2 kadencja, 59 posiedzenie, 2 dzień (14.09.1995)

4 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie:
     - poselskich i komisyjnego projektów ustaw o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym,
       - senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym,
     - rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku importowym od towarów sprowadzanych lub nadsyłanych z zagranicy.

Poseł Mieczysław Jedoń:

    Poselskie projekty ustaw (druki nr 1104 i 1108) oraz komisyjny projekt ustawy (druk nr 1109) dotyczą zmiany ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym i obejmują te same tematy - dotyczące stawek VAT na materiały budowlane, roboty budowlano-montażowe, remonty związane z budownictwem mieszkaniowym i infrastrukturą towarzyszącą, a także na obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części. W każdym z trzech projektów zapisane są różne wielkości ulg i okresy ich stosowania.

    Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej jest za rozwojem budownictwa i za stosowaniem preferencji w podatku od towarów i usług w odniesieniu do budownictwa mieszkaniowego. Znane są nam problemy mieszkaniowe. Wzrost gospodarczy również zależy od rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Jednak w tym miejscu pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że w pierwszym półroczu 1991 r. przy 7-procentowej stawce VAT oddano do użytku zaledwie 24 tys. mieszkań, a więc o jedną czwartą mniej niż w pierwszym półroczu roku ubiegłego. Widać z tego, że barierą dla rozwoju budownictwa jest brak popytu, wynikający z niskich dochodów realnych społeczeństwa.

    Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej opowiada się za wnikliwym rozpatrzeniem projektów ustaw przez odpowiednie komisje. Należy także zwrócić uwagę na nowe propozycje przedstawione przez rząd. Jednak liczy się zawsze efekt zastosowania odpowiednich przepisów. Chodzi o to, żeby nie doprowadzić do znacznego podwyższenia opłat mieszkaniowych, kosztów remontów i modernizacji budynków mieszkalnych i lokali mieszkalnych, a także infrastruktury towarzyszącej budownictwu mieszkaniowemu, i w konsekwencji do wzrostu liczby osób, które nie będą w stanie pokryć kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania. Należy dodać, że wzrost kosztów budownictwa mieszkaniowego i inwentarskiego na wsi, obiektów szkolnych i szpitali, dróg i infrastruktury komunalnej może wpłynąć na podwyższenie cen towarów i usług zwolnionych z VAT, takich jak dostawy wody, usługi służby zdrowia, ceny artykułów spożywczych.

    Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o przekazanie projektów ustaw do rozpatrzenia przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą.

    Wysoka Izbo! Następny projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (druk nr 1114) dotyczy pośrednictwa w zakresie ubezpieczeń. Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej ma jednak odmienne zdanie niż to, które zostało przedstawione przez wnioskodawcę. Przede wszystkim projektowana ustawa przewiduje zwolnienie pośrednictwa w zakresie ubezpieczeń od podatku od towarów i usług. Klub SLD uważa, że projektowana ustawa nie powinna być uchwalona przez Sejm. Z obecnej obserwacji rynku ubezpieczeniowego wynika, że firmy ubezpieczeniowe korzystają na ogół z usług pośredników ubezpieczeniowych. Świadczą o tym również pisma kierowane do Ministerstwa Finansów przez Polską Izbę Ubezpieczeń i Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych, jak również przez podatników zajmujących się usługami pośrednictwa w zakresie ubezpieczeń. Potwierdzają to także sami wnioskodawcy, pisząc w uzasadnieniu do projektu ustawy, że akwizycja i powszechność dostępu do usług ubezpieczeniowych, świadczonych przez firmy ubezpieczeniowe, opiera się na wielotysięcznej sieci pośredników ubezpieczeniowych związanych z zakładami ubezpieczeniowymi. Sieć ta stanowi infrastrukturę integralnie związaną z funkcjonowaniem i rozwojem rynku ubezpieczeniowego. A zatem powszechność dostępu do ubezpieczeń i dzięki temu ich rozwój w przeważającej mierze zapewnia sieć pośredników ubezpieczeniowych. Trudno zatem zgodzić się z poglądem, jakoby opodatkowanie usług pośrednictwa w zakresie ubezpieczeń stanowiło zagrożenie czy wręcz mogło spowodować likwidację tych struktur, skoro funkcjonowanie i rozwój usług ubezpieczeniowych, świadczonych przez firmy ubezpieczeniowe, zależy przede wszystkim od istnienia i efektywności działania sieci pośredników ubezpieczeniowych.

    Ustanowienie opodatkowania usług pośrednictwa w zakresie ubezpieczeń wynika z zasady stosowanej w dyrektywach Rady Unii Europejskiej, które określają, że aby usługa była opodatkowana, musi istnieć bezpośredni związek między wykonaniem usługi i otrzymaniem za nią zapłaty. Taki związek bezsprzecznie istnieje w wypadku świadczenia usług pośrednictwa w zakresie ubezpieczeń.

    Państwa członkowskie zrzeszone w Unii Europejskiej zgodnie z szóstą dyrektywą Rady Unii Europejskiej zobowiązują się zwalniać od podatku od towarów i usług transakcje ubezpieczenia i reasekuracji łącznie z wiążącymi się z nimi usługami świadczonymi przez ajentów ubezpieczeniowych i brokerów. Z treści rozdziału XIX art. 38 szóstej dyrektywy Rady Unii Europejskiej wynika, że jest ona adresowana do państw zrzeszonych w Unii Europejskiej. Rzeczpospolita Polska nie jest jeszcze państwem członkowskim Unii Europejskiej. Jesteśmy w fazie przejściowej, co oznacza, że w tym okresie mogą być u nas stosowane inne przepisy, niż przyjęte w krajach będących już członkami Unii. Dodatkowo wyjaśnia się, że również państwa członkowskie, zrzeszone w Unii Europejskiej, mogą stosować odmienne przepisy za zgodą Rady. Z informacji, jakie mamy, wynika, że w Ministerstwie Finansów rozważana jest sprawa ustalenia specjalnego podatku od działalności w zakresie ubezpieczeń, na wzór państw zrzeszonych w Unii Europejskiej, który zastąpi dzisiejszą formę opodatkowania wyżej wymienionych usług.

    Skutki finansowe zwolnienia pośrednictwa w zakresie ubezpieczeń od podatku od towarów i usług wynosiłyby w 1996 r. około 2 mln nowych złotych.

    Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o odrzucenie powyższego projektu, który jest zawarty w druku nr 1114.

    Wysoki Sejmie! Kolejny projekt ustawy przedstawiony na posiedzeniu dzisiaj i wczoraj, poselski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (druk nr 1144), zakłada wprowadzenie do ustawy nowego art. 38a, dającego podmiotom dokonującym zakupów paliw silnikowych przeznaczonych na cele bezpośrednio związane z produkcją rolniczą prawo do zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie paliw. Podatek akcyzowy zwracany byłby w kwocie wynikającej z faktycznych zakupów, nie wyższej jednak niż odpowiadającej zakupowi 84 l paliwa - w ciągu roku - przypadającego na 1 ha użytków rolnych stanowiących własność lub będących w posiadaniu podmiotów prowadzących gospodarstwo rolne. Zwrot podatku akcyzowego realizowany byłby przez urzędy skarbowe za pośrednictwem urzędów gminnych za okresy kwartalne, na podstawie dokumentujących zakup paliwa rachunków uproszczonych (faktur). Projekt zakłada wejście w życie zmiany ustawy z dniem 1 stycznia 1996 r. Wprowadzenie proponowanych rozwiązań oznaczałoby ubytek dochodów budżetowych w 1996 r. o kwotę 407,4 mln zł.

    Proponowany w projekcie ustawy system zwrotu rolnikom podatku akcyzowego zawartego w cenie paliw silnikowych stanowi faktycznie dotację na rolnictwo, gdyż prawo do zwrotu podatku akcyzowego przysługiwałoby wszystkim rolnikom, zarówno tym, którzy posiadają ciągniki i maszyny rolnicze, jak i tym, którzy ich nie posiadają. Zwrot przysługiwałby także i tym gospodarstwom, w których nie uprawia się gruntów rolnych, w całości lub części. Byłoby to więc tym samym z gruntu niesprawiedliwe, gdyż relatywnie największą subwencję otrzymałyby gospodarstwa o niskim poziomie umaszynowienia, a więc i niższej intensyfikacji produkcji.

    Dodatkowo proponowane w projekcie rozwiązania dofinansowania rolnictwa powodują zwiększenie kosztów administracyjnych. Realizacja zwrotów podatku akcyzowego za okresy kwartalne - na podstawie rachunków uproszczonych - przez urzędy skarbowe za pośrednictwem urzędów gminnych wymagać będzie dużego zaangażowania sił i środków, co może doprowadzić do wzrostu obsady etatowej w tych urzędach. Nasuwa się w związku z tym wątpliwość, czy w ramach istniejących środków budżetowych zwiększone koszty obsługi systemu da się pokryć.

    Proponowane w poselskim projekcie ustawy rozwiązania przewidują zwrot podatku akcyzowego w wypadku zakupu paliw silnikowych, tj. benzyny i oleju napędowego. Należy zwrócić uwagę, że kwota podatku zawarta w cenie benzyny jest ponad 2-krotnie wyższa niż w cenie oleju napędowego. Istnieje zatem realna obawa, że przedkładane celem uzyskania zwrotu podatku rachunki będą dokumentować wyłącznie zakup benzyny, a nie oleju napędowego. Poza tym z rachunku nie wynika, na jaki cel dokonano zakupu towaru: czy w związku z prowadzeniem działalności rolniczej, czy też na inny cel. Proponowany system sprzyjać zatem będzie powstawaniu nadużyć podatkowych. Ponadto podkreślić należy, że ciągniki i maszyny rolnicze zużywają przede wszystkim olej napędowy, a nie benzynę.

    W uzasadnieniu do projektu ustawy stwierdza się, że w procesie zbliżania się do rolnictwa Wspólnoty Europejskiej takie rozwiązania stają się konieczne oraz że złagodzi to dysparytet dochodów pomiędzy ludnością rolniczą a pozarolniczą.

    System subwencjonowania oleju napędowego w krajach Unii Europejskiej przy sprzedaży rolnikom jest ściśle powiązany z wysokością opodatkowania (akcyza, podatek specyficzny i podatek konsumpcyjny) i ceną detaliczną oleju napędowego stosowaną w stacjach benzynowych. Koszty produkcji (importu) oleju napędowego w Polsce i w krajach Europy Zachodniej są zbliżone - kształtują się na poziomie ok. 160-180 dolarów - natomiast ceny detaliczne różnią się w zasadniczy sposób. W Polsce cena detaliczna 1 l oleju napędowego wynosi 0,96 zł. W Niemczech ten sam olej (w przeliczeniu na złote) kosztuje 1,92 zł, we Francji - 1,87 zł, w Hiszpanii - 1,73 zł, w Danii - 2,15 zł. W krajach Europy Zachodniej zwracana jest zatem rolnikom część wysokiej akcyzy (lub jej odpowiednika) zawartej w cenie oleju napędowego. Dla przykładu we Francji cena oleju napędowego dla rolników jest niższa o ok. 30%. W związku z tym przy powszechnej cenie detalicznej, w przeliczeniu na złote, w wysokości 2,87 zł/l koszt nabycia oleju napędowego dla rolnika francuskiego wynosi ok. 1,31 zł/l. W Polsce cena detaliczna oleju napędowego wynosi, jak już wspomniałem, 0,96 zł/l, a obciążenie podatkiem akcyzowym - 0,26 zł/l. Gdyby zatem porównać obciążenie podatkowe rolników polskich i francuskich z tytułu zakupu oleju napędowego, uwzględniając przy tym, iż koszt ich produkcji jest zbliżony w Polsce i we Francji, okazałoby się, że realne obciążenie podatkiem akcyzowym od paliw rolnictwa francuskiego, pomimo istniejących ulg, jest ponad dwukrotnie wyższe niż rolnictwa polskiego.

    Porównując warunki działania rolnictwa w Polsce i w krajach Europy Zachodniej, nie można zapomnieć, iż obowiązujący tam podatek od wartości dodanej obejmuje również środki produkcji dla rolnictwa. Rolnicy z krajów EWG zakupują te środki po cenach powiększonych o podatek od wartości dodanej. Podatek ten, liczony według uproszczonych zasad, płacony jest również przez rolników od realizowanej przez nich sprzedaży produktów rolnych. Ponadto przychody z produkcji rolnej obciążone są podatkiem dochodowym.

    Pomimo podanych przykładów Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej widzi potrzebę rozpatrzenia tego projektu ustawy przez trzy komisje i wnosi o skierowanie go do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej i Komisji Ustawodawczej. (Oklaski)

    Wysoki Sejmie! Następny projekt ustawy, który został przedstawiony w druku nr 1211, dotyczy stosowania do końca 1999 r. stawki podatku 0% do zamawianych przez ministra obrony narodowej lub osoby przez niego upoważnione i przyjmowanych przez odbiór wojskowy krajowych towarów i usług określonych w odrębnej liście zatwierdzonej przez Radę Ministrów.

    Projektowana ustawa przewiduje przedłużenie do końca 1999 r. stosowania stawki VAT w wysokości 0% w wypadku towarów i usług zamawianych przez ministra obrony narodowej. Możliwość stosowania stawki VAT w wysokości 0% w obrotach krajowych i w imporcie została wprowadzona na okres przejściowy w celu złagodzenia skutków wprowadzenia nowego systemu podatków pośrednich. Trzeba zauważyć, iż jedną z przyczyn niskiego udziału w PKB wydatków budżetowych na obronność kraju jest właśnie fakt nabywania towarów i usług bez VAT. Wprowadzenie opodatkowania wyrobów i usług przeznaczonych dla sił zbrojnych, jak stwierdza rząd, nie spowoduje żadnych ujemnych skutków, bowiem rząd zamierza w pełni rekompensować w formie zwiększenia budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej wzrost wydatków na zakupy towarów i usług dokonywane przez wojsko.

    Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej stwierdza, iż widzi potrzebę rozpatrzenia tego projektu ustawy przez odpowiednie komisje, ponieważ jest możliwość przedłużenia stosowania zerowej stawki VAT, ale w ściśle określonym przypadku i w dziedzinie zatwierdzonej właśnie przez Radę Ministrów. Z jednej strony umożliwi to dalszy rozwój sił zbrojnych, z drugiej musi być zapewniony dopływ środków finansowych do budżetu.

    Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o skierowanie tego projektu ustawy do odpowiednich komisji.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kolejny projekt ustawy (druk nr 1019) jest projektem senackim i dotyczy ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym.

    Obowiązujące aktualnie ustawowe zwolnienia z podatku rolnego na okres 5 lat gruntów nabywanych w drodze kupna w celu utworzenia nowego lub powiększenia już istniejącego gospodarstwa oraz gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i gruntów przejętych z tego funduszu do Zasobów Własności Rolnej Skarbu Państwa objętych w trwałe zagospodarowanie, tj. objętych w dzierżawę lub użytkowanie na okres nie krótszy niż 10 lat, stanowi sprawdzony instrument pomocy dla rolników inwestujących swoje środki finansowe w tworzenie lub powiększanie gospodarstw rolnych, oddziałujący stymulująco na rynek ziemi rolnej.

    W senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym przewiduje się ograniczenie stosowania ustawowych zwolnień od podatku rolnego gruntów nabywanych w drodze kupna na utworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego gospodarstwa do powierzchni nie przekraczającej 100 ha oraz przejmowanych w trwałe zagospodarowanie gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i gruntów przejętych z tego funduszu do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu utworzenia nowego gospodarstwa lub powiększenia już istniejącego - do powierzchni nie przekraczającej 100 ha.

    Konkretne uwagi do tego projektu ustawy przedstawią w dalszej dyskusji posłowie Tadeusz Matyjek i Romuald Ajchler.

    Faktem jest, że obecne rozwiązania prawne nie mogą zadowolić nikogo - ani płatników, ani ministra finansów, ani też niewątpliwie Wysokiej Izby. Stwarza to potrzebę opracowania nowego prawa podatkowego w zakresie podatku rolnego. Proponowane zmiany zawarte w projekcie ustawy mogą wstrzymać rozpoczęty z takim trudem proces prywatyzacji byłych państwowych gospodarstw rolnych. Przedłożone propozycje zmian w projekcie ustawy nie rozwiążą problemu. Wobec potrzeby pełniejszego omówienia wszystkich szczegółów, mając na uwadze znajdujący się już w Wysokiej Izbie projekt rządowy ustawy o podatku rolnym, Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o przekazanie obecnego projektu do trzech komisji: Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej.

    I ostatnie stanowisko, dotyczące projektu ustawy o podatku importowym od towarów sprowadzanych lub nadsyłanych z zagranicy (druk nr 1163), który był rozpatrywany na wczorajszym posiedzeniu. Podatek importowy, który wprowadzony został ustawą z dnia 25 listopada 1993 r. o podatku importowym od towarów sprowadzanych lub nadsyłanych z zagranicy, jest kontynuacją obowiązującego od 17 grudnia 1992 r. dodatkowego obciążenia w imporcie towarów. Początkowo obowiązywał dodatkowy 6-procentowy podatek obrotowy od importowanych towarów, od dnia 5 lipca 1993 r. do końca 1993 r. obowiązywało dodatkowo 6-procentowe cło, natomiast od stycznia 1994 r. obowiązuje już podatek importowy. W roku 1994 stawka tego podatku wynosiła 6%, w roku 1995 zaś obowiązuje stawka w wysokości 5%. Sukcesywne obniżanie stawki tego podatku jest wynikiem uzgodnień poczynionych przez rząd polski z organami GATT i Unii Europejskiej. Przyjęcie takich zasad przez rząd polski było warunkiem umożliwiającym w ogóle wprowadzenie tego podatku.

    Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że dodatkowe obciążenie w imporcie towarów zostało wprowadzone w związku z występującymi trudnościami w bilansie płatniczym. Założono przy tym początkowo, że dodatkowe obciążenie w imporcie towarów będzie stosowane do końca 1994 r. i nie będzie w tym okresie podwyższane. Jednak w związku z utrzymującym się ciągle ujemnym bilansem płatniczym kraju zachodziła konieczność przesunięcia terminu stosowania podatku importowego na następne lata. Ustawą z dnia 21 października 1994 r. o zmianie ustawy o podatku importowym przedłużono okres stosowania tego podatku do końca 1995 r. z jednoczesnym obniżeniem jego stawki do 5%. Wprawdzie w roku bieżącym odnotowywany jest dodatni bilans płatniczy w Polsce, to jednak, uwzględniając znaczne zadłużenie kraju oraz fakt, że na rok 1996 przypadają spłaty znacznych kwot tego zadłużenia, a także mając na uwadze ujemne saldo obrotów handlowych, należy się spodziewać, że sytuacja ta może ulec zmianie i prawdopodobne jest, że w roku 1996 bilans płatniczy może być ujemny. Dlatego też klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej proponuje 4-procentową stawkę podatku. Należy przy tym podkreślić, że stosowanie tego podatku nie wywoła żadnych problemów technicznych ani też nie spowoduje większych skutków makroekonomicznych.

    Przedłużenie okresu jego stosowania nie tylko na rok 1995, ale również na rok 1996, zostało przez rząd polski notyfikowane w organach GATT i Unii Europejskiej, a także uzgodnione z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Aktualne wpływy z podatku importowego wynoszą około 210 mln zł miesięcznie. Skutki obniżenia stawki podatku są trudne do oszacowania. Z jednej strony powinno to wpłynąć na wzrost importu, z drugiej - istotne znaczenie będą miały kursy walut.

    Pozostałe zmiany wprowadzane niniejszą ustawą mają charakter techniczny. W związku z przedłużeniem stosowania tego podatku zakłada się również przedłużenie stosowania przepisów przejściowych. Proponuje się wprowadzić zapis, zgodnie z którym zwrot podatku importowego przy eksporcie towarów - poprzez zwiększenie podatku naliczonego od kwoty tego podatku na warunkach określonych przepisami tej ustawy - będzie stosowany do eksportu towarów lub wyrobów do końca 1998 r. Obecnie - do końca 1997 r. Projekt ustawy zakłada, że wejdzie ona w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia.

    Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o przekazanie projektu ustawy do rozpatrzenia przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia