2 kadencja, 59 posiedzenie, 2 dzień (14.09.1995)

5 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i niektórych innych ustaw (druk nr 1175).

Poseł Stanisław Stec:

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i niektórych innych ustaw. Posłowie naszego klubu, szczególnie z Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, od początku obecnej kadencji Sejmu wnosili o zmianę ustawy o kontroli skarbowej, szczególnie w zakresie zwiększenia skuteczności działania.

    W świetle obecnej ustawy obowiązuje bardzo wydłużony okres postępowania pokontrolnego. Każdy kontrolowany podmiot może na podstawie art. 27 ustawy z 8 września 1991 r. o kontroli skarbowej wnieść do dyrektora urzędu kontroli skarbowej wniosek o skierowanie wyników kontroli skarbowej, ustalających zobowiązania podatkowe, na drogę postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych. Praktycznie dyrektor urzędu kontroli skarbowej nie może odmówić realizacji takiego wniosku. W takim wypadku wyniki kontroli wraz z protokołem z kontroli kierowane są do właściwego dla podatnika urzędu skarbowego, który ponownie bada zagadnienia będące przedmiotem wyników kontroli. Od wydanej przez urząd skarbowy decyzji podatnik może odwołać się do izby skarbowej, która jest zobowiązana do ponownego rozpatrzenia ustaleń dokonanych w toku kontroli przeprowadzonej przez inspektora urzędu kontroli skarbowej.

    W projekcie ustawy zakłada się uproszczenie trybu postępowania pokontrolnego przez pominięcie możliwości skierowania ustaleń kontroli na drogę postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych. Od decyzji ustalającej w wyniku kontroli dodatkowe zobowiązania podatnikowi będzie przysługiwało prawo odwołania do izby skarbowej. Umożliwi to przyspieszenie egzekwowania prawidłowych ustaleń kontroli skarbowej.

    Projekt ustawy o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i niektórych innych ustaw zakłada także wprowadzenie nowych rozwiązań ułatwiających zwalczanie szarej strefy. W celu poprawienia skuteczności i efektywności kontroli skarbowej w zakresie zwalczania szarej strefy w projekcie ustawy zaproponowano m.in.:

    1. Rozszerzenie zakresu przedmiotowego kontroli skarbowej o ujawnienie w kontroli nie zgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, a także ujawnienie dochodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów.

    2. Kontrolę pochodzenia majątku, łącznie z obowiązkiem składania oświadczeń o stanie majątkowym. Propozycja ta wyprzedza projektowane rozwiązanie zawarte w projekcie Ordynacji podatkowej, którą omawialiśmy wczoraj.

    3. Wprowadzenie czynności operacyjno-rozpoznawczych dokonywanych przez wyspecjalizowanych pracowników kontroli skarbowej.

    Jako ważne ustalenie wynikające z projektu ustawy należy uznać objęcie badaniem przez urzędy kontroli skarbowej celowości i legalności gospodarowania środkami pochodzącymi z budżetu państwa i pozabudżetowymi oraz środkami państwowych funduszy celowych, zarówno przekazujących, jak i otrzymujących te środki. Jest to ważne uzupełnienie, gdyż w zakresie gospodarowania środkami w państwowych funduszach celowych występuje dotychczas najwięcej nieprawidłowości. Kontrole realizowane przez urzędy kontroli skarbowej w zakresie gospodarowania środkami budżetowymi i państwowych funduszy celowych winny być uzgadniane z delegaturami Najwyższej Izby Kontroli, aby nie występowały przypadki nakładania się dwóch kontroli w jednym podmiocie.

    Dyskusyjna jest propozycja wyłączenia z zakresu podmiotowego kontroli skarbowej organów podatkowych, szczególnie urzędów skarbowych, i powołania do tego celu inspekcji resortowej w Ministerstwie Finansów. Powstanie w ten sposób kolejny organ kontroli w Warszawie, mający przeprowadzać kontrole w całym kraju.

    Analizy wymaga propozycja zwiększenia uprawnień organów kontroli skarbowej w zakresie prowadzenia dochodzeń w sprawach karnych skarbowych oraz sprawach o przestępstwa na szkodę skarbu państwa, poza ujawnionymi w toku kontroli. Ustalenie podstaw do czynności dochodzeniowych generalnie wynika z ustaleń kontroli.

    Proponowane zmiany w art. 10 zwiększają uprawnienia generalnego inspektora kontroli skarbowej w stosunku do inspektorów i urzędów kontroli skarbowej. Propozycje te powodują pewne dysproporcje pomiędzy zadaniami generalnego inspektora kontroli skarbowej a zadaniami dyrektorów urzędów kontroli skarbowej. W projekcie zmiany ustawy brak jest zapisu o bieżącym nadzorze nad pracą inspektorów ze strony dyrektora urzędu. Sprawowanie tego nadzoru przez generalnego inspektora kontroli skarbowej jest w praktyce trudne. Rozważenia wymaga udzielenie dyrektorowi urzędu kontroli skarbowej uprawnień do składania wniosku do generalnego inspektora o odwołanie inspektorów za uchylenia ustaleń w wyniku postępowania odwoławczego, dokonywanego w ramach decyzji izby skarbowej.

    Projekt ustawy zakłada dalsze, równie ważne zmiany, umożliwiające zwiększenie skuteczności postępowania kontrolnego, do których należy zaliczyć:

    1. Zobowiązanie kontrolowanego podatnika do wskazania na piśmie osoby upoważnionej do działania w jego imieniu.

    2. Możliwość przeprowadzenia kontroli w mieszkaniu podatnika w razie powzięcia wiarygodnych informacji, że podatnik nie ujawnił dochodów uzyskanych z prowadzonej działalności. Wymagana jest tu zgoda prokuratora.

    3. Przesłuchiwanie kontrolowanego w charakterze strony.

    4. Uproszczenie procedury związanej z koniecznością sprawdzenia prawidłowości i rzetelności dokumentów u kontrahentów kontrolowanego podmiotu. W tym przypadku wyłącza się właściwość miejscową inspektorów. Umożliwi to przyspieszenie ustaleń kontroli i przeciwdziałanie nieprawidłowościom w rozliczeniach z budżetem.

    Projekt ustawy zakłada upoważnienie dyrektorów urzędów skarbowych do żądania od banków informacji dotyczących obrotów i stanów rachunku bankowego w związku z toczącą się sprawą karną lub karną skarbową. Dotychczas uprawnienie takie przysługiwało tylko generalnemu inspektorowi kontroli skarbowej.

    W przepisach regulujących postępowania kontrolne zakres uprawnień inspektorów kontroli skarbowej odnośnie do wstępu i poruszania się na terenie jednostki na podstawie legitymacji rozszerza się na osoby dokonujące czynności kontrolnych, bez określenia ich związku z przeprowadzaną kontrolą. Ponadto zobowiązuje się kontrolowanego do przeprowadzenia inwentaryzacji na żądanie i w niezbędnym zakresie, określonym przez inspektora, bez podania okoliczności, w jakich winno takie żądanie nastąpić.

    Oczekiwane zmiany przynoszące skrócenie okresu odwoławczego do ustaleń kontroli zawarte są w propozycji zmian treści art. 24 i art. 28 ustawy o kontroli skarbowej. Według projektu inspektor jest zobowiązany - po rozpatrzeniu zastrzeżeń wniesionych przez kontrolowanego do ustaleń zawartych w protokole z badania dokumentów - do wydania:

    - decyzji, gdy ustalenia dotyczą nieokreślenia przez kontrolowanego lub określenia mniejszej niż należna zmiany wysokości zobowiązania podatkowego;

    - wyników kontroli, gdy ustalenia dotyczą innych nieprawidłowości niż zobowiązania podatkowe.

    Od decyzji ustalającej zobowiązania podatkowe podatnikowi służy odwołanie do izby skarbowej bez możliwości żądania skierowania na drogę postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych.

    Propozycja zawarta w art. 24 ust. 2 ustawy upoważnia do wydawania decyzji inspektora zamiast dyrektora urzędu kontroli skarbowej. Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia współpracy pomiędzy urzędami kontroli skarbowej, urzędami skarbowymi i izbami skarbowymi, wskazane jest rozważyć celowość utrzymania formuły, że inspektor kontroli skarbowej jest samodzielnym organem podatkowym. Materia przepisów podatkowych ulega nieustannym zmianom. Ich opanowanie wymaga odpowiedniego wykształcenia, praktyki i ustawicznego samokształcenia. W praktyce zbyt dużo ustaleń inspektorów jest korygowanych dotychczas w toku postępowania w sprawach o zobowiązania podatkowe, a następnie w wyniku odwoławczego rozpatrywania przez izby skarbowe. Z tego względu Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej będzie wnosił o wprowadzenie zapisu, że organem wydającym decyzje ustanawiające nowe zobowiązania podatkowe będzie dyrektor urzędu kontroli skarbowej lub osoba upoważniona przez tego dyrektora, a nie inspektor kontroli skarbowej. Umożliwi to weryfikację ustaleń oraz spowoduje jednolitą linię orzecznictwa w danym urzędzie kontroli skarbowej, gdyż dotychczas często te same zagadnienia były różnie rozstrzygane przez poszczególnych inspektorów. Ponadto przy wydaniu decyzji przez urząd kontroli skarbowej wskazane jest uwzględnienie stosowania art. 7, 10 i 81 Kodeksu postępowania administracyjnego. Projekt ustawy zakłada stosowanie przepisów K.p.a. tylko w przypadku wznowienia postępowania.

    Należy podkreślić, że projekt ustawy zakładający wydanie decyzji przez inspektora kontroli skarbowej, od której przysługuje odwołanie do izby skarbowej, nie przewidział możliwości korzystania przez izbę skarbową z przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia inspektorowi. Jest to uzasadnione, gdyż aktualnie izby skarbowe nie dysponują aparatem kontrolnym, który badałby zarzuty podatnika stawiane decyzji inspektora ustalającej zobowiązania podatkowe.

    W rozdziale regulującym wywiad skarbowy przewiduje się stosowanie przez głównego inspektora kontroli skarbowej za zgodą prokuratora generalnego, w sposób tajny, środków technicznych w celu wykrycia przestępstw: po pierwsze - gospodarczych, powodujących znaczną szkodę; po drugie - przeciwko mieniu o znacznej wartości; po trzecie - skarbowych o znacznej wartości. Wskazane jest wspierać działania zmierzające do wykrywania wszelkich przestępstw gospodarczych i finansowych. Jednak uprawnienia organów winny być w takich wypadkach jednoznaczne. Trudno za jednoznaczne uznać określenie:˝znaczna wartość˝.

    Pozytywnie należy ocenić propozycje poddania inspektorów corocznej ocenie kwalifikacyjnej na zasadach obowiązujących pracowników urzędów państwowych. Analizy wymaga struktura zatrudnienia w urzędach skarbowych, to jest liczba osób wykonujących samodzielnie prace w stosunku do liczby inspektorów. Wynika to z faktu objęcia ich dodatkami 50-procentowymi do wynagrodzenia. Propozycja jest słuszna, lecz tylko w przypadku, gdy organem będzie urząd kontroli skarbowej, a nie inspektor.

    Analizy wymagają proponowane zmiany w innych ustawach. Dotyczy to szczególnie:

    - Art. 174 § 2 ust. 2 ustawy karnej skarbowej.

    - Uzupełnienia art. 34 ustawy o zobowiązaniach podatkowych o ust. 2a przyznający pracownikowi urzędu skarbowego prawo do żądania od podatnika oświadczenia o stanie majątkowym. Jest to propozycja dość daleko idąca, gdy jeszcze nie przyjęliśmy zapisów w proponowanej Ordynacji podatkowej. Mam tu na myśli tylko pracowników urzędu skarbowego.

    - Uzupełnienia art. 5 ustawy o urzędzie ministra finansów, który upoważnia do powołania inspekcji resortowej mającej za zadanie kontrolę urzędów kontroli skarbowej i organów podatkowych. Brak informacji, czy utworzenie inspekcji dokonane będzie w ramach aktualnego zatrudnienia, gdyż w uzasadnieniu ustawy nie mówi się o kosztach powołania tej inspekcji.

    - Uzupełnienia art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczące kolejnego zwolnienia podatkowego z tytułu wynagrodzeń z funduszu operacyjnego. Brak informacji o wysokości uszczuplenia dochodów budżetowych z tego tytułu.

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej, widząc potrzebę zmiany niektórych postanowień ustawy o kontroli skarbowej w celu zwiększenia efektywności jej działania i ograniczenia szarej strefy, będzie głosował za przekazaniem projektu ustawy do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej. Komisje winny przeanalizować zastrzeżenia pełnomocnika rządu do spraw integracji zagranicznej w zakresie naruszania postanowień Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka w zakresie postanowień art. 19 i 20 ustawy. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)

Przebieg posiedzenia