1 kadencja, 32 posiedzenie, 2 dzień (18.12.1992)

5 punkt porządku dziennego:
Interpelacje i zapytania.

Minister Spraw Wewnętrznych Andrzej Milczanowski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Pośle! Odpowiadając z upoważnienia pani premier na zapytanie pana posła Szymańczaka pragnę przede wszystkim stwierdzić, iż sprawa, o którą pyta pan poseł, ma bardzo wiele aspektów. Dotyczy bowiem zakresu zainteresowań czterech ministerstw i kilku urzędów centralnych. Nie da się tego problemu opisać w kilkuminutowej odpowiedzi, która siłą rzeczy może mieć jedynie charakter ogólny. Dlatego też, po porozumieniu z ministrem finansów oraz ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą, pragnę stwierdzić, co następuje:

    Po pierwsze, sprawa ruchu granicznego i przestępczości granicznej obywateli byłego Związku Radzieckiego na granicy z Polską. W ciągu 11 miesięcy 1992 r. na ogólną liczbę 7 044 656 obywateli byłego Związku Radzieckiego przekraczających granicę Polski zawrócono i nie zezwolono na wjazd 28 111 osobom, w tym najwięcej było osób z Ukrainy - około 12 000 i Rosji - około 7000. Z tego 15 474 osoby zawrócono za posiadanie sfałszowanych zaproszeń. Inne przyczyny zawróceń to m.in.: brak zaproszeń, niezgodność rzeczywistego celu podróży z deklarowanym, poświadczenie zaproszeń przez niewłaściwe organy, nieważne paszporty, brak zezwolenia na przewóz osób i towarów.

    W omawianym okresie wykryto 359 prób przekroczenia granicy wschodniej przy wyjeździe z Polski samochodami skradzionymi w Polsce lub na Zachodzie. Zatrzymano 1412 obywateli Wspólnoty Niepodległych Państw za nielegalne przekroczenie granicy, w tym tylko 141 wypadków dotyczyło wjazdu do Polski, pozostałe dotyczyły granicy zachodniej.

    W ciągu 11 miesiący w wyniku kontroli celnej cofnięto 101 786 podróżnych - cały czas mowa o granicy wschodniej - w celu pozostawienia towarów przewożonych w ilościach handlowych. Nie zezwolono m.in. na przewóz 64 547 litrów wyrobów alkoholowych i około 18 mln sztuk wyrobów tytoniowych. Pobrano ogółem od 7 044 656 obywateli byłego Związku Radzieckiego 140 mln zł z tytułu cła i 223 mln zł z tytułu podatku obrotowego. Wszczęto 577 spraw karno-skarbowych dotyczących przywozu, zajmując różne towary handlowe o łącznej wartości 10,3 mld zł oraz środki płatnicze w wysokości 271 874 USD, 95 010 marek niemieckich, 2,5 mln rubli i 210 mln zł polskich. Cały czas mowa jest o granicy wschodniej. W 32 273 przypadkach z powodu braku stosownych pozwoleń przywozu orzeczono przepadek 480 741 litrów wyrobów spirytusowych, 18 mln sztuk wyrobów tytoniowych i 688 kg złomu metali kolorowych. W 386 przypadkach zdeponowano w przywozie różne towary handlowe o łącznej wartości 3,8 mld zł.

    Aktualnie w Rzeczypospolitej Polskiej przebywa około 340 tys. obywateli byłego Związku Radzieckiego, którzy legalnie wjechali do Polski. Liczba ta wynika z bilansów wjazdów i wyjazdów rejestrowanych od 1 stycznia 1991 r. do chwili obecnej.

    Po drugie, sprawa stanu przestępczości tej grupy obcokrajowców. W ciągu trzech kwartałów br. cudzoziemców, którzy popełnili czyny przestępcze, było 2178, w tym 903 Rosjan, 337 Ukraińców, 71 Białorusinów, 54 Litwinów, co stanowi 63% ogólnej liczby cudzoziemców, którzy popełnili czyny przestępcze. Znajduje się wśród nich 153 Rumunów, 218 Niemców, pozostałe 442 osoby to obywatele państw Azji, Afryki i krajów Europy Zachodniej, poza Niemcami.

    Pragnę podkreślić, iż ogółem w okresie styczeń-listopad 1992 r. zanotowano w Polsce764 256 czynów przestępczych, chodzi o wszystkie rodzaje przestępstw. Tak więc obcokrajowcy popełniają 0,3% przestępstw popełnianych w Polsce.

    Jeśli chodzi o charakterystykę tych przestępstw, to cudzoziemcy popełnili najwięcej przestępstw polegających na złamaniu przepisów ustawy karnej skarbowej, ten rodzaj przestępstwa popełniło 890 osób, dalej są przestępstwa drogowe - popełniło je 347 osób, kradzieże mienia prywatnego - dokonało ich190 osób; napadów rabunkowych, czyli przestępstw bardzo poważnych i bulwersujących opinię publiczną, dokonały 124 osoby. Według danych policyjnych rzeczywiście nastąpił spory wzrost liczby napadów rabunkowych na drogach i parkingach. Zanotowano ich w roku bieżącym 135, wobec tylko 16 w roku ubiegłym. Najczęstszym celem działań sprawców był zabór samochodów, zaś w następnej kolejności przewożony towar.

    Trzeba tu jednak wyraźnie powiedzieć, iż w tego rodzaju sprawach tzw. ciemna liczba przestępstw jest bardzo duża. Obywatele byłego Związku Radzieckiego często nie zgłaszają faktów popełnienia przestępstw na ich niekorzyść, nawet wtedy, gdy nie wzbudza to wątpliwości. Często również dochodzi do wycofywania się z wcześniej złożonych zawiadomień o przestępstwie.

    Niepokoi, iż często sprawcy dokonywali swych czynów w sposób brutalny, z użyciem lub z groźbą użycia broni lub innych niebezpiecznych narzędzi. Są to fakty znane społeczeństwu z licznych przekazów prasowych. W ramach wykonywanych przez Policję czynności procesowych i innych w okresie od 1 stycznia do 31 października br. ogółem zakwestionowano: 17 sztuk broni palnej, 194 sztuki broni gazowej, 133 kusze pneumatyczne, 79 szt. broni pneumatycznej, 593 miotacze gazu. W bieżącym roku jednostki Policji nałożyły mandaty i skierowały do kolegiów ds. wykroczeń 56 453 wnioski o ukaranie cudzoziemców. Dotyczy to: 6965 Rosjan, 9512 Ukraińców, 2898 Białorusinów i 2637 Litwinów. Dla porównania podam, iż w stosunku do obywateli Niemiec mandatów nałożono i wniosków skierowano w sumie 22 974, a w stosunku do obywateli Rumunii - 1831. Najczęściej powodami podejmowania tych działań były nielegalny handel i wykroczenia drogowe.

    W sprawie kontroli przeprowadzanych przez urzędy skarbowe na targowiskach. Działalność handlowa cudzoziemców ma charakter dorywczy i w związku z tym te osoby nie podlegają obowiązkowi podatkowemu. Stosownie bowiem do art. 3 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych konieczność objęcia trudniących się handlem cudzoziemców nieograniczonym obowiązkiem podatkowym zachodziłaby wówczas, gdyby ich czasowy pobyt w Polsce trwał dłużej niż 183 dni. Zgodnie z ustawą o kontroli skarbowej kontrole prowadzone przez urzędy skarbowe muszą mieć charakter planowy, a o ich rozpoczęciu jednostka kontrolowana musi być informowana pisemnie. W przekazanym na piśmie stanowisku Ministerstwo Finansów stwierdziło, iż pozaplanowa działalność na targowiskach, aczkolwiek możliwa prawnie w trybie wyjątkowym, jest nieefektywna. Ewentualne zyski byłyby niewspółmierne do nakładów, sił i środków, jakie należałoby zastosować. Trzeba bowiem pamiętać, iż handlujący na bazarach obcokrajowcy nie dysponują dokumentacją handlową, a ewentualne zyski z nakładanych grzywien byłyby - o ile zostałyby uiszczone - niewspółmiernie niskie w porównaniu do skali działań urzędów skarbowych. Konkretnie mogę podać, iż 22 inspektorów Urzędu Kontroli Skarbowej w Skierniewicach - o których mówił pan poseł - w ciągu trzech kwartałów br. dokonało ustaleń kontrolnych na kwotę przeszło 35 mld zł. Tych pieniędzy nie dałoby się odzyskać na bazarach od obywateli państw byłego ZSRR. Urzędy skarbowe muszą bowiem przede wszystkim koncentrować się na sprawach dających realną możliwość uzyskania pieniędzy na rzecz skarbu państwa.

    Trzeba także nadmienić, iż na skutek zmiany przepisów paszportowych w Rosji od 1 stycznia 1993 r. możemy spodziewać się zwiększonego napływu tzw. pseudoturystów. Z tego względu przy współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i Strażą Graniczną został opracowany system zaostrzenia reżimu wydawania zaproszeń obywatelom tego państwa, co w założeniu ma umożliwić większą kontrolę ruchu osobowego. Osoba zapraszająca będzie się zobowiązywała do pokrycia kosztów pobytu, leczenia i ewentualnego wydalenia cudzoziemca, który przyjechał na zaproszenie.

    Pragnę również powiedzieć, iż w okresie od 18 grudnia br. praktycznie do 31 grudnia 1992 r. zarówno Straż Graniczna, jak Policja prowadzić będą akcję kontrolną o szerokim zasięgu na całym obszarze przy granicy wschodniej.

    Reasumując, chcę stwierdzić, iż sprawa poruszona przez pana posła stanowi jedynie część problemu, który nasze państwo musi rozwiązać kompleksowo. Konieczna jest tu skoordynowana współpraca: Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Ministerstwa Finansów oraz oczywiście Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Działania te obejmują: uporządkowanie systemu otrzymywania zaproszeń przez obywateli państw powstałych w miejsce byłego ZSRR, wzmocnienie ochrony granicy, stworzenie sprawnego systemu wymiany informacji o osobach niepożądanych lub wydalonych z naszego kraju dla zapobieżenia ich powtórnemu przyjazdowi, a także międzynarodową współpracę przy zwalczaniu przestępczości tych osób. W większym lub mniejszym stopniu to wszystko robimy, ale powtórnie z przykrością stwierdzam, iż nie da się tego szczegółowo omówić w kilkuminutowej, zgodnej z regulaminem Sejmu, odpowiedzi.

    Jeśli chodzi o sprawy szczegółowe, proponuję panu posłowi, by zwrócił się pan do poszczególnych ministrów, którzy odpowiedzą w sposób wyczerpujący. Ze swojej strony deklaruję przesłanie panu stosownych materiałów na ten temat, którymi dysponują Komenda Główna Policji i Komenda Główna Straży Granicznej. Jednocześnie pragnę pana posła poinformować, iż te problemy są także przedmiotem zainteresowania Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, która tę sprawę ujęła w planie pracy na najbliższe miesiące. Materiał, jaki przygotuje na posiedzenie komisji zajmującej się tą sprawą Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, zostanie panu posłowi doręczony.

Przebieg posiedzenia