3 kadencja, 45 posiedzenie, 3 dzień (04.03.1999)

17 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskich projektów ustaw o:
1) zmianie niektórych ustaw dotyczących miasta stołecznego Warszawy i gmin warszawskich (druk nr 628),
2) zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy (druk nr 936).

Poseł Paweł Piskorski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiaj po raz kolejny nasz parlament będzie obradował na temat ustroju Warszawy. My, parlamentarzyści, ale sądzę, że jeszcze bardziej mieszkańcy naszego miasta, zmęczeni jesteśmy tymi ciągnącymi się dyskusjami. Potwierdzają się jednak nasze obawy, które - zarówno pan poseł Wielowieyski, jak i ja - wypowiadaliśmy w imieniu klubu Unii Wolności z tej mównicy przy okazji poprzedniej dyskusji na temat ustroju miasta stołecznego Warszawy, przestrzegając przed sytuacją, w której ustrój miasta jest bardzo zasadniczo zmieniany w trybie nagłym na chwilę przed wyborami samorządowymi.

    Między nami istniały i sądzę, że ta dzisiejsza debata pokaże, iż istnieją różnice dotyczące modelu docelowego funkcjonowania ustroju Warszawy. Klub Unii Wolności uznaje, że dyskusja na temat modelowego, ostatecznego kształtu ustroju Warszawy powinna odbyć się w spokoju, należałoby rozważyć wszystkie argumenty różnych stron, różne nowe pomysły czy też projekty, które dotyczą ustroju Warszawy, w związku chociażby z wprowadzeniem reformy wojewódzkiej w Polsce, i że na tę dyskusję będziemy mieli czas przed następną kadencją samorządu. Natomiast w tej chwili ustrój Warszawy, z którego niedoskonałości wszystkie kluby zdają sobie sprawę, wymaga bardzo szybkiej, powiedziałbym - natychmiastowej, korekty w kilku bardzo istotnych kwestiach.

    Jeśli państwo pozwolicie, najpierw na chwilę odwołam się do historii tej sytuacji, z którą mamy dzisiaj do czynienia. Jak pamiętamy, ustrój m.st. Warszawy przegłosowany w Sejmie poprzedniej kadencji od początku wywoływał wiele kontrowersji i powodował szereg problemów w funkcjonowaniu praktycznym. Największy problem, który narósł w mieście, był związany z finansowaniem zadań ogólnomiejskich i z relacjami - w związku m.in. z istnieniem ciała, które zostało wprowadzone w wyniku przyjęcia poprawki w ostatniej fazie prac nad ustawą warszawską, mianowicie Rady Warszawy w takim kształcie, w jakim ona funkcjonowała i funkcjonuje - między Radą Warszawy, m.st. Warszawą a gminami, ze szczególnym uwzględnieniem gminy Centrum. Dodatkowo problemy mnożyły rozbieżności interpretacyjne bądź polityczne co do powołania związków celowych, które miałyby przejąć majątek, a także zadania miejskich przedsiębiorstw, które cały czas funkcjonują w Warszawie na starych, niezreformowanych zasadach. Te problemy, zarówno kompetencyjne, jak i finansowe, oraz związane z tym problemy polityczne w bardzo istotnym stopniu utrudniały przez ostatnie cztery lata funkcjonowanie naszego miasta.

    Jak już mówiłem, propozycje rozwiązań, propozycje wyjścia z tej sytuacji dzieliły tę Izbę w różny sposób, czasami również w poprzek klubów parlamentarnych. Z naszego punktu widzenia najistotniejsza jednak jest w tej chwili korekta stanu obecnego i możliwość szerszej dyskusji w kontekście nowej kadencji samorządu.

    Przypomnę również, że klub Unii Wolności zgłaszał w poprzedniej debacie na ten temat dwa projekty. Bardzo mocno chciałbym tu zaakcentować kwestię, dlaczego dwa, i powtórzyć argumenty, które przedstawialiśmy w czasie poprzednich debat, kiedy przed wyborami samorządowymi nasz klub prezentował dwie możliwości rozwiązania. Jedna z tych możliwości odnosiła się do rozwiązań docelowych ustroju. Druga zaś opierała się na założeniu, że parlament nie jest w stanie w szybkim czasie i dostatecznie zgodnie przepracować całości ustroju, w związku z czym odnosiła się do konieczności przeprowadzenia natychmiastowych korekt dotyczących finansowania, kwestii funkcjonowania władz miasta, spraw kompetencyjnych.

    Przestrzegaliśmy wtedy również przed lansowaniem projektów, które mogą być zakwestionowane w związku z konstytucją. Z tej trybuny mówiliśmy o tym już podczas pierwszego czytania poprzednich projektów. Nie chciałbym w tej chwili wznawiać naszej polemiki i tamtej dyskusji, ale niestety nasze obawy się potwierdziły. Otóż Trybunał Konstytucyjny, po bardzo długiej procedurze, uznał ustawę, która została przyjęta, za niezgodną z konstytucją.

    Nie chciałbym się wdawać w dyskusję dotyczącą uzasadnienia, które przedłożył Trybunał Konstytucyjny, i nie wprowadzam w tej chwili rozróżnień, jeśli chodzi o uzasadnienia dotyczące trybu przyjęcia tej ustawy i kwestii merytorycznych. Ale my dzisiaj, w piątym miesiącu po wyborach samorządowych, nadal nie jesteśmy w stanie z powodów niektórych zapisów tej ustawy wybrać w Warszawie władz samorządowych. Nadal nie możemy również zreformować istotnych elementów działania tej ustawy.

    Przypomnę również, że po przyjęciu ustawy pojawiły się w Sejmie różne projekty dotyczące pilnego załatwienia tej sprawy. Klub Akcji Wyborczej Solidarność składał projekt, którego większość tez powtarzamy w tej chwili w projekcie, który przedstawiamy jako Unia Wolności. Projekt ten przewidywał, że w Warszawie nie będzie wybierana osobna rada powiatu. Od początku dystansowaliśmy się od podjętej przez Radę Ministrów decyzji, która dotyczyła tworzenia osobnej rady powiatu dla m.st. Warszawy, i uznawaliśmy ją za niesłuszną. Ten projekt, który AWS wówczas przedstawiał, niestety z powodów proceduralnych nie mógł trafić pod obrady, ponieważ marszałek Sejmu - i tu zresztą nasz klub nie ma o to pretensji - uznał wtedy, że w toku prac legislacyjnych nad poprzednią ustawą nie może być rozpatrywana nowa ustawa dotycząca tego samego tematu. W związku z tym projekt ten został wycofany przez klub Akcji Wyborczej Solidarność. Wiadomo było już w tym momencie, że do dotychczasowego skomplikowania ustroju Warszawy dołoży się jeszcze jedna komplikacja w postaci nałożenia się na obecny ustrój reformy powiatowej i stworzenia dodatkowego szczebla, z dodatkową radą, mającą kompetencje pokrywające się w znaczącej części, jeśli nie w całości, z kompetencjami Rady m.st. Warszawy, i ze szczeblem, który na poziomie powiatu grodzkiego w Warszawie już tak naprawdę istnieje. Unia Wolności uznała, że w związku z tym jak najszybciej - jak tylko Trybunał Konstytucyjny rozpatrzy poprzednią ustawę przyjętą przez parlament - należy wprowadzić do obecnej ustawy poprawki, wychodząc z założenia, że ten ustrój na obecnym etapie, w obecnym trybie, w piątym miesiącu po wyborach samorządowych, należy poprawić, a reformować go zasadniczo i docelowo należy w perspektywie następnej kadencji, tak aby od następnej kadencji samorządu nowy ustrój warszawski już był całkowicie dopracowany.

    Klub Parlamentarny Unii Wolności przedstawił w związku z tym już we wrześniu i złożył do pana marszałka projekt ustawy, który dzisiaj mam przyjemność państwu referować. To jest projekt, jak mówię, wychodzący z założenia, że pracujemy, mając dany ustrój i sytuację - uznajemy, że wyborów z października zeszłego roku nie należy powtarzać w trybie bardzo przyspieszonym. Jednocześnie te przesunięcia dotyczą kwestii, które z naszego punktu widzenia w żaden sposób nie naruszają ani ładu konstytucyjnego, ani praw nabytych różnych instytucji, które w Warszawie funkcjonują.

    M.st. Warszawa zgodnie z tym projektem staje się miastem na prawach powiatu. I tutaj jeszcze jedno bardzo istotne zastrzeżenie z mojej strony. Otóż po wyborach samorządowych wiele się wydarzyło, również w kwestiach politycznych, więc niewątpliwie - chciałbym to państwu, Wysokiej Izbie, przekazać na samym wstępie - ileś elementów tego projektu jest już nieaktualnych bądź też wymaga uzupełnień. Te uzupełnienia powinny być wniesione w trakcie prac nad projektem w formie autopoprawek bądź też poprawek komisji. Unia Wolności nad tą sprawą pracowała m.in. z kolegami z Akcji Wyborczej Solidarność, ale sądzę, że część z tych postulatów zbieżna jest też z oczekiwaniami kolegów z Sojuszu Lewicy Demokratycznej; dotyczy to rozwiązań przejściowych.

    Otóż, jak mówię, m.st. Warszawa - inaczej niż jest obecnie - stać się ma powiatem grodzkim. Rada powiatu, jako rada działająca na podstawie tych samych kompetencji co Rada Warszawy, ma z Radą Warszawy stanowić na czas tej kadencji jedno ciało, z racji tradycji i historii nazywane Radą Warszawy. Ciało to będzie łączyło kompetencje dotychczasowej Rady Warszawy oraz rady powiatu, w związku z czym nie powstaje sytuacja utraty praw nabytych przez wybranych radnych, tylko jest to rozszerzenie kompetencji, które były im nadane w momencie wyboru. Jednocześnie Zarząd m.st. Warszawy ma być połączony czy też ma stanowić jedno z zarządem powiatu. Zarząd m.st. Warszawy, działając jako zarząd powiatu grodzkiego, ma wszystkie te kompetencje ogarniać, co nie tylko spowoduje usprawnienie działalności, minimalizowanie ewentualnych możliwych napięć między tymi dwoma szczeblami samorządu, które działają, jak mówię, na podstawie tych samych kompetencji, ale również w poważnym stopniu może się przyczynić do redukcji administracji samorządowej, która, w sposób dla nas nie do przyjęcia, jak to zawsze podkreślałem, będzie funkcjonowała na podstawie tych samych kompetencji, w dwóch różnych miejscach i tak naprawdę dublując się w znaczącej części spraw.

    Ustawa, którą państwu proponujemy, wprowadza zamknięty - co jest dla nas istotne - katalog zadań m.st. Warszawy, który jest przedstawiony w art. 5, w zmianach do art. 5. W trakcie późniejszych prac komisyjnych rozszerzymy jeszcze ten katalog i ostatecznie zaproponujemy, aby zadaniem m.st. Warszawy było: planowanie strategii i rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego, kwestie wodociągowe, zaopatrzenia w wodę i kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, komunikacji i transportu zbiorowego, budowa i utrzymanie dróg, mostów oraz placów, cmentarzy komunalnych, utrzymanie miejskich obiektów użyteczności publicznej, terenów m.st. Warszawy, terenów zielonych, utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego, kultura, ochrona dziedzictwa, szkoły artystyczne, ale również wyrównywanie dysproporcji w dochodach gmin, wykonywanie funkcji centralnych. W kompetencjach m.st. Warszawy powinny być uwzględnione możliwości powierzania zadań poszczególnym gminom w drodze porozumienia wraz ze środkami na ich realizację, działanie straży miejskiej na terenie m.st. Warszawy, co między innymi zostało stwierdzone orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, zawieranie porozumień oraz tworzenie związków komunalnych z jednostkami samorządowymi nie wchodzącymi w skład m.st. Warszawy w celu wykonywania zadań o charakterze ogólnomiejskim.

    Ten katalog zadań, jak mówię - podtrzymywaliśmy nasze zdanie w tej sprawie - powinien być katalogiem zamkniętym, ale opisującym zadania miasta działającego na prawach powiatu grodzkiego i jednocześnie w istotny sposób respektującym prawa gminne oraz nie ograniczającym ich. Bardzo gwałtowną dyskusję w trakcie poprzednich prac wywoływały kwestie planowania przestrzennego. Projekt nasz przewiduje w art. 5a klauzulę mówiącą o ustaleniach wiążących gminy warszawskie przy sporządzeniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Nie upieramy się przy tym i możemy pracować, dyskutować nad definicją tego pojęcia, nad tym, czy, tak jak napisaliśmy w tym projekcie ustawy, ma to być narzędzie realizacji metropolitalnej polityki miasta i rozwiązywania problemów ogólnomiejskich. To jest problem, który wywoływał masę kontrowersji i nadal powinien być przedmiotem prac komisji. Ustalenia wiążące gminy przyjęte przez miasto powinny być respektowane przez gminy, ale jednocześnie w znaczącej części gminom nie powinno odbierać się prawa sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

    Co do samego ustroju organizacyjnego miasta, to, jak powiedziałem, połączenie rady miasta z radą powiatu oraz zarządów tych dwóch ciał powinno również pozwolić na dostosowanie trybu wyboru władz tego szczebla do trybu powszechnie obowiązującego w Polsce. Przypominam, że Sejm poprzedniej kadencji znowelizował w tym względzie ustawę samorządową, w jednym tylko punkcie zostawiając rodzaj kikuta poprzedniej ustawy, i to właśnie we fragmencie ustawy warszawskiej dotyczącym wyboru prezydenta m. st. Warszawy, który wedle tego powinien następować bezwzględną większością głosów, a co za tym idzie, w obecności co najmniej połowy radnych. Tak jak wszędzie o samorządzie w Polsce stanowią przepisy. Ten połączony zarząd miasta powinien być oddzielony od zarządu gminy centrum i zarządów innych dzielnic. Na czele zarządu gminy centrum powinien stać prezydent gminy centrum. Jest to gmina, która z racji swojej wielkości, zasługuje na ten tytuł.

    Wreszcie sprawa bardzo istotna i bardzo trudna, mianowicie kwestie finansów miasta. W art. 12 naszego projektu proponujemy zwiększenie z 50% do 80% udziały miasta w dochodach gmin z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych oraz wprowadzenie zapisu mówiącego o 20% udziału we wpływach gmin z tytułu podatków od osób fizycznych. Jest to istotne, aby w toku pracy komisji przemyśleć jeszcze te kwoty. Z naszych obliczeń wynika, że są to kwoty w istotnym stopniu zapewniające możliwość wykonywania funkcji ogólnomiejskich i sprawność ich wykonywania oraz nienaruszające jednocześnie w dramatyczny sposób budżetów gmin. Jednak proporcje między tymi dwoma wskaźnikami są jeszcze do dyskusji. Możemy, nawet powinniśmy, w toku prac komisji zażądać ekspertyz i ostatecznych obliczeń mówiących o tym, jakie są to dochody, zwłaszcza że można się spodziewać, że dochody z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych i osób fizycznych w najbliższym czasie nie będą porównywalne z tymi, które samorządy otrzymywały w poprzednim okresie, będą one odrobinę mniejsze w związku z ogólnym obniżeniem dochodów z tego tytułu.Trzebasię zastanowić, jakie proporcje w tych podatkach powinny być ustanowione.

    Co do przedsiębiorstw miejskich, art. 15a opisuje przekształcenie przedsiębiorstw miejskich, dla których nie wybrano formy organizacyjnej, z mocy prawa w spółki prawa handlowego m. st. Warszawy. W tym rozumieniu oczywiście te spółki bądź te przedsiębiorstwa, dla których wybrano już dzisiaj formę organizacyjną, będą przekształcone na normalnej zasadzie, to znaczy przekształcone na wniosek zarządu miasta przez radę miasta. I tych spółek nie będzie to dotyczyło.

    Ostatnia uwaga, proszę państwa. Otóż dzisiaj wygląda na to - czas nas tak bardzo pili w związku z bardzo późnym orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego - że prace nad ustrojem m. st. Warszawy, nawet według projektu, który wnosi Unia Wolności, i nowelizacja wymaga co najmniej kilkutygodniowej pracy w ramach komisji parlamentarnych. W związku z tym za najlepsze rozwiązanie uznajemy odesłanie w trybie pilnym do komisji i przegłosowanie również projektu, który za chwilę pan poseł Wójcik będzie referował, ale do którego również Unia Wolności się przyłącza. Jest to projekt mówiący o odblokowaniu kwestii organizacyjnych i kwestii wyboru władz Warszawy, tak aby Warszawa mogła wreszcie wybrać swoje władze i żeby nie było to blokowane z powodów politycznych. Proponujemy, by projekt, który wnosi Unia Wolności, był przedmiotem prac komisji i został przez parlament jak najszybciej zaakceptowany i przyjęty. W związku z tym prawdopodobnie w toku prac komisji będziemy opowiadać się za tym, aby ten proces legislacyjny podzielić na dwa etapy, w związku z olbrzymią szczupłością czasu i z tym, że, jak podkreślam, jesteśmy już w piątym miesiącu po wyborach samorządowych.

    Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Wysoka Izbo! Podsumowuję. Unia Wolności sądzi, że ustrój m. st. Warszawy wymaga szybkiej zdecydowanej nowelizacji, wymaga również dostosowania do zadań, które obecnie w związku z reformą samorządową w kraju mamy. Ponieważ tok legislacyjny, tok prac parlamentu nad poprzednimi rozwiązaniami dotyczącymi ustawy warszawskiej zmusza nas dzisiaj do pracy nadzwyczajnej, Unia Wolności uznaje, że w obecnym momencie jak najszybciej należy zlikwidować wszystko to, co opóźnia, co eliminuje możliwość normalnego funkcjonowania miasta. I my tutaj jako warszawscy posłowie czy mieszkańcy Warszawy nie chcemy niczego innego niż tylko to, żeby Warszawie pozwolić funkcjonować na podobnych, porównywalnych zasadach, jak funkcjonują wszystkie inne miasta, i aby przystąpić do prac na temat tego, jak nasze miasto ma funkcjonować i jak stolica kraju ma funkcjonować w dalszej przyszłości. Bardzo dziękuję.

Przebieg posiedzenia