1 kadencja, 29 posiedzenie, 2 dzień (06.11.1992)
6 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego w sprawie niezgodności niektórych przepisów ustawy o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym z konstytucją (druki nr 491 i 539).
Poseł Grzegorz Kazimierski:
Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! 20 sierpnia 1992 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek rzecznika praw obywatelskich o wydanie orzeczenia stwierdzającego:
1) niezgodność art. 73 pkt 2 ustawy z dnia 10 października 1991 r. o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym z art. 1, 3 i 7 Konstytucji RP;
2) niezgodność art. 33 ust. 2 powołanej ustawy o środkach farmaceutycznych z art. 6 Konstytucji RP.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż zarówno w pkt. 1, jak i w pkt. 2 wskazane przepisy wyżej wymienionej ustawy o środkach farmaceutycznych są niezgodne z powołanymi przez rzecznika praw obywatelskich artykułami Konstytucji RP.
Art. 73 pkt 2 ustawy o środkach farmaceutycznych, którego dotyczy punkt 1 orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, odbiera z dniem 31 grudnia 1992 r. koncesje na prowadzenie aptek wszystkim osobom, które uzyskały je zgodnie z ustawą z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej. Znosząc moc prawną tych koncesji, art. 73 pkt 2 ustawy o środkach farmaceutycznych wkroczył ewidentnie w sferę praw nabytych przez te osoby. Chodzi przy tym o prawa słusznie nabyte, zgodnie z prawem. Zniesienie mocy prawnej omawianych koncesji nastąpiło bez jakiejkolwiek winy koncesjonariuszy w drodze normy generalnej i bez jakiejkolwiek rekompensaty za powstałe w związku z tym ewentualne szkody. Art. 73 pkt 2 ustawy o środkach farmaceutycznych narusza w ten sposób art. 1 Konstytucji RP, proklamujący zasadę państwa prawnego, obejmującą w swojej treści zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, narusza także zasadę całkowitej ochrony własności osobistej wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP.
Warto jeszcze przypomnieć, że ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej przyjęła w art. 21 ust. 1 ogólną zasadę, iż koncesję wydaje się na czas nie oznaczony. Zgodnie z tą ustawą cofnięcie koncesji może nastąpić z przyczyn zawinionych przez koncesjonariusza, tzn. w wypadkach nieusunięcia w wyznaczonym terminie stwierdzonych w toku kontroli uchybień w prowadzeniu apteki, dopuszczenia do rażących uchybień w prowadzeniu apteki, orzeczenia przez sąd o zakazie prowadzenia apteki i ze względu na zagrożenia określone w tej ustawie. Poza tym koncesja, jako ostateczna decyzja administracyjna, może być zmieniona bądź uchylona przez naczelny organ administracji państwowej, jeżeli w inny sposób nie można usunąć zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej bądź ważnych interesów państwa. W wypadku poniesienia przez zainteresowanego szkody na skutek uchylenia bądź zmiany decyzji, przysługuje mu odszkodowanie. Mówi o tym art. 161 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Z powyższego wynika, że art. 73 pkt 2 ustawy o środkach farmaceutycznych jest niezgodny z powoływanymi wyżej zasadami, a co za tym idzie również z zasadą praworządności wyrażoną w art. 3 Konstytucji RP. Takie jest uzasadnienie Trybunału Konstytucyjnego do orzeczenia w punkcie 1.
Komisja Ustawodawcza, której mam zaszczyt być sprawozdawcą, w pełni podziela ten pogląd.
Nie zgadzamy się natomiast z punktem 2 orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Art. 33 ust. 2 ustawy o środkach farmaceutycznych stanowi, iż koncesję na prowadzenie apteki ogólnodostępnej może otrzymać wyłącznie farmaceuta. Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za sprzeczny z zasadą swobody działalności gospodarczej wyrażoną w art. 6 Konstytucji RP, a w konsekwencji i z art. 3 ust. 1 konstytucji, w którym jest mowa o zasadzie praworządności.
Trybunał Konstytucyjny uzasadniając swoje orzeczenie w punkcie 2, stwierdza m.in., że ustawa o działalności gospodarczej nie stwarza żadnych ograniczeń co do osobistych kwalifikacji osób ubiegających się o koncesje na prowadzenie apteki. Obligowała je jedynie do zapewnienia, aby prace, zajęcia i czynności wymagające w myśl przepisów prawa odpowiednich kwalifikacji wykonywane były przez osoby legitymujące się takimi kwalifikacjami (w wypadku aptek jest to ustawa z 28 stycznia 1987 r. o środkach farmaceutycznych, artykułach sanitarnych i aptekach). Mówiąc wprost, chodzi o to, że kierownikiem apteki może być tylko farmaceuta, nie musi natomiast być farmaceutą posiadacz koncesji.
Komisja Ustawodawcza postanowiła w ogóle nie poruszać tego wątku, ponieważ dotyczy on spraw merytorycznych. Tymczasem kwestia, którą przyszło nam rozstrzygać, jest zupełnie innej natury. Mamy postanowić, czy art. 33 ust. 2 ustawy o środkach farmaceutycznych jest sprzeczny z art. 6 konstytucji, który brzmi: ˝Rzeczpospolita Polska gwarantuje swobodę działalności gospodarczej bez względu na formę własności. Ograniczenie tej swobody może nastąpić tylko ustawą˝. Art. 6 konstytucji z jednej strony wyraża zasadę swobody działalności gospodarczej, z drugiej jednak - zezwala ustawie na jej ograniczenia, nie precyzując przy tym żadnych kryteriów ograniczeń.
Panie posłanki i panowie posłowie, pragnę zwrócić uwagę wielce szanownych państwa, że nie zajmujemy się obecnie nowelizacją ustawy z dnia 10 października 1991 r. o środkach farmaceutycznych. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w przyszłości grupa posłów wniosła w tej sprawie projekt ustawy. Obecnie powinna nas zajmować wyłącznie kwestia zgodności konkretnego przepisu ustawy zwykłej z Konstytucją RP.
Trybunał Konstytucyjny uzasadnia część swojego orzeczenia także tym, że zasada wyrażona w art. 6 konstytucji została tam przeniesiona z ustawy o działalności gospodarczej, w której nie posiada ona takich ograniczeń jak w konstytucji. Pragnę jednak zauważyć, że: 1) w Polsce konstytucja rozumiana jako ustrój państwa istnieje w formie pisanej w postaci ustawy zasadniczej; 2) to właśnie z przepisów konstytucji można wysnuwać zasady ustrojowe państwa; 3) przepis niższego rzędu powinien być zgodny z konstytucją, a nie odwrotnie. Nie widzimy zatem podstaw, aby przepis art. 33 ust. 2 ustawy o środkach farmaceutycznych uznać za niezgodny z art. 6 Konstytucji RP. W związku z tym odrzucamy również zarzut naruszenia przez Sejm zasady praworządności, zawartej w art. 3 Konstytucji RP.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Ustawodawcza po rozpatrzeniu w dniu 21 października 1992 r. skierowanego do niej, zgodnie z art. 64 ust. 1 regulaminu Sejmu, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 sierpnia 1992 r. (sygn. akt K. 4/92), stwierdzającego niezgodność:
1) art. 73 pkt 2 ustawy z dnia 10 października 1991 r. o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym (DzU nr 105, poz. 452) z art. 1, art. 7 i art. 3 ust. 1 Konstytucji RP;
2) art. 33 ust. 2 powołanej ustawy z art. 6 i art. 3 ust. 1 Konstytucji RP, wyraża pozytywną opinię co do zasadności orzeczenia w punkcie 1, negatywną zaś opinię co do zasadności orzeczenia w punkcie 2. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia