2 kadencja, 48 posiedzenie, 3 dzień (28.04.1995)

16 i 17 punkt porządku dziennego:

   16. Sprawozdanie ministra finansów z realizacji ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw (druki nr 954 i 957).
        17. Pierwsze czytanie poselskiego projektu rezolucji w sprawie zobowiązania ministra finansów i prezesa Narodowego Banku Polskiego do przedstawienia harmonogramu realizacji ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 963).

Poseł Henryk Siedlecki:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgodnie z decyzją Prezydium Sejmu Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w dniu 25 kwietnia br. na wspólnym posiedzeniu rozpatrzyły sprawozdanie ministra finansów z realizacji ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej za pierwszy okres sprawozdawczy, tj. od 13 sierpnia 1994 r. do 13 lutego 1995 r. (druk nr 954).

    Komisje po rozpatrzeniu wyrażają negatywną opinię o przedstawionym przez ministra finansów sprawozdaniu z realizacji ustawy zawartą w druku nr 957.

    Wysoka Izbo! Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o resturkturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw reguluje zasady i tryb restrukturyzacji 1650 banków spółdzielczych oraz Banku Gospodarki Żywnościowej, nakładając obowiązek równoczesnego rozwiązywania trzech grup problemów, a mianowicie:

    - restrukturyzacji finansowej i przekształcenia BGŻ SA w bank krajowy,

    - utworzenia banków regionalnych,

    - restrukturyzacji finansowej banków spółdzielczych, z docelowym zadaniem utworzenia jednolitej, skonsolidowanej struktury banków spółdzielczych.

    Jak więc z tego wynika, wykonanie ustawy nie polega wyłącznie na działaniach administracyjnych i prawnych, ale na tworzeniu bardzo złożonej i nietypowej, nowej struktury bankowej. Dodać należy, że BGŻ, banki spółdzielcze są właściwie podstawowymi, a w wielu rejonach jedynymi bankami obsługującymi rolnictwo, całą gospodarkę żywnościową, świadczącymi usługi bankowe na rzecz wielu samorządów terytorialnych, tysięcy firm i przedsiębiorstw; są bankami, w których znaczna część społeczeństwa gromadzi swoje oszczędności. To między innymi było powodem, że Wysoka Izba, uchwalając tę tak ważną dla polskiej bankowości, dla polskiej gospodarki ustawę, nałożyła na ministra finansów ustawowy obowiązek składania Sejmowi półrocznych sprawozdań z realizacji ustawy.

    Omawiane sprawozdanie dotyczy I półrocza wdrażania ustawy, a więc okresu bardzo trudnego, i to nie tylko ze względu na trudną sytuację części banków spółdzielczych czy też BGŻ, wynikającą m.in. z niespłacania zaciągniętych w poprzednich latach kredytów przez przemysł rolno-spożywczy oraz państwowe gospodarstwa rolne, będące obecnie w zarządzie Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, ale również ze względu na skalę przedsięwzięcia w zakresie restrukturyzacji bankowej.

    Dodatkowym problemem w realizacji ustawy była i jest kwestia trzech funkcjonujących przed uchwaleniem ustawy banków regionalnych, a mianowicie: Gospodarczego Banku Wielkopolskiego SA w Poznaniu, Banku Unii Gospodarczej SA w Warszawie oraz Gospodarczego Banku Południowo-Zachodniego SA we Wrocławiu. Powyższym sprawom, szeroko przedstawionym w omawianym sprawozdaniu, wiele miejsca poświęcili również w dyskusji posłowie w trakcie posiedzenia połączonych komisji. Przeważał pogląd, że ww. banki regionalne, jeżeli chcą nadal korzystać z praw przewidzianych w ustawie o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej, winny podporządkować swoje działania duchowi i literze tej ustawy. Z trzech już wymienionych banków regionalnych dotychczas tylko Gospodarczy Bank Wielkopolski SA w Poznaniu realizuje nakreślone ustawą zadania.

    Wysoka Izbo! Omawiane sprawozdanie z realizacji ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej przedkłada Wysokiej Izbie minister finansów i jak wynika ze sprawozdania, było ono uzgodnione z Narodowym Bankiem Polskim. Sprawozdanie składa minister finansów, ale - co należy podkreślić - wpływ na tempo wdrażania ustawy, a więc i odpowiedzialność za jej terminową i sprawną realizację ponoszą - oczywiście w różnej mierze - banki spółdzielcze, BGŻ, minister finansów i Narodowy Bank Polski.

    W trakcie dyskusji na posiedzeniu połączonych komisji posłowie wskazywali na ogrom pracy, jaką wykonano w bankach spółdzielczych w celu podporządkowania się przepisom ustawy, że zrobiono wiele, aby w miarę szybko doprowadzić do utworzenia banków regionalnych, i to pomimo niedostatku środków finansowych, które jednak dzięki działaniom ministra finansów, ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz prezesa Agencji Rynku Rolnego zgromadzono, doprowadzając do zwiększenia kapitałów własnych banków regionalnych. Według informacji prezesa BGŻ SA, zgromadzone obecnie dla 4-5 banków regionalnych kapitały są wystarczające dla otrzymania przez te banki licencji od Narodowego Banku Polskiego.

    Zarówno w sprawozdaniu, jak i podczas dyskusji na posiedzeniu połączonych komisji, przedstawiciele Ministerstwa Finansów, Banku Gospodarki Żywnościowej i Narodowego Banku Polskiego podkreślali dobrą współpracę w zakresie realizacji ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej. Zagadnienie to jest niezmiernie ważne, ponieważ o ile minister finansów, zgodnie z art. 29 ust. 9 tej ustawy, przez 6 miesięcy od dnia wpisu spółki BGŻ SA do rejestru handlowego wykonuje wszelkie uprawnienia walnego zgromadzenia, a więc ma wpływ na działalność tego banku, o tyle nie ma wpływu i nie ponosi odpowiedzialności za działania niezależnego Narodowego Banku Polskiego, którego rola we wdrażaniu ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej jest znacząca, a przy niektórych kwestiach odwlekanie decyzji bądź brak decyzji ze strony Narodowego Banku Polskiego nie tylko może doprowadzić do destrukcji w realizowaniu ustawy, ale wręcz może uniemożliwić jej zrealizowanie.

    Pomimo deklaracji o dobrej współpracy wymienionych wyżej instytucji posłowie - wskutek niezupełnie zgodnych informacji przekazywanych przez przedstawicieli BGŻ, ministra finansów i Narodowego Banku Polskiego na posiedzeniu połączonych komisji, a dotyczących głównie wielkości zgromadzonych kapitałów koniecznych do utworzenia banków regionalnych, wyceny aportów przekazywanych na rzecz banków regionalnych, BGŻ SA, interpretacji przepisów ustawy - wskazywali, że jednak współpraca ta nie układa się najlepiej. I to m.in. zdaniem niektórych posłów jest powodem opóźnień w realizacji ustawy. Oprócz głosów wskazujących na dobrą wolę Narodowego Banku Polskiego we wdrażaniu ustawy były również głosy zarzucające Narodowemu Bankowi Polskiemu brak dobrej woli, wręcz utrudnianie ze strony Narodowego Banku Polskiego realizacji ustawy o restrukturyzacji banków.

    Te sprzeczne informacje były m.in. powodem zgłoszenia wniosku przez pana posła Janusza Maksymiuka, aby prezydia obradujących wspólnie komisji rozważyły potrzebę powołania zespołu ekspertów w celu dokonania oceny rozbieżnych w niektórych kwestiach stanowisk BGŻ SA, ministra finansów i Narodowego Banku Polskiego. Deklarowanemu współdziałaniu w realizacji ustawy zaprzecza w pewnym stopniu również odmienne stanowisko ministra finansów i Narodowego Banku Polskiego w przedłożonym Wysokiej Izbie sprawozdaniu, dotyczące realizacji ustawy na obecnym etapie.

    Otóż Ministerstwo Finansów na obecnym etapie realizacji ustawy nie znajduje uzasadnienia do jej zmiany, co nie wyklucza wystąpienia rządu do parlamentu z taką propozycją w przyszłości, kiedy będzie można sformułować kompleksowe propozycje ewentualnych zmian. Natomiast Narodowy Bank Polski widzi potrzebę zmiany niektórych przepisów ustawy - i to bardzo istotnych - już na obecnym etapie jej realizacji. Należy podkreślić, że w trakcie dyskusji w tej sprawie posłowie wskazywali, że w sytuacji wydłużającej się w czasie realizacji ustawy, w tym głównie w tworzeniu banków regionalnych - a utworzenie tych banków jest warunkiem przekazania przez BGŻ SA kwoty prawie 3 bln starych złotych ze środków budżetu państwa do banków regionalnych na restrukturyzację wierzytelności zrzeszonych w nich banków spółdzielczych - dalsza zwłoka, co najmniej kilkumiesięczna, wynikająca z ewentualnej nowelizacji na obecnym etapie ustawy jest szkodliwa i niewskazana; nie pomoże bankom spółdzielczym, a wręcz pogłębi znacznie kryzys w sektorze banków spółdzielczych. Podkreślano, że trudna sytuacja banków spółdzielczych wymaga przyspieszenia, a nie spowalniania wdrażania ustawy, i nie tylko dlatego, że spowalnianie będzie miało i ma negatywny wpływ na sytuację w rolnictwie, całej gospodarce żywnościowej, ale szkodzić będzie bankowości w naszym kraju, jak również stworzy zagrożenia dla funkcjonowania powołanego Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

    Bardzo istotną kwestią wymagającą rozwiązania i konieczną dla prawidłowej realizacji ustawy, wskazaną w sprawozdaniu i podkreśloną na posiedzeniu połączonych komisji przez przedstawiciela Ministerstwa Finansów, jest restrukturyzacja zadłużenia Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (długi po byłych PGR), której nie obsługiwane zadłużenie tylko wobec BGŻ SA wynosi obecnie około 9,6 bln starych złotych, oraz restrukturyzacja zadłużenia przemysłu rolno-spożywczego (głównie zbożowo-młynarskiego, olejarskiego), wynikającego głównie z inwestycji centralnych z lat poprzednich, a finansowanych przez BGŻ. Potrzeba uzdrowienia tej trudnej sytuacji finansowej, będącej w znacznym stopniu pochodną kosztów, jakie już poniosło i dalej ponosi polskie rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze w procesie przechodzenia do gospodarki rynkowej oraz w procesie prywatyzacji własności państwowej w rolnictwie, nie była na posiedzeniu komisji kwestionowana. Przedstawiciele ministra finansów i Narodowego Banku Polskiego zadeklarowali, że w najbliższym czasie przedłożą propozycje działań w tym zakresie. W tym miejscu należy stwierdzić, że trudna sytuacja banków spółdzielczych wynika głównie ze słabej kondycji naszego rolnictwa. Oczywiście w niektórych przypadkach zła kondycja ma miejsce wskutek złego zarządzania tymi bankami. Ale generalnie to nie rolnicy są powodem trudności banków spółdzielczych, gdyż - pragnę poinformować - w 90% spłacają oni zaciągane przez siebie kredyty.

    Wysoka Izbo! Reasumując, na wspólnym posiedzeniu komisji nie kwestionowano celowości podjętych przez Ministerstwo Finansów dotychczasowych działań zmierzających do realizacji ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej. Jak wynika ze sprawozdania, działań tych było wiele. Były one konieczne, często trudne do zrealizowania ze względu na skalę przedsięwzięcia. Negatywna opinia Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej o przedstawionym przez ministra finansów sprawozdaniu z realizacji ustawy wynika głównie ze zbyt powolnego jej wdrażania. Posłowie wskazywali w dyskusji, że nie znajduje to uzasadnienia pomimo w pewnym zakresie odmiennego rozumienia celów oraz sposobów jej realizacji przez zainteresowane instytucje, ponieważ - co podkreślano - ustawa obowiązuje wszystkich w równym stopniu i nie zezwala na lansowanie innych koncepcji i rozwiązań niż przewidziane w ustawie. Dotyczy to również Narodowego Banku Polskiego. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia