3 kadencja, 29 posiedzenie, 2 dzień (23.09.1998)

9 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (druki nr 568, 595).

Poseł Kazimierz Marcinkiewicz:

    Jeżeli chodzi o zakres zmian, jakie komisja dokonała, jest on na tyle szeroki, że sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej zawiera w gruncie rzeczy cały projekt ustawy Przepisy wprowadzające, bowiem dokonaliśmy zmian właściwie we wszystkich artykułach z projektu rządowego. Jeżeli chodzi o zmiany porządkowe, najpierw dokonaliśmy rozbicia pierwszego rozdziału na dwa: na przepisy ogólne oraz na rozdział o organizacji administracji publicznej w województwie i powiecie. Następnie dokonaliśmy zmiany i uporządkowania kolejności artykułów. Dlatego do sprawozdania naszej komisji wkradły się dwa błędy zapisane we wnioskach mniejszości, bowiem były one zapisywane jeszcze w momencie, kiedy była nieco inna kolejność artykułów. Dlatego wniosek mniejszości nr 1 odnosi się do art. 47. Prosiłbym, aby w tym miejscu uwzględnić tę poprawkę. Natomiast wniosek mniejszości nr 2 odnosi się nie do art. 57, lecz do art. 56.

    Nastąpiły także liczne zmiany, już merytoryczne, w przedstawieniu rządowym.

    Są dwa wnioski mniejszości. Pierwszy z nich jest kolejnym wnioskiem o przesunięcie terminu przekazania prowadzenia szkół artystycznych samorządom powiatowym. Ten termin jest przesunięty o 2 lata, do 1 stycznia 2001 r.

    Wniosek mniejszości nr 2 opisuje w inny sposób przechodzenie na wcześniejszą emeryturę osób pracujących w urzędach wojewódzkich w związku ze zmianami administracyjnymi kraju.

    Najważniejsze zmiany wprowadzone przez komisje dotyczą kilku kwestii: po pierwsze, spraw związanych z delegatem rządu, po drugie, spraw związanych z policją, po trzecie, spraw pracowniczych, jak zwykle w takich przypadkach - najtrudniejszych.

    Komisja zaproponowała, aby delegatem rządu, który będzie wdrażał reformę administracyjną w województwie, a jednocześnie tworzył nowe województwa, był pełnomocnik rządu powołany zgodnie z art. 10 ustawy o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów. Jeżeli delegatem rządu zostałby obecny wojewoda, wówczas funkcje wojewody do 31 grudnia br. pełniłby wicewojewoda. Jednocześnie delegat rządu w momencie powołania otrzymywałby powołanie na pełniącego obowiązki wojewody nowego województwa z dniem 1 stycznia 1999 r. Wydaje się, że takie rozwiązanie spowoduje odejście delegata rządu, wdrażającego reformę, od bieżących spraw swojego województwa, tym bardziej że w większości nowych 16 województw będzie on twórcą województwa składającego się z kilku dawnych województw. Nie będzie więc można zarzucić, że w jego przypadku następuje dbałość o interesy danego województwa, co jest zadaniem wojewody, ale będzie mógł swobodnie tworzyć nowe województwo.

    Nastąpiło także zwiększenie niektórych kompetencji delegata rządu. Chodzi o to, by był on wyposażony w takie kompetencje, które umożliwią mu rzeczywiste wprowadzenie reformy i przejście z dotychczasowego na nowy system możliwie jak najmniej boleśnie. W związku z tym w art. 5 zostały zaostrzone dotychczas dosyć ogólnikowo zapisane kompetencje oraz dodane inne. Jednocześnie określone zostały daty wprowadzenia tymczasowego statutu nowego urzędu wojewódzkiego oraz tymczasowych regulaminów, niezbędnych do funkcjonowania administracji rządowej w województwie.

    Ważną kompetencją delegata rządu jest także wydawanie poleceń obowiązujących organy administracji rządowej na terenie województwa. Bez takiego uprawnienia trudno wyobrazić sobie sprawne tworzenie nowych województw. Określiliśmy także czas działania tych delegatów, których kompetencje przejdą z dniem 1 stycznia 1999 r. na pełniących obowiązki wojewodów, a następnie na już w normalnym trybie powołanych wojewodów nowych województw. I w związku z terminami chociażby przekazywania urzędów pracy termin ten określiliśmy na 31 grudnia 2000 r.

    Jeżeli chodzi o sprawy związane z poruszoną kwestią powiatów w miastach tzw. grodzkich, czyli miastach na prawach powiatu otoczonych powiatem ziemskim, tutaj nastąpiło zrównanie statusu wszystkich tych powiatów i miast grodzkich bez względu na ich wielkość. W przedłożeniu rządowym było zróżnicowanie na te miasta, które mają powyżej 100 tys. mieszkańców i te, które mają poniżej 100 tys. mieszkańców. Tutaj takiej sytuacji obecnie nie ma. Różnica jest jedynie w zakresie policji, ale o tym jeszcze za chwilę.

    Jeżeli chodzi o Policję, to w jej przypadku mamy do czynienia z sytuacją, w której komendy miejskie Policji będą obsługiwały jednocześnie miasto na prawach powiatu oraz powiat ziemski, którego siedziba będzie właśnie w tym mieście - chodzi o to, aby to dbanie o bezpieczeństwo nie miało w tym wypadku sztucznych granic. Te jednostki są ze sobą na tyle ściśle powiązane, że taka sytuacja powinna mieć miejsce. Oczywiście w zakresie działania tychże komend i komendantów odpowiednie uprawnienia pozostają, jeżeli chodzi o terytorium miasta, w rękach prezydenta miasta, jeżeli chodzi o terytorium powiatu ziemskiego - w rękach starosty powiatowego. Będzie więc tam tylko jedna komenda miejska Policji.

    Inna sytuacja, o której mówią zapisy art. 29 i 31, dotyczy jedynie komend Policji w miastach liczących powyżej 700 tys. mieszkańców - są to trzy miasta: Warszawa, Łódź i Kraków. Tutaj komisja uznała, że możliwe i celowe byłoby istnienie więcej niż jednej komendy Policji.

    Ważną również kwestią jest wskazanie kompetencji ministra właściwego do spraw administracji publicznej do porozumienia z różnymi ministrami w sprawie tworzenia w nowych województwach administracji niezespolonej. Dotyczy to chociażby izby skarbowej, urzędu kontroli skarbowej, ochotniczych hufców pracy czy też okręgowych dyrekcji dróg publicznych.

    Nieco zmieniona została sytuacja w odniesieniu do zarządów melioracji i urządzeń wodnych. Komisja uznała, że także oddziały tychże zarządów powinny stać się częścią administracji samorządu województwa. Jest to kwestia niezmiernie ważna ze względu na wszystkie sprawy związane z powodziami. Także mienie związane z tymi czynnościami, co zapisane zostało w art. 68, pozostaje mieniem skarbu państwa. Są to sprawy związane ze śródlądowymi wodami powierzchniowymi, terenami między wałami przeciwpowodziowymi a korytem wody płynącej.

    Kolejna sprawa związana z Policją, uregulowana inaczej niż w przedłożeniu rządowym, dotyczy stołecznej komendy Policji ze względu na sytuację prawną, jaka obecnie, po 11 października, będzie miała miejsce w Warszawie, gdzie będą gminy, gmina Centrum, powiat, województwo mazowieckie. Niejako za wskazaniem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji komisja uznała, że celowe będzie wydzielenie komendy stołecznej Policji, podporządkowanie jej wojewodzie, a nie starostwu powiatowemu. W takim wypadku na terenie województwa mazowieckiego funkcjonowałaby Komenda Wojewódzka Policji, działająca na obszarze województwa z wyłączeniem miasta Warszawy, i Komenda Stołeczna Policji, podporządkowana również wojewodzie, działająca na terenie miasta Warszawy.

    Jeżeli chodzi o inną służbę, bardzo istotną dla bezpieczeństwa państwa, Państwową Straż Pożarną, to zmieniliśmy nieco okres przejściowy dla funkcjonowania jednostek ratowniczo-gaśniczych. Otóż ich terytorium działania będzie mogło ulegać zmianie do 30 czerwca 1999 r. Jest to związane właśnie z przedłużeniem tego przejściowego terminu tak, by dopasować obszar operacyjny straży do nowego podziału administracyjnego kraju.

    Ważną zmianą jest także wydzielenie do końca tego roku z przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe 16 jednostek, mianowicie kolejowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, a także, odpowiednio, wydzielenie portowych inspekcji sanitarnych. Jak zwykle najtrudniejsze sprawy pracownicze zostały potraktowane przez komisję w sposób, można powiedzieć, wyjątkowy, dyskusja na te tematy trwała najdłużej. Wszyscy członkowie komisji zapoznali się z uwagami związków zawodowych, różnych organizacji i jednocześnie - tak jak mówię - przeprowadzona została dosyć szeroka dyskusja w tym zakresie. Dyskusja ta doprowadziła do następującej zmiany, mianowicie komisja uznała, że niezbędne jest zapisanie w art. 55, aby do 30 października zostały przygotowane, a następnie przekazane do poszczególnych jednostek organizacyjnych - czy to urzędu wojewódzkiego, czy urzędu marszałkowskiego, czy też urzędów powiatowych - imienne wykazy osób. Powinny być one przekazane przez delegata rządu, ustalone i podane do wiadomości, odpowiednio, dotychczasowym wojewodom, marszałkowi województwa, starostom powiatowym oraz prezydentom miast na prawach powiatu.

    Komisja uznała jednocześnie, że ten bardzo istotny okres przejściowy, który w przedłożeniu rządowym był zapisany na 6 miesięcy, powinien zostać skrócony do 3 miesięcy. Chodzi o okres przejściowy, w którym będzie następował dobór pracowników do poszczególnych jednostek organizacyjnych. Jest to zmiana niezmiernie ważna ze względu na funkcjonowanie tych jednostek. Komisja uznała, że tak długi czas oczekiwania przez pracowników na to, co się z nimi stanie, jakie otrzymają nowe warunki pracy, jakie nowe miejsca pracy, czy będzie to dotyczyło niewielkiego zakresu pracowników - do 10%, jak powiedziano w trakcie obrad komisji - czy będą ewentualne zwolnienia, powinien być krótszy zarówno dla dobra tych pracowników, jak i ze względu na funkcjonowanie państwa, funkcjonowanie tych urzędów i jednostek organizacyjnych. Ale oczywiście każdy z tych pracowników zgodnie z Kodeksem pracy będzie otrzymywał odpowiednie świadczenia w zależności od tego, czy jest pracownikiem mianowanym czy też pracownikiem zatrudnionym na czas nie określony. Wszystkie wynikające z Kodeksu pracy odprawy, świadczenia przysługujące pracownikom są także ujęte w zapisach proponowanych przez komisje.

    Jeżeli chodzi o sprawy majątkowe, to są one tu ujęte w dosyć oczywisty sposób. Wraz z przekazywaniem kompetencji następuje przekazywanie mienia wraz z wykonywaniem tych kompetencji; wszystkie koszty związane z uregulowaniem stanu prawnego tego mienia stają się kosztami skarbu państwa. Następuje także przekazanie odpowiednim jednostkom samorządu terytorialnego prawa do akcji i udziałów w agencjach rozwoju regionalnego, a także zarządu w zakresie fundacji, w których dotychczas fundatorami byli przedstawiciele skarbu państwa.

    Również zapisana została zasada niejako decentralizacji inwestycji centralnych, nie przesądzając o ich finansowaniu, również zgodnie z kompetencjami. Jeżeli gdzieś jest budowany w ramach inwestycji centralnych szpital, a ma on być szpitalem powiatowym, to przejdzie on na własność powiatu. Będzie to dotyczyło wszystkich inwestycji centralnych, które można zapisać właśnie w taki sposób, związany z kompetencjami poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego.

    Kolejna sprawa dotyczy spraw finansowych, a więc rozliczenia roku 1998, sprawozdań za ten rok i projektów budżetu na rok 1999. Tu komisja dokonała pewnej zmiany, a mianowicie wszystkie zobowiązania tegoroczne, roku 1998, stają się zobowiązaniami skarbu państwa, tak by odpowiednie jednostki przechodzące z dniem 1 stycznia pod nowe władztwo samorządowe przechodziły bez obciążeń. Jednocześnie komisja zapisała precyzyjne terminy, w których minister finansów opracuje i przekaże jeszcze w tym roku do odpowiednich jednostek projekty budżetów powiatów, województw, a także miast na prawach powiatu w zakresie kompetencji powiatowych.

    W ostatnim rozdziale, którego tytuł został zmieniony i brzmi teraz: ˝Przepisy dostosowujące oraz przepisy końcowe˝, zostały zapisane sytuacje wyjątkowe, takie jak konieczność powołania chociażby dwóch urzędów centralnych, tj. Głównego Inspektoratu Weterynarii i Urzędu Generalnego Konserwatora Zabytków, jak też przepisy dotyczące organizacji pierwszych sesji nowo wybranych sejmików wojewódzkich oraz rad powiatowych.

    Jednym słowem, po trzydniowej pracy można powiedzieć, że komisja przedkłada w gruncie rzeczy trochę nowy, poprawiony projekt ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną do drugiego czytania i uchwalenia przez Wysoką Izbę. Dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia