2 kadencja, Zgromadzenie Narodowe (21.06.1996)
2 punkt porządku dziennego:
Wniosek Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego o przeprowadzenie referendum w sprawie niektórych zasad, na których opierać się ma konstytucja (druk nr 11).
Senator Marek Minda:
Panie Marszałku! Szanowni Członkowie Zgromadzenia Narodowego! Praca nad konstytucją jest ważnym okresem w życiu każdego społeczeństwa. Zawsze przecież jest to próba zdefiniowania głównych zasad, według jakich układać się mają stosunki między obywatelem i państwem.
Demokratyczna konstytucja potwierdza status obywatela jako podstawowego źródła wszelkiej władzy państwowej, a jednocześnie chroni jego zasadnicze prawa. W ciągu stuleci wymyślono i sprawdzono dostatecznie dużo uregulowań, których celem było powstrzymywanie aparatu państwa przed gwałceniem praw obywatelskich.
Przypomnę tutaj zasadę trójpodziału władz, zasadę równoważenia się władz, zasadę legalizmu i wiele innych. Jeśli popatrzeć na konstytucję właśnie z tej perspektywy, to ukształtowanie relacji pomiędzy obywatelem i państwem jawi się jako jej esencja, podczas gdy wszystkie inne aspekty nabierają znaczenia drugorzędnego.
Wszystkie przedstawione do tej pory projekty spełniały warunki, które z punktu widzenia obywatela są najbardziej istotne. Nie chcę przez to powiedzieć, że inne kwestie są mniej ważne.
Wbrew logice doświadczeń dziejowych znacznie trudniej przychodzi nam dzisiaj podejmować decyzje niż naszym przodkom, którzy przed przeszło dwoma stuleciami tworzyli Konstytucję 3 Maja. Konstytucja ta, będąc pomnikiem polskiej państwowości, jest składnikiem naszej dumy narodowej. Czyżby duma z chlubnej historii miała kompensować nam dzisiaj przedłużający się brak konstytucji? Powinniśmy uwzględniać i tę możliwość, że rozbudowywanie oraz wydłużanie procedur związanych z przyjęciem konstytucji stawia pod znakiem zapytania przyjęcie nowej ustawy zasadniczej przez obecne Zgromadzenie Narodowe.
Nie mam złudzeń, że następne zgromadzenie rozpoczęłoby prace od początku. Na dyskusje tracić będziemy czas i środki, które inne społeczeństwa w naszej części Europy wykorzystają do umacniania i utrwalania swych systemów prawnych. Polska pozostanie w stanie uregulowań o charakterze tymczasowym i prowizorycznym.
Jak w takiej sytuacji kontynuować reformy? Jak dostosowywać się do nowych wyzwań, jak przekonać partnerów zagranicznych, że możemy być oazą stabilności? Brak konstytucji jest świadectwem słabości naszego systemu politycznego i prawnego, świadectwem słabości naszego państwa.
Pragnę w tym miejscu podkreślić, iż Klub Senatorów Niezależnych popiera prawo obywateli do wypowiedzenia się na temat projektu konstytucji w referendum. Popieramy ideę referendum, jednak powinno to być referendum ostateczne. Jesteśmy natomiast przeciwni projektom referendów cząstkowych w tej delikatnej materii. Idea referendum cząstkowego jest tylko pretekstem dla przeciwników szybkiego przyjęcia konstytucji.
Jako przewodniczący senackiej podkomisji do spraw integracji europejskiej, a także przedstawiciel Polski w Zgromadzeniu Północnoatlantyckim pragnę podkreślić, że przewlekanie prac nad konstytucją nie zwiększa naszych szans na szybką integrację z Unią Europejską i NATO. Jest to ważny aspekt, który Zgromadzenie Narodowe powinno wziąć pod uwagę.
Jeżeli jednak dojdzie do referendum przedkonstytucyjnego, niech z tego wynikną konkretne korzyści.
Panie Marszałku! Szanowni Zebrani! Pozwólcie państwo, iż w kilku słowach ustosunkuję się także do kwestii istnienia Senatu. Była o tym dzisiaj mowa. Nie chcę tutaj przywoływać całej argumentacji przemawiającej za potrzebą jego utrzymywania. Wspomnę tylko, że społeczeństwo pozbawione jest pełnej informacji niezbędnej do podjęcia tak ważnej decyzji. Senat, choć głęboko zakorzeniony w polskiej tradycji państwowej, jest jednocześnie instytucją, której prace powoli, lecz systematycznie zyskują szacunek obywateli. Apeluję także o to, aby pytania referendalne były jasne i nie pozostawiały wątpliwości co do ich interpretacji, obecne propozycje pytań są bowiem w znacznej mierze niezrozumiałe dla obywateli. Jak wynika z naszych sondaży wielu obywateli nie rozumie treści zadawanych pytań, szczególnie gdy dotyczą one rozwiązań samorządowych i stosunków państwo-kościół.
Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Wzywając do jak najszybszego przyjęcia konstytucji, pragnę podkreślić, że wszyscy możemy być dumni z projektu przygotowanego przez Komisję Konstytucyjną. Projekt ten nie tylko wzmacnia pozycję obywatela w systemie władzy państwowej, lecz także wyposaża go w skuteczne instrumenty dochodzenia swoich praw. Wzmacniając pozycję obywatela, konstytucja wzmocni nasze państwo i stworzy ramy, przez które bez obaw spojrzymy na wyzwania Europy i świata XXI w.
Jako obywatel chciałbym wyrazić wdzięczność wszystkim członkom Komisji Konstytucyjnej za niezwykłe poświęcenie oraz za setki godzin oddanych pracom nad projektem ustawy zasadniczej. Jako członek Zgromadzenia Narodowego w imieniu własnym oraz Klubu Senatorów Niezależnych pragnę przekazać im z tego miejsca wyrazy najwyższego uznania.
Członkowie Klubu Senatorów Niezależnych upoważnili mnie do oświadczenia, iż jesteśmy przeciwni wszelkim inicjatywom, których skutkiem mogłoby być opóźnienie przyjęcia konstytucji. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia