1 kadencja, 11 posiedzenie, 2 dzień (20.03.1992)

10 punkt porządku dziennego:
Interpelacje i zapytania.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa Adam Kowalewski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z zapytaniem dotyczącym realizacji uprawnień do rekompensat osób, które pozostawiły mienie nieruchome poza granicami kraju, uprzejmie wyjaśniam, że istnieje możliwość załatwienia tego typu spraw w obecnym systemie prawnym.

    Uprawnienia osób, które pozostawiły mienie nieruchome poza granicami kraju, na terenach wchodzących przed dniem 1 września 1939 r. w skład państwa polskiego, reguluje przepis art. 81 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości. Przepis ten według wykładni Sądu Najwyższego w kilku uchwałach umożliwia korzystanie z uprawnień do rekompensat przede wszystkim osobom, które pozostawiły mienie na terenach wchodzących przed dniem 1 września 1939 r. w skład państwa polskiego, jeżeli były one zmuszone do opuszczenia tych terenów, a obecnie posiadają obywatelstwo polskie oraz zamieszkują w kraju. Przy czym dla uznania uprawnień obojętny jest sposób powrotu do kraju, nie wymaga się również oficjalnego dokumentowania repatriacji.

    Zgodnie z przepisami, które wymieniłem, istnieje prawna możliwość przyznania osobom uprawnionym rekompensat w postaci działki budowlanej, domu mieszkalnego, lokalu mieszkalnego, lokalu użytkowego lub gospodarstwa rolnego. Przepisy nie przewidują natomiast możliwości wypłat rekompensat w formie pieniężnej.

    Z dniem 27 maja 1990 r. działki budowlane, budynki i lokale, które mogłyby być przeznaczone dla osób repatriowanych, stały się własnością gmin na mocy ustawy samorządowej. Skarb państwa utracił więc praktycznie możliwości realizacji uprawnień repatriantów, gdyż dysponuje głównie gruntami rolnymi, na które zapotrzebowanie ze strony osób uprawnionych jest niewielkie. Sytuację w niektórych województwach poprawia nieco przejmowanie nieruchomości zwalnianych przez opuszczające Polskę jednostki armii byłego Związku Radzieckiego, gdyż nieruchomości te, stanowiąc własność skarbu państwa, mogą być przeznaczone, przynajmniej w części, na zaspokojenie roszczeń repatriantów.

    Chciałbym tu podkreślić, że pomimo przekazania znacznej części mienia państwowego gminom, obowiązek realizacji uprawnień repatriantów ciąży nadal na skarbie państwa reprezentowanym przez kierowników urzędów rejonowych. Zatem w urzędach rejonowych powinny być składane wnioski o rekompensaty. Muszę przyznać, że załatwienie tych wniosków w obecnym stanie prawnym będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe ze względu na niewystarczającą liczbę stosownych obiektów. Złożenie wniosków w terminie do końca br. chroni jednak zainteresowane osoby przed utratą posiadanych uprawnień, nawet jeśli wnioski te nie zostaną rozpatrzone do 31 grudnia 1992 r.

    Wysoka Izbo! Odnosząc się do szczegółowej części pytania panów posłów, konieczne są dwa wyjaśnienia.

    Po pierwsze, ze względu na to, że przepisy nie zezwalają na wypłatę rekompensat w formie pieniężnej, nie ma możliwości użycia jakichkolwiek środków finansowych na ich wypłatę. Rekompensaty mogą być przyznawane tylko w naturze, jeżeli skarb państwa posiada stosowne obiekty. Zatem repatriant ma prawo nabyć nieruchomość od skarbu państwa, ˝płacąc˝ za nią uprawnieniami do rekompensaty, a kierownik urzędu rejonowego nie może odmówić przyjęcia takiej zapłaty. Obowiązku tego nie mają jednak gminy. Jeżeli repatriant chciałby nabyć nieruchomość stanowiącą własność gminy, to skarb państwa musiałby najpierw uzyskać własność tej nieruchomości od gminy w drodze kupna lub zamiany, a dopiero wtedy mógłby ją przekazać w ramach rekompensaty. W praktyce jest to bardzo trudne do zrealizowania, gdyż obecnie budżet państwa nie dysponuje środkami na nabycie od gminy mienia, które gminom przekazano nieodpłatnie w ramach komunalizacji. Chcę podkreślić, że problem ten w trakcie dyskutowania o ustawach komunalizacyjnych był podnoszony i świadomie podjęto te decyzje.

    Po drugie, projekt ustawy o reprywatyzacji, regulującej m.in. sprawy rekompensat za mienie pozostawione poza granicami kraju, został opracowany, przyjęty przez rząd i przekazany do Sejmu poprzedniej kadencji. Projekt ten przewidywał realizację uprawnień do rekompensat również w formie pieniężnej, w papierach wartościowych, co znacznie ułatwiłoby realizację uprawnień repatriantów. Ze względu na to, że Sejm poprzedniej kadencji nie zdążył rozpatrzyć tego projektu, został on zwrócony w celu ponownego wniesienia przez rząd pod obrady Sejmu. Obecnie rząd analizuje opracowany uprzednio projekt ustawy. To się wiąże z innymi aspektami, a nie z samym projektem. Przewiduję, że projekt ten z ewentualnymi korektami zostanie wniesiony do Sejmu w II kwartale br.

Przebieg posiedzenia