3 kadencja, 70 posiedzenie, 3 dzień (21.01.2000)

22 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie:
1) rządowego i poselskiego projektów ustaw o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się, bankach zrzeszających oraz o zmianie niektórych ustaw (druki nr 1437 i 1650),
2) poselskiego projektu ustawy o bankach spółdzielczych, bankach zrzeszających i banku krajowym oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 1649).

Poseł Zenon Kufel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej z dużym zniecierpliwieniem oczekiwał na propozycje nowych unormowań, które doprowadziłyby do zakończenia procesu restrukturyzacji spółdzielczego sektora bankowego i Banku Gospodarki Żywnościowej. Wystąpiła naturalna potrzeba usunięcia chociażby nabrzmiałych sprzeczności z ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ z 24 czerwca 1994 r., co pozwoliłoby na bardziej efektywne wykorzystanie czasu na restrukturyzację i osiągnięcie efektów bardziej satysfakcjonujących banki spółdzielcze i ich klientów.

    Niepełna realizacja ustawy wynikała m.in. z zawartych w niej sztywnych uregulowań w zakresie zrzeszania się, terytorialnych granic funkcjonowania banków spółdzielczych, wyeliminowania wzajemnej konkurencji BGŻ i banków regionalnych oraz występowania różnic interesów między nimi. W efekcie nie zawarto przewidzianych ustawą umów zrzeszenia krajowego i regionalnych, nie zwiększono kapitału akcyjnego i nie sprywatyzowano BGŻ.

    W okresie pracy nad nowymi, lepszymi rozwiązaniami nie możemy zapominać o pozytywnych skutkach wdrażania ustawy z 1994 r. Do jej zalet banki spółdzielcze zapewne zaliczają:

    - dostosowanie zakresu ich działalności do możliwości ekonomicznych,

    - zwiększenie profesjonalizmu zarządzania,

    - wymóg dwuosobowego składania oświadczeń woli za bank,

    - zakaz prowadzenia interesów konkurencyjnych,

    - umożliwienie bankom niespełniającym wymogów kapitałowych funkcjonowania w ramach zrzeszeń regionalnych,

    - możliwość zwolnień z obowiązku odprowadzania i utrzymywania rezerw obowiązkowych itd.

    Podstawowe dokonania wynikające z ustawy z 1994 r. zrealizowano w latach sprawowania władzy w kraju przez koalicję SLD-PSL. Liczne uwagi krytyczne wywoływało wówczas kierowanie z budżetu państwa środków finansowych na dokapitalizowanie tego sektora bankowego i poprawę jego portfela kredytowego. Pamiętać jednak musimy, że to właśnie BGŻ pozostał z większością niespłaconych kredytów popegeerowskich, po podjęciu decyzji politycznej w 1991 r. o likwidacji tego sektora w polskim rolnictwie. Realizacja przez BGŻ programu naprawczego doprowadziła do zdecydowanej poprawy wyników finansowych banku, dostosowania proponowanych produktów bankowych i poziomu świadczonych usług do wymogów współczesnego rynku. Wypracowane przez BGŻ zyski pozwolą na pokrycie do końca pierwszej połowy 2000 r. olbrzymich strat, które narosły w latach poprzednich, oraz na poprawę wskaźników efektywnościowych.

    Stworzona w wyniku realizacji ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ struktura spowodowała, że banki spółdzielcze skupione wokół banków regionalnych działających w strukturach BGŻ oraz Bank Unii Gospodarczej i Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni, działające poza tą strukturą, przeprowadziły bankowość spółdzielczą przez najtrudniejszy okres transformacji naszej gospodarki.

    Na mocy decyzji Komisji Nadzoru Bankowego i ustawy Prawo bankowe w bankach spółdzielczych zachodzą procesy łączenia się. Jeszcze kilka lat temu było ich około 1600, obecnie jest ich około 760, a wdrażanie przepisów określających minimalny limit klientów i podwyższenie kapitału do 1 mln euro powoduje dalsze zmniejszanie się ich ilości. Zmniejszenie liczby banków spółdzielczych musi wywołać zmiany w grupie banków regionalnych.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony projekt ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się, bankach zrzeszających oraz o zmianie niektórych ustaw, zawarty w druku nr 1437, pomimo długiego okresu konsultacji w Ministerstwie Finansów, w Ministerstwie Skarbu Państwa, BGŻ i Krajowym Związku Banków Spółdzielczych, nie jest rozwiązaniem przyjętym z równym zadowoleniem przez wszystkie strony. Zadowolonym wydaje się być BGŻ, gdyż w projekcie rządowym uwzględniono aż 64% zgłoszonych przez ten bank uwag.

    Wyrazem niezadowolenia banków spółdzielczych i regionalnych są projekty poselskie: o bankach spółdzielczych, bankach zrzeszających i banku krajowym oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 1649), o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się, bankach zrzeszających oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 1650). Pierwszy z nich wyraźnie preferuje interesy banków regionalnych kosztem BGŻ, drugi wyraża interesy banków spółdzielczych, a w swej konstrukcji koresponduje z projektem rządowym.

    Odnosząc się do projektu rządowego ustawy, stwierdzić należy, że istotnym zapisem, zmieniającym w zasadniczy sposób kształtowanie sektora banków spółdzielczych, jest odstąpienie od obowiązującego w ustawie z 1994 r. trójszczeblowego modelu, w którym banki spółdzielcze musiały być zrzeszone w regionalnych, a te z kolei w banku krajowym, którym miał być BGŻ.

    Przyjęte w proponowanej ustawie rozwiązanie umożliwia bankom spółdzielczym dobrowolny wybór banku zrzeszającego. Także na ogólnie obowiązujących zasadach i bez ograniczeń przewiduje się możliwość łączenia banków zrzeszających. Nie wyklucza się możliwości utworzenia przez banki regionalne banku krajowego. Takiej funkcji nie pełniłby już obligatoryjnie BGŻ, co nie oznacza, że nie występowałyby więzi BGŻ z bankami spółdzielczymi. Utrzymany jest natomiast obowiązek zrzeszania się banków spółdzielczych, niespełniających wymogów kapitałowych przewidzianych w Prawie bankowym.

    Sprawą budzącą najwięcej kontrowersji w tej koncepcji jest przypisanie BGŻ na równi z innymi bankami regionalnymi roli banku zrzeszającego. Kwestionuje się w tym przypadku równość szans na rynku i różnice własnościowe.

    Inną pilną przesłanką restrukturyzacji bankowości spółdzielczej było ograniczenie liczby kadry, zaangażowanej na szczeblach pośrednich, w związku z ciągle zmniejszającą się liczbą banków spółdzielczych. Trudno dostrzec w projektach ustawy realizację tego celu. Najkorzystniej pod tym względem skonstruowany jest projekt rządowy.

    Przedłożone projekty poselskie, powstałe w atmosferze współdziałania z kadrą banków regionalnych i kadrą Krajowego Związku Banków Spółdzielczych, są znacznie mniej rygorystyczne w tej kwestii. Przy istniejących obecnie 11 bankach regionalnych i akceptowanej strukturze trójszczeblowej jeden z projektów poselskich dopuszcza utworzenie struktury centralnej - Banku Gospodarstwa Spółdzielczego Spółka Akcyjna, a drugi powołuje ją z mocy ustawy - Bank Krajowy Banków Spółdzielczych SA.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obserwując skutki prywatyzacji sektora bankowego w naszym kraju przez obecnego ministra skarbu państwa i miejsce w tej prywatyzacji kapitału zagranicznego, pragniemy jako klub parlamentarny stwierdzić, że dla nas istotnym jest, aby sektor bankowości spółdzielczej bazował na kapitale polskim.

    W projekcie rządowym ustawy przewiduje się możliwość dokapitalizowania banków zrzeszających i BGŻ przez inwestorów zewnętrznych, w tym także zagranicznych, na poziomie nie wyższym niż 24% akcji banku, z prawem głosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, co zapewnia, że bank będzie własnością kapitału polskiego, a jego inwestorem strategicznym będą zrzeszone banki spółdzielcze i ich udziałowcy.

    Taką realizację przekształceń BGŻ widzi ten bank w skierowanej do banków spółdzielczych emisji akcji BGŻ oraz w udostępnieniu im, za zgodą skarbu państwa i banków regionalnych, części akcji BGŻ, będących własnością skarbu państwa, na warunkach preferencyjnych. Dodać należy, że każdy z rozpatrywanych projektów ustawy proponuje inne zasady wykorzystania akcji BGŻ, będących własnością skarbu państwa.

    Jeszcze większe rozbieżności stanowisk występują w zakresie wykorzystania obligacji serii D oraz niewykorzystanych obligacji przekazanych na rzecz banków regionalnych. Projekt rządowy przyjmuje, że wobec niezawarcia zgodnie z ustawą z 1994 r. umowy zrzeszenia krajowego zobowiązującej skarb państwa do zbycia akcji BGŻ na rzecz banków regionalnych, uregulowanie straciło rację bytu. Propozycje poselskie nie przewidują umorzenia obligacji, ale przekazanie ich w jednym przypadku bankom regionalnym, w drugim bankom spółdzielczym. Stwierdza się w uzasadnieniu, że umorzenie obligacji restrukturyzacyjnych podważa zasadę państwa prawa i niedziałania prawa wstecz.

    Wszystkie przedłożone projekty ustaw zawierają niezgodności w zakresie dochodzenia banków spółdzielczych do wymaganej najniższej kwoty kapitału założycielskiego - 1 mln euro. Obecnie wymaganym progiem jest posiadanie do 31 grudnia 2000 r. kapitału założycielskiego w kwocie 300 tys. euro. Na powyższą niezgodność projektów ustawy z prawem Unii Europejskiej zwraca uwagę Komisja Integracji Europejskiej.

    Reasumując, podstawą do wypracowania trafnych uregulowań funkcjonowania banków spółdzielczych i zasad ich zrzeszania się będzie jednoznaczne określenie zasad restrukturyzacji i prywatyzacji BGŻ SA oraz miejsca tego banku w strukturze organizacyjnej sektora spółdzielczego. Wypracowanie rozwiązania kompromisowego w tej kwestii będzie najistotniejsze.

    Przypomnieć należy, że wiązanie procesów restrukturyzacji BGŻ i procesów restrukturyzacji banków spółdzielczych było słabą stroną ustawy z 1994 r. Przyznać można, że także w pracach nad obecnym projektem ustawy ta kwestia może być traktowana jako rozwiązanie kontrowersyjne. Potwierdzają to wątpliwości Narodowego Banku Polskiego i Krajowego Związku Banków Spółdzielczych.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o powołanie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia wszystkich przedłożonych projektów. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia