1 kadencja, 30 posiedzenie, 4 dzień (09.12.1992)
13 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Mniejszości Narodowych i Etnicznych projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 447).
Poseł Zygmunt Kufel:
Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W historii naszego państwa jego granice nie zawsze obejmowały całą ludność utożsamiającą się z narodem i pozostawały poza nimi zawsze znaczne skupiska Polaków. Pomijam tutaj odniesienie do historii, kiedy to świadomość narodowa była zróżnicowana i odmiennie niż dzisiaj odczuwana. Również i dzisiaj poza naszymi granicami zamieszkują zwarte skupiska Polaków. Pomijam tutaj odniesienie do historii, kiedy to świadomość narodowa była zróżnicowana, kiedy odczuwano odmiennie niż dzisiaj. Również jednak i dzisiaj poza granicami naszego kraju zamieszkują zwarte skupiska Polaków, którzy w krajach swojego osiedlenia stanowią mniejszości narodowe. Los polskich mniejszości oczywiście nie pozostaje nam obojętny, a odczuwana z nimi więź wzbudza także szczególne zainteresowanie polityką narodowościową państw, w których te mniejszości zamieszkują. Jest regułą, że polityka państwa wobec mniejszości narodowych jest na miarę klimatu, stosunków politycznych sąsiadujących z sobą państw. Odczuwamy to szczególnie w relacjach z jednym z naszych sąsiadów.
Ta debata odnosi się jednak do mniejszości narodowych zamieszkujących na terenie naszego państwa. Okres międzywojennej historii dostarczył nam w tej kwestii wielu doświadczeń, a także konstytucyjnego zapisu o prawach mniejszości narodowych. Jednak mimo takiego zapisu w konstytucji marcowej, praktyka była często dla mniejszości bolesna, państwo zaś ze swej strony objawiało niekiedy rozczarowanie dezintegrującymi postawami mniejszości. Dzisiaj, Wysoki Sejmie, w granicach naszego państwa zamieszkuje zaledwie 1-1,3 mln obywateli innych narodowości, co stanowi 3-4% ogółu ludności. Dzisiaj też, pomimo istnienia większej liczby jednolitych narodowościowo państw, w obrębie których mniejszości stanowią znikomy procent, problem ich postrzegany jest z dużą troską i wrażliwością. Znajduje on swoje odniesienie w międzynarodowych paktach, w traktatach międzypaństwowych, w których strony zobowiązują się do ochrony określonych standardów i praw mniejszości. Stroną tego rodzaju układów jest również nasze państwo. Dla podkreślenia wagi problemu należy dodać, że większość opublikowanych już projektów konstytucji dla III Rzeczypospolitej zabiega o prawa mniejszości narodowych. Obowiązujące dotychczas uregulowania konstytucyjne nie zawierają szczególnych gwarancji prawnych dla mniejszości narodowych. Niezależnie jednak od braku tych gwarancji od początku lat osiemdziesiątych datuje się wzrost kulturowej oraz politycznej aktywności grup narodowościowych i etnicznych zamieszkujących w Polsce. Sprzyja temu społeczny klimat oraz otwarta polityka państwa wobec mniejszości w ciągu ostatnich trzech lat. Dla egzemplifikacji tego stwierdzenia wystarczy wskazać na istniejącą już pokaźną liczbę szkół z niepolskim językiem nauczania dla różnych mniejszości, w tym także liceów ogólnokształcących, regularny dostęp do lokalnych rozgłośni radiowych, dotacje do czasopism, gratisowe podręczniki, szkolenie nauczycieli dla mniejszości itp. Uznając, jak ważna dla mniejszości narodowych jest kwestia rozwoju szkolnictwa, Ministerstwo Edukacji Narodowej rozszerzyło zakres nauczania na przedszkola i szkoły zawodowe. Nauczanie odbywa się nawet przy liczbie 7 uczniów w szkołach podstawowych, 14 - w ponadpodstawowych, a w zespołach międzyszkolnych nawet przy 3 uczniach.
Wyrazy życzliwej obecnie troski państwa o tożsamość narodową i kulturową mniejszości można by znaleźć także w innych dziedzinach. Nie znaczy to jednak, że nie pozostało jeszcze wiele do zrobienia, że nie ma potrzeby zadośćuczynienia zadawnionym poczuciom krzywdy. I nie znaczy to, że nie dostrzegam tu i ówdzie postaw niechęci wobec mniejszości narodowych czy wręcz ksenofobii. Są to jednak zjawiska marginalne, konsekwentnie zwalczane przez prawo i opinię publiczną. Niemniej, Wysoki Sejmie, można powiedzieć, iż brak konstytucyjnych uregulowań nie tamuje otwartości polityki państwa względem mniejszości narodowych i odwrotnie, takie uregulowania automatycznie nie zapewniają realizacji praw mniejszości. Dlatego też praktyczne znaczenie dla odczuwania przez mniejszości narodowe tożsamości z krajem zamieszkania będzie miało przezwyciężanie obcości, uprzedzeń wobec etnicznego zróżnicowania, nie zaś sama tylko deklaracja praw bez możliwości ich pełnego egzekwowania. Aby uzyskać...
Przebieg posiedzenia