfikację wsparto prawnymi definicjami broni palnej i broni pneumatycznej. Jednym z najbardziej odbiegających od dotychczasowych rozwiązań jest wynikające z definicji określonej w art. 4 projektu klasyfikowanie broni gazowej w grupie broni palnej. Odbiega ono zasadniczo od dotychczasowego stanowiska doktryny kryminalistyki, jak też od stanowiska zajętego w tej kwestii przez Sąd Najwyższy. Próba jego wprowadzenia jest uwarunkowana praktycznie. Jest ona ściśle związana z upowszechnieniem broni gazowej, w znacznej części posiadanej bez wymaganego pozwolenia. Wbrew obiegowym opiniom, używanie tej broni może stwarzać realne zagrożenie życia lub zdrowia, zwłaszcza wskutek działania energii gazów prochowych, gwałtownie wydostających się z lufy podczas wystrzału.

    Istotnymi okolicznościami tworzącymi podstawy omawianego rozwiązania są także upowszechniające się przypadki przerabiania broni gazowej na broń palną, jak też stosowania do broni gazowej amunicji zawierającej ładunek drobnego śrutu. Niepokojąco wzrasta liczba przypadków posługiwania się omawianą bronią jako narzędziem przestępstwa.

    Dane uzyskane w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie wskazują, że w przypadkach rozboju broń gazowa jako narzędzie tego groźnego przestępstwa występuje statystycznie na drugim miejscu. Broń taka jest zazwyczaj łudząco podobna do typowej bojowej broni palnej, dlatego jej rozpoznanie, na przykład przez interweniującego policjanta, staje się praktycznie niemożliwe. Stwarza często sytuacje, w których policjant może użyć w odpowiedzi broni bojowej. Z powyższych względów użycie broni gazowej przeciwko policjantowi powinno być oceniane prawnie jako użycie broni palnej, ze wszelkimi wynikającymi z takiej sytuacji prawnymi konsekwencjami. Dotychczasowe uregulowania sprawiają, że broń gazowa, nie będąc klasyfikowana jako broń palna, może być oceniana w procesie karnym wyłącznie jako niebezpieczne narzędzie. Zdarzają się przy tym rozstrzygnięcia, gdy nawet taka jej ocena jest przez sąd odrzucana ze względów formalnych.

    Omawiana zmiana prawnych klasyfikacji broni gazowej wywoła oczywiście poważne konsekwencje. Na wyższym poziomie ulokowana zostanie penalizacja takich czynów, jak nielegalne posiadanie, wyrabianie, czy też zbywanie broni gazowej. Z dotychczasowych wykroczeń czyny te przekształcone zostaną w przestępstwa sankcjonowane karą pozbawienia wolności. Biorąc pod uwagę szereg aktualnie występujących negatywnych uwarunkowań, a zwłaszcza odczuwalny spadek poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego spowodowany głównie wzrostem przestępczości, wskazane skutki prawne wydają się możliwe do zaakceptowania i uzasadnione.

    Kolejną kluczową zmianą jest określenie, w jakim celu wydaje się pozwolenie na broń oraz jaka broń może być wykorzystywana do danego celu. W projekcie w art. 11 ust. 2 wyszczególniono cele, które uzasadniają wydanie pozwolenia na broń, takie jak np. ochrona osobista, cele łowieckie czy sportowe. Jednocześnie zobowiązano ministra właściwego do spraw wewnętrznych do określenia wchodzących w rachubę rodzajów broni odpowiadających poszczególnym celom, w związku z którymi pozwolenia będą wydawane. Tym samym stworzono podstawę do dalszej szczegółowej regulacji kwestii dysponowania różnymi rodzajami broni, czego nie precyzują we właściwy sposób dotychczasowe przepisy prawa.

    W prezentowanym projekcie określono także formy pozwoleń na broń oraz jednoznaczne przypadki warunkujące ich cofnięcie. Projekt wyraźnie określa w art. 13 ust. 1, że pozwolenie na broń jest decyzją administracyjną, wydawaną przez właściwy organ Policji. Jak stąd wynika, postępowanie administracyjne w przedmiocie uprawnienia do posiadania broni podlegałoby procedurze określonej w Kodeksie postępowania administracyjnego.

    Sama pozytywna decyzja określająca owo uprawnienie potwierdzona byłaby legitymacją posiadacza broni. W decyzji określone byłyby: cel, w jakim wydano pozwolenie (np. łowiectwo), rodzaj oraz liczba egzemplarzy broni.

    Projekt przewiduje swoisty rodzaj decyzji administracyjnej nie występujący w Kodeksie postępowania administracyjnego, tj. decyzję cofającą pozwolenie na broń. W określonych ustawowo przypadkach właściwy organ wyposażony zostałby w możliwość wydania takiej decyzji. Analogiczne rozwiązanie, konieczne z punktu widzenia ochrony interesu porządku publicznego, istnieje w obowiązującej aktualnie ustawie o broni, amunicji i materiałach wybuchowych. Projekt wprowadza obligatoryjne poddanie się egzaminowi teoretycznemu i praktycznemu przez osobę ubiegającą się o pozwolenie na broń. Wzorem innych krajów europejskich przewidziano obowiązek poddania się osoby zainteresowanej uzyskaniem pozwolenia na broń stosownemu egzaminowi, którego przedmiotem byłaby zarówno znajomość przepisów prawa dotyczących używania broni (np. dotyczących obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności), jak i praktyczna umiejętność posługiwania się bronią. Czynności egzaminacyjne wiążą się z konkretnymi kosztami, zaś skala zainteresowania bronią jest znaczna. W tej sytuacji nie jest możliwe obciążenie wspomnianymi kosztami organów Policji i w konsekwencji budżetu państwa. Dlatego proponuje się wprowadzenie stosownej odpłatności za egzaminy.

    Istotne zmiany dotyczą wykazu kategorii osób, które nie mogą posiadać pozwolenia na broń. Podwyższono z 18 do 21 lat dolną granicę wieku posiadacza pozwolenia. Podyktowane jest to koniecznością wzmocnienia pewności co do prawidłowego używania broni. Taka pewność dotyczy zwykle osób dysponujących już określonym życiowym doświadczeniem. Podobne motywy i ograniczenia odnoszą się np. do kwestii praw wyborczych czy też wykonywania odpowiedzialnych funkcji publicznych. Nie przewiduje się utrzymania dotychczasowego wyjątku określającego możliwość posiadania broni sportowej przez osoby małoletnie, które ukończyły 16 lat. Projekt wyklucza wydanie pozwolenia m.in. w przypadku osób chorych psychicznie lub o znacznie ograniczonej sprawności jesteśmy w stanie pogodzić się z Prokuratorią jako instytucję nawiązującą do przedwojennych tradycji Prokuratorii Generalnej RP. Natomiast, naszym zdaniem, wydatek na zespół ludzi - psychofizycznej, czego nie przewiduje dotychczasowa ustawa. Wyraźnie uzależniono wydanie pozwolenia od przedstawienia przez zainteresowaną osobę orzeczenia lekarsko-psychologicznego upoważnionego lekarza i psychologa. Osoby posiadające już pozwolenie obowiązane byłyby do przedstawiania takiego orzeczenia raz na 5 lat, natomiast raz na 3 lata orzeczenia przedstawiałyby osoby mające ukończone 65 lat życia. Minister właściwy do spraw zdrowia jest zobowiązany do określenia wykazu stanów chorobowych wykluczających możliwość wydania pozwolenia na broń. Powyższe unormowania pozwolą wykluczyć przypadki legalnego dostępu do broni osób, które ze względów zdrowotnych nie powinny bronią dysponować.

    Dość znaczne koszty uzyskania opinii lekarsko-psychologicznej, z wcześniej wskazanych przyczyn, powinien ponosić sam zainteresowany. Za takim rozwiązaniem przemawia dodatkowo fakt, że prawo do posiadania broni nie jest umieszczone wśród praw obywateli gwarantowanych przez konstytucję.

    Nabrzmiałym problemem pozostaje deponowanie broni. Wymaga on precyzyjnego unormowania z wielu względów, np. z powodu istniejącego obecnie braku odpowiednich techniczno-organizacyjnych oraz finansowych możliwości często długotrwałego przechowywania broni przez Policję. Projekt przewiduje określenie odpowiednich zasad deponowania broni i amunicji oraz stawek odpłatności za przechowywanie ich w depozycie. Kwestie te szczegółowo zostaną uregulowane w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wydanego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych. Przewidywane dalsze wzmożone zainteresowanie bronią, jak też planowana obligatoryjność egzaminów sprawdzających praktyczną umiejętność posługiwania się nią, skłoniły projektodawców do ujęcia w przedstawionym projekcie przepisów dotyczących urządzania i funkcjonowania strzelnic. Szczególną uwagę poświęcono kwestii zachowania wymogów bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska. Właściwość w tych sprawach włącznie z nadzorem powierzono wójtom oraz burmistrzom (prezydentom miast). Przepisy rozdziału dotyczącego strzelnic powstały w uzgodnieniu z kierownictwem Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego i oparte są na nowoczesnej doktrynie obowiązującej w omawianym zakresie w innych krajach europejskich.

    Projekt ustawy zawiera także kompleksowe unormowanie kwestii legalnego posiadania broni przez cudzoziemców. Ożywione międzynarodowe kontakty polityczne i gospodarcze, wzrastający ruch turystyczny, a także przedsięwzięcia sportowe i zainteresowanie cudzoziemców możliwością uprawiania w naszym kraju łowiectwa powodują konieczność odpowiedniego unormowania tych kwestii. Poświęcone temu są określone przepisy rozdziału 3, sformułowane w ścisłej współpracy z resortem spraw zagranicznych.

    Wśród nowych rozwiązań uwzględniono konieczność określenia przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw obrony narodowej oraz do spraw kultury w drodze rozporządzenia szczegółowych warunków i zasad przechowywania broni i amunicji w sposób bezpieczny, a także uniemożliwiający dostęp do nich osobom nieuprawnionym.

    Do zmian zalicza się również rezygnacja z administracyjnej reglamentacji dostępu do ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego. Odpowiada to standardom europejskim, a także powszechnym oczekiwaniom obywateli w sytuacji realnego wzrostu zagrożenia ich osobistego bezpieczeństwa. Przy łatwości dostępu do różnego rodzaju gazów obezwładniająco-łzawiących typu anti-dog takie rozwiązanie jest zdaniem Policji w pełni uzasadnione.

    Należy podkreślić, że w świetle przepisów prezentowanego projektu ustawy pozwolenie na broń ma charakter szczególnego uprawnienia wydanego na czas nieokreślony, z wyjątkiem pozwolenia na broń krótką, które wydawane jest na okres 5 lat. Jednocześnie rozszerzony zostanie krąg podmiotów mogących uzyskać świadectwo broni uprawniające do posiadania broni tzw. obiektowej, zgodnie z koncepcją przyjętą w niedawno uchwalonej ustawie o ochronie osób i mienia.

    Nowa ustawa zmierza do podniesienia dyscypliny w zakresie dysponowania bronią i amunicją. W dzisiejszych realiach wydaje się to całkowicie uzasadnione. Przewidziano zróżnicowanie prawne konsekwencji naruszania określonych przepisów ustawy oraz przepisów wydanych na jej podstawie. Są to konsekwencje zarówno natury karnej, w tym karno-administracyjnej, jak i natury administracyjnej, np. obligatoryjne lub fakultatywne cofnięcie pozwolenia w przypadkach rażącego naruszenia określonych zasad posiadania lub używania broni.

    Projekt zawiera przepis abolicyjny wyłączający, pod określonymi warunkami, odpowiedzialność karną za nielegalne posiadanie broni przed wejściem w życie prezentowanej ustawy. Przepis ten ma istotne znaczenie prewencyjne.

    Należy stwierdzić, iż wejście w życie ustawy nie powinno spowodować dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa. Wydatki związane z wprowadzeniem w życie ustawy, w szczególności związane z utworzeniem i prowadzeniem centralnego rejestru, o którym mowa w art. 28 ust. 2, a także z przeprowadzaniem egzaminów, o których mowa w art. 17, zostaną zrekompensowane budżetowi z opłat za te egzaminy. Również opłaty za badania lekarsko-psychologiczne osób ubiegających się o wydanie pozwolenia na broń byłyby, zgodnie z projektowanym art. 16 ust. 7, uiszczane przez te osoby.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rekomendując omówiony projekt ustawy, pragnę stwierdzić, iż do generalnych korzyści płynących z wprowadzenia tej ustawy należą: bardziej szczegółowe określenie rodzajów broni oraz ich przeznaczenia; określenie w sposób przejrzysty dla obywatela celu, dla którego wydawane jest pozwolenie na broń; uprawnienie organów Policji do kontroli wiedzy teoretycznej i praktycznej obywatela w zakresie posługiwania się bronią - wyeliminuje to w dużym stopniu osoby, które mają dobre przygotowanie praktyczne, a nie umieją posługiwać się bronią bądź też odczuwają stres związany z oddaniem strzału; wyeliminowanie osób, które ze względów zdrowotnych nie powinny posiadać broni; zmniejszenie obciążeń budżetu Policji wynikających z deponowania broni, z którym związane są np. wydatki na konserwację broni czy przygotowanie odpowiednich pomieszczeń; rozszerzenie kręgu podmiotów mogących posiadać broń na tzw. świadectwo - wyeliminuje to grupę osób czy podmiotów, które nie mogą uzyskać pozwolenia na świadectwo i z tego powodu posiadają broń indywidualną, np. w ramach fizycznej ochrony mienia i osób; stworzenie warunków do uprawiania strzelectwa amatorskiego bez konieczności posiadania pozwolenia na broń - będzie to możliwe dzięki utworzeniu strzelnic, w których właściciel będzie posiadał broń na świadectwo oraz będzie mógł ją udostępniać osobom chcącym uprawiać strzelectwo sportowe; wprowadzenie karno-administracyjnej odpowiedzialności za nieprawidłowe posługiwanie się bronią oraz jej nieprawidłowe zabezpieczenie - naruszenie podstawowych warunków zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku spowoduje utratę pozwolenia na broń; możliwość odzyskania oraz wyeliminowania broni pozostającej w rękach osób nieuprawnionych do jej posiadania przez wprowadzenie przepisu abolicyjnego.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jestem przekonany, że prezentowany projekt ustawy odpowiada powszechnym oczekiwaniom co do poprawy warunków bezpieczeństwa wewnętrznego. Dlatego zwracam się z prośbą o nadanie temu projektowi dalszego biegu legislacyjnego. Dziękuję.

Przebieg posiedzenia

-