3 kadencja, 58 posiedzenie, 3 dzień (24.09.1999)

21 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o miejscach pamięci narodowej (druk nr 1268).

Poseł Marek Kaczyński:

    Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Wielka szkoda, że do tej pory, pomimo długiego już okresu odzyskiwana suwerenności i tożsamości narodowej, nie doczekaliśmy się kompleksowej regulacji ustawowej dotyczącej sfery pamięci narodowej. Należy zatem podziękować projektodawcom omawianej dzisiaj ustawy, że o tym pomyśleli i zadbali o zachowanie pamięci narodu i dziedzictwa państwa polskiego. W tym miejscu pragnę też serdecznie podziękować licznym organizacjom i towarzystwom społecznym, w tym szczególnie kombatanckim, za ich walkę i trud na rzecz ochrony i zachowania pamięci narodu polskiego.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o miejscach pamięci narodowej ma na celu kompleksową regulację problematyki ochrony miejsc pamięci narodowej. Art. 2 projektu ustawy zawiera definicję miejsca pamięci narodowej i mówi: ˝Miejscem pamięci narodowej w rozumieniu ustawy jest: 1) obiekt budowlany wraz z gruntem, na którym jest położony, lub grunt, upamiętniający postaci lub wydarzenia znaczące dla dziedzictwa państwa i narodu polskiego lub innego narodu, a w szczególności pomnik, krzyż, kapliczka i kopiec; 2) inny przedmiot upamiętniający postaci lub wydarzenia znaczące dla dziedzictwa państwa i narodu polskiego lub innego narodu; 3) grób lub cmentarz wojenny˝.

    Art. 5 i 6 ustawy określają sposób ustanawiania i likwidacji miejsc pamięci narodowej. Kompetencje dotyczące zarówno ustanawiania, jak i likwidacji miejsc pamięci narodowej należeć będą do rady gminy. Czynność ta może być dokonana z urzędu lub na wniosek Rady Ochrony Pamięci Narodowej, osoby fizycznej lub prawnej, organizacji społecznej, przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego innego państwa w Rzeczypospolitej Polskiej albo organu administracji rządowej lub samorządowej. Należy podkreślić, że ustanowienie miejsca pamięci narodowej upamiętniającego postaci lub wydarzenia znaczące dla dziedzictwa innego niż polski narodu następuje po uzgodnieniu z sekretarzem generalnym Rady Ochrony Pamięci Narodowej.

    Rozdział 3 projektu ustawy określa zasady utrzymywania miejsc pamięci narodowej. Art. 9 pkt 1 mówi: ˝Utrzymanie miejsca pamięci narodowej należy do wnioskodawcy, o ile odrębne przepisy, a w szczególności dotyczące ochrony dóbr kultury, muzeów oraz grobów i cmentarzy wojennych, lub postanowienia umów międzynarodowych, nie stanowią inaczej˝. Pragnę w tym miejscu podzielić obawy wyrażane już wcześniej przez moich szanownych przedmówców. Otóż w wypadku dużej liczby miejsc pamięci narodowej na terenie na przykład jednej gminy mogą wystąpić problemy z ich utrzymaniem. Przy zagospodarowaniu takich miejsc czy budowie obiektów w takich miejscach należałoby więc pomyśleć o pewnych źródłach dofinansowania czy dotacji, z których można by było skorzystać.

    Bardzo ważny jest rozdział 4, który określa szczególne zasady odbywania zgromadzeń i prowadzenia działalności gospodarczej na obszarze miejsc pamięci narodowej lub w ich bezpośrednim otoczeniu. Jest to bardzo potrzebna i ważna regulacja, dająca wojewodzie lub organowi gminy możliwość wydania zakazu zgromadzeń lub prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli działania te mogłyby naruszać powagę lub charakter miejsca.

    Rozdział 7 art. 31 określa ustanowienie Medalu Pamięci Narodowej i mówi: ˝Medal może być nadany osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej za szczególne zasługi położone dla ochrony miejsc pamięci narodowej oraz zachowania dla przyszłych pokoleń tych miejsc˝. Jest to bardzo ważne, bo w jaki sposób można podziękować tym, którzy przez całe dziesięciolecia chronili miejsca pamięci narodowej, często pozostając bezimienni, nie dbając o zaszczyty? Na swoim terenie, w swoim okręgu wyborczym mam wiele przykładów takich osób i po uchwaleniu ustawy na pewno zechcę prosić odpowiednie organy o wynagrodzenie ich Medalem Pamięci Narodowej.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie sposób omówić w krótkim wystąpieniu całości projektu ustawy. Pragnę jednak podkreślić, iż wszystkie zaproponowane regulacje są bardzo potrzebne i oczekiwane. Ze względu na troskę o zachowanie i utrwalenie w pamięci przyszłych pokoleń tych wydarzeń, które w ogromnej mierze określiły tożsamość narodową Polaków, a także ustaliły miejsce Polski w Europie i na świecie, istnieje potrzeba jak najszybszego uchwalenia omawianej dzisiaj ustawy.

    Niech mi będzie wolno jeszcze raz podziękować tym wszystkim, którzy przez wiele lat, nie mając ustawy, wiedzieli, co trzeba robić: budowali kapliczki, stawiali krzyże, grodzili cmentarze, odprawiali nabożeństwa wszędzie tam, gdzie pamięć sięgała. Dziękuję organizacjom kombatanckim - Armii Krajowej, Związkowi Sybiraków - zrzeszeniom i stowarzyszeniom społecznym, duchowieństwu i wszystkim bezimiennym, których tutaj nie wymieniamy. Dziękuję też rządowi za podjęcie tak potrzebnej inicjatywy. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia