2 kadencja, 107 posiedzenie, 1 dzień (20.05.1997)

2 punkt porządku dziennego:
Sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej o rządowych projektach ustaw:
   1) o sądowym rejestrze gospodarczym, rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz o Krajowym Rejestrze Sądowym (druki nr 1882 i 2300),
   2) Przepisy wprowadzające ustawę o sądowym rejestrze gospodarczym, rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz o Krajowym Rejestrze Sądowym i o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw (druki nr 1883 i 2301).

Poseł Krzysztof Budnik:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z ogromną satysfakcją przedstawiam sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej o rządowych projektach ustaw: o sądowym rejestrze gospodarczym, rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz o Krajowym Rejestrze Sądowym - z druku sejmowego nr 1882 - a także Przepisy wprowadzające ustawę o sądowym rejestrze gospodarczym, rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz o Krajowym Rejestrze Sądowym i o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw - z druku sejmowego nr 1883.

    Proponujemy, aby tytuł podstawowej ustawy brzmiał: ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym. Co prawda taki tytuł nie pełni funkcji informacyjnej odnośnie do kręgu podmiotów objętych Krajowym Rejestrem Sądowym, ale celnie wydobywa istotę całej regulacji, jakim jest właśnie Krajowy Rejestr Sądowy. Jest to słuszne również z tego względu, że to inne, szczegółowe ustawy dotyczące ustroju danego rodzaju podmiotów mają przesądzać o tym, na których z nich ciąży obowiązek rejestracyjny, natomiast omawiana ustawa rozstrzyga o zasadach prowadzenia rejestru, sposobie wykonywania obowiązku rejestracyjnego oraz skutkach takich czynności. Nadto eksperci w swoich opiniach niemal powszechnie wskazywali na potrzebę skrócenia tytułu ustawy ze względów praktycznych. Nazwa ustawy będzie bowiem powoływana przez liczne sądy, organy władzy publicznej - także gospodarcze - a przede wszystkim będzie powszechnie używana w ogromnej liczbie dokumentów występujących w obrocie prawnym i gospodarczym.

    Przypomnę, że w trakcie pierwszego czytania projektów rządowych, które miało miejsce w dniu 7 listopada 1996 r., spotkały się one z pełnym poparciem nie tylko przedstawicieli klubów i kół poselskich, ale i wszystkich posłów biorących udział w tej debacie. W trakcie prac w podkomisji i na forum komisji sejmowych zachowaliśmy główne założenia omawianych projektów oraz staraliśmy się uwzględnić wszystkie postulaty i wnioski, które zostały zgłoszone w trakcie pierwszego czytania. W moim przekonaniu obecne przedłożenie nie narusza tych założeń, a wręcz udoskonala tekst projektów ustaw. Znacznie poszerza również zakres regulacji ustawowych, choćby poprzez nowelizację kilkudziesięciu innych ustaw, ale stanowi to wyłącznie konsekwencję tych rozwiązań prawnych, które tkwią w ustawie podstawowej, czyli w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym. Niektóre przepisy stanowią również konsekwencję wdrażania przez ministra sprawiedliwości systemu informatycznego budowanego na bazie sądów. Przypomnę, że pierwszą część tego systemu ustanowiliśmy w uchwalonej już ustawie o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Obecny system Krajowego Rejestru Sądowego jest kontynuacją tego przedsięwzięcia i to może w części zdecydowanie trudniejszej i ważniejszej.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Istotą omawianych projektów jest utworzenie powszechnego, jednolitego, jawnego i wiarygodnego rejestru podmiotów występujących w obrocie prawnym. Gwarancją pełnej realizacji tych zasad jest funkcjonowanie rejestru podmiotów w ramach wymiaru sprawiedliwości, sądownictwa oraz w systemie informatycznym. W ten sposób zabezpieczamy nie tylko powszechność obowiązku rejestracyjnego, ale i powszechność dostępu do informacji zawartych w rejestrze. W ten sposób uzyskujemy bezpieczeństwo obrotu gospodarczego, przede wszystkim poprzez jego jawność, również realność całego szeregu instytucji prawa cywilnego, jak na przykład system domniemań prawnych związanych z wpisami do rejestru sądowego. Jeżeli rejestry podmiotów są rozproszone na 19 odrębnych rejestrów, a przy tym prowadzone w różnych sądach, jak to ma miejsce obecnie, to nie można mówić o dostępności do informacji o wpisach, z którymi związane są doniosłe skutki materialno-prawne. W tych warunkach mamy do czynienia z pewną fikcją, a potwierdzeniem tego są jakże liczne spory sądowe powstające na tle nieznajomości wpisów sądowych, na przykład co do posiadanego majątku czy osób upoważnionych do reprezentowania danego podmiotu.

    Krajowy Rejestr Sądowy scala obecnie rozproszone szczegółowe rejestry sądowe, ustanawia dla nich jednolite organy w postaci sądów rejestrowych oraz jednolite sądowe postępowanie rejestracyjne. Krajowy Rejestr Sądowy składa się z trzech podstawowych części obejmujących rejestr przedsiębiorców, a więc podmiotów prowadzących w różnych formach prawnych profesjonalną działalność gospodarczą, rejestr stowarzyszeń, organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, a więc podmiotów, których podstawowym celem nie jest prowadzenie działalności gospodarczej, ale wypełnianie innych zadań publicznych i społecznych, oraz rejestr dłużników, a więc osób, które albo okazały się nierzetelne w obrocie gospodarczym, albo które z innych powodów - choćby obiektywnych - są dłużnikami, a więc nie są w pełni wiarygodne dla nowych partnerów w obrocie prawnym.

    Należy podkreślić, że rejestr przedsiębiorców przejmuje nie tylko obecnie funkcjonujące rejestry sądowe, ale i administracyjną ewidencję prowadzących działalność gospodarczą, wykonywaną przez samorządy terytorialne. W konsekwencji dokonujemy w ustawie o działalności gospodarczej - w art. 2 ust. 2 - doprecyzowania podmiotów, które taką działalność mogą prowadzić. Będą to osoby fizyczne, osoby prawne, spółka jawna i spółka komandytowa. Przypomnę, że stanowi to realizację postulatu przywrócenia w naszym systemie prawnym kupca rejestrowego. Sejm, odrzucając projekt ustawy o nowelizacji Kodeksu handlowego i ustawy o działalności gospodarczej z druku sejmowego nr 288, jednoznacznie podkreślił, że cele tego projektu powinny być w pełni zrealizowane w omawianych ustawach.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Krajowy Rejestr Sądowy realizuje wszystkie podstawowe zasady nowoczesnego systemu rejestracyjnego podmiotów występujących w obrocie prawnym. Zgodnie z polską tradycją prawną obowiązek rejestracyjny jako regulacja ograniczająca zasadę pełnej wolności gospodarczej i osobistej obywateli jest realizowany w sądach powszechnych, a więc w organach niezależnych i niezawisłych, w jawnym postępowaniu i przy gwarancji zaskarżalności rozstrzygnięć takich organów.

    Krajowy Rejestr Sądowy jest jawny, dostępny dla każdego, bez potrzeby wykazywania jakiegokolwiek interesu, a więc potrzeby tłumaczenia, dlaczego chce się uzyskać dane informacje. Przewidujemy również możliwość dostępu do wszelkich dokumentów stanowiących podstawę wpisu do rejestru i gromadzonych w aktach rejestrowych. Z informacji Krajowego Rejestru Sądowego można otrzymywać również odpisy, wypisy i zaświadczenia. Pełność informacji gwarantuje powszechność obowiązku rejestrowego w zakresie określonym ustawą.

    Prawo przewiduje pięć podstawowych rodzajów sankcji:

    - wszczęcie postępowania z urzędu;

    - negatywne skutki w prawie materialnym związane z brakiem wpisu lub istnieniem wpisu niezgodnego z prawdą;

    - stosowanie grzywien w celu przymuszenia do wykonania obowiązku rejestracyjnego, a w przypadku przedsiębiorców także ustanowienie kuratora zastępującego organy zarządzające;

    - stosowanie środków karnych;

    - odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadach ogólnych.

    Jawność materialną i wiarygodność rejestru realizują domniemania prawne, analogiczne do tych, jakie występują obecnie w Kodeksie handlowym, przy czym są one wzbogacone o standardy wynikające z dyrektyw obowiązujących w krajach Unii Europejskiej.

    O zakresie informacji podlegających obowiązkowi rejestracyjnemu będzie rozstrzygać ustawa. Zakres określony w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym jest niezależny od innych regulacji prawnych. Natomiast o układzie samego rejestru będzie rozstrzygać minister sprawiedliwości w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy. Konieczność takiego rozwiązania wynika z potrzeby elastyczności prawa w tym zakresie, ponieważ dotyczy kwestii technicznych uzależnionych od standardów informatycznych.

    W rozdziale 5 w art. 63 projektu ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wprowadza się do Kodeksu postępowania cywilnego nowy dział VI o postępowaniu w sprawach o wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym.

    Zaakcentować należy nowy art. 6946 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, według którego postanowienia co do istoty sprawy są skuteczne i wykonalne z chwilą ich wydania, a nie prawomocności. Regulacja ta jest szczególnie ważna dla drobnych przedsiębiorców, którzy powinni mieć możliwość prowadzenia swojej działalności zarobkowej w jak najkrótszym terminie. Nowe postępowanie scala i ujednolica rozproszone szczegółowe postępowania, często regulowane w aktach rangi podustawowej.

    Funkcje legalizacyjne i rejestrowe będą pełniły sądy, natomiast Krajowy Rejestr Sądowy będzie bezpośrednio wykonywany przez centralną informację Krajowego Rejestru Sądowego. O formie tej jednostki zadecyduje minister sprawiedliwości, także w akcie prawnym podustawowym. Jest to rozwiązanie analogiczne do tych, które przyjęliśmy przy tworzeniu Monitora Sądowego i Gospodarczego oraz rejestru zastawów.

    Ścisły związek sądów rejestrowych z centralną informacją jest niezbędny, gdyż w istocie wspólnie tworzą jeden system - rejestr sądowy w formule informatycznej. I właśnie w celu zapewnienia łatwości i szybkości dostępu do informacji centralna informacja Krajowego Rejestru Sądowego jest upoważniona do wydawania odpisów, wypisów i zaświadczeń z rejestru.

    Projekt ustawy przewiduje stosunkowo długi okres wejścia ustawy w życie, bo dopiero w 2001 r. Jest to spowodowane koniecznością przygotowania całego systemu informatycznego i sądów rejestrowych, przeszkolenia kadr administracyjnych i sędziów oraz utworzenia odpowiednich stanowisk.

    Projekt ustawy zawiera dobre rozwiązania, jednak powodzenie tego przedsięwzięcia jest uzależnione od sprawności całego systemu informatycznego. W naszych warunkach wymaga to czasu, dlatego uznaliśmy za konieczne wydłużenie vacatio legis, aby uniknąć jakiegokolwiek ryzyka niepowodzenia.

    Tak więc od 2001 r. wszystkie nowe podmioty będą wykonywały obowiązki rejestracyjne w sądach rejestrowych. Natomiast do końca 2003 r. będzie dokonywane przerejestrowywanie już działających podmiotów na ich wniosek bez żadnych opłat albo przy wykonywaniu obowiązków rejestrowych w obecnych organach rejestrowych. Po upływie tego terminu wpisy w dotychczasowych rejestrach utracą swoją moc. Dlatego w zasadzie należy wykluczyć przypadek nie przerejestrowania się działającego podmiotu w tym okresie.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiłem wszystkie zasadnicze rozwiązania zawarte w omawianych projektach. Ośmielam się odstąpić w głównym wystąpieniu od omówienia szczegółowych regulacji, gdyż stanowią one pełną kontynuację założeń projektów akceptowanych w pierwszym czytaniu. W moim przekonaniu oba projekty mogą stać się nowoczesnymi ustawami, bardzo potrzebnymi także polskiej gospodarce, rozwijającej się w kierunku gospodarki wolnorynkowej, z dominującą prywatną własnością i niezależnością podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, przy ich pełnej odpowiedzialności za swoje działania i czynności. Dlatego zwracam się do Wysokiej Izby o przyjęcie sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej o projektach ustaw o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o przepisach wprowadzających ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym. W razie potrzeby w dalszej debacie ustosunkuję się do szczegółowych kwestii, wniosków lub pytań, licząc również na pomoc ministra sprawiedliwości, który reprezentuje stronę rządową.

    Na zakończenie pragnę zasygnalizować zmianę, która od lat była postulowana przez przedstawicieli polskiej doktryny prawniczej oraz środowiska gospodarcze. Proponujemy zastąpienie pojęcia ˝podmiot gospodarczy˝ pojęciem ˝przedsiębiorca˝. Pojęcie to - ˝przedsiębiorca˝ - celniej w naszym przekonaniu oddaje istotę prowadzącego działalność gospodarczą, łatwiej je przetłumaczyć na języki obce, dlatego lepiej także w siatce pojęciowej dostosowuje obowiązujące prawo do standardów obowiązujących zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej; nadto sam podmiot gospodarczy nieco przypadkowo znalazł się w naszym systemie przy okazji uchwalania ustawy o działalności gospodarczej. Uznaliśmy, że jest to w zasadzie ostatni moment, kiedy możemy dokonać takiej zmiany, ponieważ dalsze funkcjonowanie pojęcia ˝podmiot gospodarczy˝ czy też potwierdzanie go także tymi ustawami stworzyłoby sytuację nieodwracalną.W tym miejscu chciałbym złożyć podziękowanie zwłaszcza pracownikom Biura Legislacyjnego, którzy zdobyli się na ogromny wysiłek wyszukania we wszystkich obowiązujących aktach prawnych w randze ustawowej tych miejsc, gdzie występuje pojęcie podmiotu gospodarczego, i zastąpili je pojęciem ˝przedsiębiorca˝ w odpowiedniej liczbie i w odpowiednim przypadku. Pojęcie to również celniej wpisuje się w te prace, które są prowadzone obecnie w Ministerstwie Gospodarki, w prace nad nowym prawem przemysłowym. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Borowski)

Przebieg posiedzenia